ادب فارسی

خاقانی و ایماژیسم

سیدجواد مرتضایی؛ سید محسن حسینی وردنجانی

دوره 7، شماره 1 ، شهریور 1396، ، صفحه 113-131

چکیده

  مکتب ایماژیسم، یکی از مکاتب ادبی است که در ادب فارسی هم ظهور قابل­توجهی دارد. تاکنون پژوهشگران علاوه بر ادب معاصر فارسی، در شعر سبک هندی نیز نمودهایی از ایماژیسم فارسی ارائه کرده­اند. ما در این پژوهش ...  بیشتر مکتب ایماژیسم، یکی از مکاتب ادبی است که در ادب فارسی هم ظهور قابل­توجهی دارد. تاکنون پژوهشگران علاوه بر ادب معاصر فارسی، در شعر سبک هندی نیز نمودهایی از ایماژیسم فارسی ارائه کرده­اند. ما در این پژوهش به همانندی­های موجود میان شعر خاقانی و مکتب ایماژیسم اشاره می­کنیم؛ یعنی مجموعه­ مؤلفه­هایی که باعث می­شود شعر خاقانی به­عنوان یک شاعر ایماژیست موردتوجه قرارگیرد و باتوجه­به بنیادی­ترین اصل شعر ایماژیستی، یعنی تصویر به­مثابۀ رنگ اصلی شعر، شعر خاقانی را بررسی می­کنیم و نشان می­­دهیم که در میان تمام امکانات شعری، دغدغۀ اصلی خاقانی، همانند ایماژیست­ها، تصویر (ایماژ) است. او اغلب امکانات شعری خود را درجهت آفرینش تصویر به­کارمی­گیرد و با شگردهای متنوع تصویرگری، تصویر را به مثابۀ رنگ اصلی شعر خود قرارمی­دهد. ضمن اینکه برخی از اشکالات عمدة شعر ایماژیستی مانند نبود عاطفة انسانی و عدم­امکان سرایش شعر بلند و روایی، در شعر خاقانی وجود ندارد. باتوجه­به این ویژگی­ها، می­توان شعر خاقانی را به­عنوان نمونة پیشتاز و برتر شعر ایماژیستی در ادب کلاسیک فارسی معرفی کرد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 844.28 K

قصیده‌ای از ابوالمعالی نصراالله منشی

امید سُروری

دوره 4، شماره 2 ، اسفند 1393، ، صفحه 115-124

چکیده

  از زندگی ابوالمعالی نصراالله منشی و آثارش اطّلاع زیادی به دست ما نرسیده و یگانه اثر شناخته‌شده‌اش ترجمۀ کلیله و دمنه است. امّا وی علاوه بر این کتاب، شعر نیز می‌سروده و در لباب‌الالباب سه رباعی از او ...  بیشتر از زندگی ابوالمعالی نصراالله منشی و آثارش اطّلاع زیادی به دست ما نرسیده و یگانه اثر شناخته‌شده‌اش ترجمۀ کلیله و دمنه است. امّا وی علاوه بر این کتاب، شعر نیز می‌سروده و در لباب‌الالباب سه رباعی از او آمده است. همچنین در ترجمۀ کلیله و دمنه، دو بیت از قصیدۀ عربیِ وی که در مدح بهرامشاه بوده، دیده می‌شود که مدرک دیگری بر سعی او در شاعری است؛ ولی در منابع دیگر، تا کنون شعری از نصراالله منشی گزارش نشده است. در مقالۀ حاضر، بر اساس مدرکی تازه، قصیده‌ای از وی معرّفی می‌شود که پیش از این به غلط به چهار نفر دیگر نسبت داده شده است.   واژه‌های کلیدی: نصراالله منشی، منوچهری دامغانی، برهانی سمرقندی، امیر معزّی، حسن متکلّم، سفینۀ ترمذ.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 180.43 K

«ادبیّات کودک و نوجوان فارسی» مادّه‌ای برای آموزش زبان فارسی به فارسی‌آموزان غیرفارسی‌زبان بزرگسال: طرح مسئله، چرایی و چگونگی

مریم شریف نسب؛ محسن ذکاء اسدی

دوره 8، شماره 1 ، شهریور 1397، ، صفحه 115-134

چکیده

  فارسی‌آموزان را می‌توان از جنبه‌های مختلفی طبقه‌بندی کرد: ملیّت، زبان مادری، یک یا چندزبانه­بودن و از جنبة سنی که به سه گروه کودک، نوجوان و بزرگسال تقسیم می­شوند. برنامة فارسی‌آموزی هرکدام از ...  بیشتر فارسی‌آموزان را می‌توان از جنبه‌های مختلفی طبقه‌بندی کرد: ملیّت، زبان مادری، یک یا چندزبانه­بودن و از جنبة سنی که به سه گروه کودک، نوجوان و بزرگسال تقسیم می­شوند. برنامة فارسی‌آموزی هرکدام از این گروه‌ها مشابهت‌ها و تفاوت‌هایی با گروه‌های دیگر دارد. در نوشتار حاضر فارسی‌آموزان غیرفارسی‌زبان به دو دستة 1. بزرگسال و 2. کودک و نوجوان تقسیم‌ شده‌اند. ادبیّات کودک و نوجوان در اصل برای مخاطب کودک و نوجوان تولید می‌شود، امّا پژوهش حاضر در بخش نخست به دنبال پاسخ به این پرسش است که آیا ادبیّات کودک ونوجوان فارسی، مادّة آموزشی مناسبی برای آموزش زبان فارسی به بزرگسالان غیرفارسی‌زبان هم است یا نه؟ و پس از بیان استدلال‌هایی برای پاسخ به این پرسش، در پی آن است که تبیین کند چه گونه‌هایی از ادبیّات کودک و نوجوان فارسی برای چه گروهی از فارسی‌آموزانبزرگسال غیر‌‌‌فارسی‌زبان مناسب است. روش پژوهش حاضر، روشی استدلالی است و تلاش شده است از استدلال استقرایی برای پاسخ به پرسش‌های پژوهش استفاده شود؛ زیرا نگارنده نظریه و فرضیه‌ای برای استفاده از آن به­عنوان چارچوب نظری پژوهش نیافت. براساس پیشینۀ پژوهش، پاسخ­دادن به پرسش‌های پژوهش با روش استدلالی جنبۀ نوآورانه دارد. در پژوهش حاضر اثبات می‌شود که براساس مبانی آموزشی و ادبی، داستان کودک مادّۀ مناسبی برای آموزش زبان فارسی به فارسی‌آموزان غیرفارسی‌زبان بزرگسال است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 564.96 K

بازجستِ شاخة گمشدة شجرة تصوّف نقشبندی ماوراءالنّهر در سده‌های 12 و 13 هجری

یلدا آزرمی؛ نجف جوکار

دوره 7، شماره 2 ، اسفند 1396، ، صفحه 117-131

چکیده

  طریقت صوفیانة «نقشبندیه» به بنیادگذاری بهاءالدّین نقشبند که از دل جریان تصوّف خواجگان در ماوراءالنّهر سربرآورد، در سیر تحوّل و تطوّر خود با عبور از مرزهای جغرافیاییِ مولد و منشأ خود و با ایجاد ...  بیشتر طریقت صوفیانة «نقشبندیه» به بنیادگذاری بهاءالدّین نقشبند که از دل جریان تصوّف خواجگان در ماوراءالنّهر سربرآورد، در سیر تحوّل و تطوّر خود با عبور از مرزهای جغرافیاییِ مولد و منشأ خود و با ایجاد رابطه با نهاد قدرت و ورود در عرصة سیاست، توانست به یکی از ماناترین و مؤثرترین سلاسل صوفیّه و جریان­های دینی آسیای مرکزی بدل شود؛ اگرچه تصوّف نقشبندیه، طریقتی ایرانی محسوب می­شود، پژوهش‌های علمی ناچیزی در ایران دربارة آن انجام یافته است؛ بنابراین، ضرورت و اهمیّت توجّه به پیشینة فرهنگی حوزة ماوراءالنّهر به‌عنوان بخشی از ایران کهن، ریشه­شناسی سیر عرفان و تصوّف در منطقه و بررسی سیر ظهور و تطوّر نقشبندیه موجب شده است تا در این مقاله با استفاده از منابع اسنادی و با شیوة تاریخ‌نگارانه و موردپژوهانه و با بهره­گیری ازیگانه نسخة خطی تحفةالرّسول و فرید المکتوبات، نوشتة میراحمد کشّی، از صوفیان تصوّف نقشبندی ماوراءالنّهر، به بازجست شاخه‌ای کوچک و گمشده از تصوّف نقشبندی در دیار فرارودان پرداخته شود. فرضیة این پژوهش بر آن است که با شناسایی برخی از شخصیّت­ها و آثار و رساله­ای کمتر شناخته‌شده­ از طریقت نقشبندی، به ترسیم شاخه­ای فرعی از شجره­نامة سلسلة پرگروندة نقشبندیه دست یابد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 833.9 K

تحلیل عملکرد شگردهای ادبی در داستان کوتاه «گرگ» اثر هوشنگ گلشیری

سیروس امیری؛ بهمن فلاح

دوره 9، شماره 2 ، اسفند 1398، ، صفحه 117-132

چکیده

  این مقاله خوانشی صورت‌گرایانه از داستان کوتاه «گرگ» از مجموعۀ نمازخانۀ کوچک من، اثر هوشنگ گلشیری ارائه می­‌دهد. بخش­‌های آغازین مقاله به ‌مرورِ برخی از اصول مبنایی مکتب فرمالیسم روسی می­‌پردازد. ...  بیشتر این مقاله خوانشی صورت‌گرایانه از داستان کوتاه «گرگ» از مجموعۀ نمازخانۀ کوچک من، اثر هوشنگ گلشیری ارائه می­‌دهد. بخش­‌های آغازین مقاله به ‌مرورِ برخی از اصول مبنایی مکتب فرمالیسم روسی می­‌پردازد. در همین بخش­‌ها، با مروری بر آرای گلشیری دربارۀ فرم در ادبیّات، ضمن تأکید بر تأثیرپذیری او از صورتگرایان روسی و نهضت رمان نو در فرانسه، کوشیده‌­ایم تا مبنای نظری خوانش پیشرو از داستان «گرگ» را نیز تبیین کنیم. در واقع، در این پژوهش نویسندگان کوشیده­‌اند تا اثر گلشیری را براساس نوشته­‌های نظری خود او دربارۀ فرم در ادبیّات داستانی بررسی کنند. می‌­توان گفت بررسی شگردهای ادبی در داستان «گرگ»، درک روشنی از آثار نظری گلشیری به‌دست‌می‌­دهد. پژوهش حاضر نشان می‌­دهد که گلشیری با استفاده از شگردهایی چون انتخاب راوی اوّل شخص فرعی، درهم‌ریختن زمان وقوع حوادث، استفاده از باور عمومی و شایعه، ارائۀ روایت به‌صورت تکّه­‌های مجزّا، استفاده از روایت­‌های متناقض و بهره‌­گیری از زبانی نامتعارف و پر سکته، به ابهامی ساختاری و هدفمند دست یافته که غایت آن آشنایی‌­زدایی است؛ به‌عبارت‌دیگر، شگردهای نامبرده تا اندازۀ زیادی از خاصیتِ «ارجاعیِ» زبان متن کاسته و ضمن «برجسته»‌کردن مؤلّفه‌­های شکلی، متن را به سطحی از «ادبیّت» رسانده است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 453.95 K

واکاوی اندیشه های فراماسونی آخوند زاده با تکیه بر نمایشنامه مسیو ژوردان

خدایار صائب

دوره 5، شماره 1 ، خرداد 1394، ، صفحه 121-140

چکیده

  در مقالة حاضر، با بررسی گرایش میرزا فتحعلی آخوندزادهبه انجمن فراماسونری و ارتباطش با اعضای فراموش­خانة ملکم­خان، به نمایشنامه­نویسی او از منظر این ارتباط پرداخته­ایم. در این پژوهش ابتدا گرایش ...  بیشتر در مقالة حاضر، با بررسی گرایش میرزا فتحعلی آخوندزادهبه انجمن فراماسونری و ارتباطش با اعضای فراموش­خانة ملکم­خان، به نمایشنامه­نویسی او از منظر این ارتباط پرداخته­ایم. در این پژوهش ابتدا گرایش آخوندزاده به محافل فراماسونری در تفلیس و ارتباط او با فراموش­خانة ملکم­خان اثبات و به مؤلفه­های فکری مشترک او با فراموش­خانة ملکم­خان و اعضای آن اشاره و سپس جایگاهِ نمایشنامه در اندیشة آخوندزاده تبیین شده­است. همچنین نشان داده­­ایم چگونه انتخاب قالب نمایشنامه از جانب آخوندزاده، در هماهنگی و سازگاری با گرایش­های فراماسونری او بوده ­است. در همین زمینه نمایشنامة «حکایت مسیو ژوردان، حکیم نباتات و درویش مُستعلی­شاه مشهور به جادوگر» تحلیل و بازتاب  اندیشه­های فراماسونری در آن نشان داده ­شده­ است.در این نمایشنامه مسیوژوردان، نمایندة         بینش ­عقلانی­ای است که باب میل آخوندزاده و همفکرانش در فراموش­خانه بود. شهبازبیگ هم که جوانی اهل دانش و شیفتة رفتن به فرنگ است، نمونه­ای از تحصیل­کردگان زمان آخوندزاده است که خواهان بهره­گیری از علوم فرنگ هستند. در مقابل این جبهه، درویش مستعلی­شاه و شخصیت­های زن داستان قراردارند که جهان توسعه نیافته و دور از عقلانیت را نمایندگی می­کنند و از نظر آخوندزاده وجه بارز فرهنگ شرق هستند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 454.93 K

بررسی صحّت انتساب خوان‌الاخوان به ناصرخسرو قبادیانی

احسان رئیسی

دوره 8، شماره 2 ، اسفند 1397، ، صفحه 121-139

چکیده

  حکیم ناصرخسرو قبادیانی مروزی از شاعران و نویسندگان بزرگ فارسی در سدۀ چهارم و پنجم هجری است. از ناصرخسرو آثار نثر و نظمی برجای­مانده که همۀ آنها را برای ترویج و نشر تعالیم و عقاید اسماعیلیّه نگاشته است. ...  بیشتر حکیم ناصرخسرو قبادیانی مروزی از شاعران و نویسندگان بزرگ فارسی در سدۀ چهارم و پنجم هجری است. از ناصرخسرو آثار نثر و نظمی برجای­مانده که همۀ آنها را برای ترویج و نشر تعالیم و عقاید اسماعیلیّه نگاشته است. به دلیل اینکه در گذر زمان آثار بسیاری به اشتباه به ناصرخسرو انتساب یافته، در صحّت انتساب بعضی از آثار مسلّم او نیز در سدۀ اخیر تردیدهایی راه یافته است. یکی از این آثار، خوان‌الاخوان است که در آن در صد بخش (صف) دیدگاه­های متنوّع و متعدّدی از اسماعیلیّه بیان شده است. این پژوهش با استفاده از دو روش: الف. تبیین شیوۀ علمی ناصرخسرو در تدوین آثار و ب. مقایسۀ خوان‌الاخوان با دیگر آثار منثور ناصرخسرو با تکنیک­های 1. مشابه­یابی از طریق متن‌کاوی با استفاده از تکنیک Bag of Word و معیار Cosine؛ 2. بررسی ویژگی­های سبکی و زبانی خوان‌الاخوان و3. بررسی ساختار خوان‌الاخوان ثابت کرده است که گرچه بخش مهمی از خوان‌الاخوان (سی و هشت صف از صد صف) ترجمۀ ینابیع ابویعقوب سجستانی است و در واقع محتوا و مطالب این بخش­ها از ابویعقوب سجستانی است، ولی باتوجّه­به نشانه‌های زبانی و سبکی خوان­الاخوان این اثر از قلم ناصرخسرو تراویده است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 712.83 K

ساختار ارتباطی انواع مکالمه در تذکره‌‌الاولیاء

پارسا یعقوبی جنبه‌سرایی؛ فاتح احمدپناه

دوره 10، شماره 1 ، شهریور 1399، ، صفحه 121-146

چکیده

  تذکره‌های عرفانی بنا به ماهیّت مکتوب خود تابع محدودیّت‌های نظام نوشتاری­اند؛ منتها مکالمه­های مندرج در آن‌ها، از منظر روابط میان مشارکان گفت‌وگو؛ اعم از نوبت­گیری­ها، لحن، توالی و غیره، از ...  بیشتر تذکره‌های عرفانی بنا به ماهیّت مکتوب خود تابع محدودیّت‌های نظام نوشتاری­اند؛ منتها مکالمه­های مندرج در آن‌ها، از منظر روابط میان مشارکان گفت‌وگو؛ اعم از نوبت­گیری­ها، لحن، توالی و غیره، از قواعد ارتباطات شفاهی پیروی می‌کند و حاوی افزوده­های دلالتیِ ضمنی­ای هستند که کشف یا برساخت آن‌ها از جانب خواننده در گرو توصیف و تفسیر آن‌ها به کمک قواعد تحلیل مکالمه است. تذکرة­الاولیاء عطّار تقریباً شاخص­ترین تذکرة عرفانی در فرهنگ ایرانی- اسلامی است که با منطق مذکور سامان یافته است؛ لیکن در خوانش­های مکرّر و متفاوتی که از آن شده، دلالت­های مذکور مغفول مانده است؛ از این‌ رو در نوشتار حاضر پس از مشخص‌کردن چهار رخداد گفتاری الگو و تکرار شونده در تذکرة‌الاولیاء با تکیه بر مدل تحلیل مکالمة هایمز، موسوم به الگوی «SPEAKING»، رخدادادهای گفتاری مذکور در دو سطحِ «توصیف» و «تفسیر»، طبقه­بندی و تحلیل شده است. نتیجه نشان می­دهد به رغم مضمون­گرایی منتسب به تذکرة­الاولیاء، شیوة تولید و صورت‌بندی مکالمه­های مندرج در رخدادهای گفتاری آن، حاوی دلالت­های افزوده و ضمنی­ای است که در تقویّت یا تثبیت معنا (واقعیّتِ مفروض یا مطبوعِ مؤلّف) راوی بسیار مؤثّر بوده است. نمود این مطلب را می­توان در انتخاب موقعیّت مکالمه­ها؛ اعم از زمان و مکان، چینش مشارکان گفت‌وگو، اهداف مکالمه و ساختار فضایی تعامل، روند توالی رخدادها و شکل نوبت­دهی، منش و لحن گفتار سخن­گویان و مواردی مشابه مشاهده کرد که ضمن آشکارکردن ساختار نظام دانایی میان طبقات یا فِرَق عرفا، میزان پایبندی آن‌ها را به آن باورها نشان می­دهد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 820.98 K

تبیین و تصحیح ابیاتی از ناصرخسرو

محسن باغبانی

دوره 2، شماره 1 ، شهریور 1391، ، صفحه 122-140

چکیده

  در حوزة ادبیات، بحث اصولی «مجمل و مبیّن» با عناوینی چون تصریح و تعقید بازتاب یافته است، اما روش‌های تبیین مجملات در ادبیات، با روش‌های آن در علم اصول فرق‌های آشکار دارد، زیرا برخی برداشت‌ها ...  بیشتر در حوزة ادبیات، بحث اصولی «مجمل و مبیّن» با عناوینی چون تصریح و تعقید بازتاب یافته است، اما روش‌های تبیین مجملات در ادبیات، با روش‌های آن در علم اصول فرق‌های آشکار دارد، زیرا برخی برداشت‌ها و تبیین‌های ادبی، گاه مبتنی بر «از ظن خود یار شدن» است و قاعده و ضابطة چندان روشنی بر آن‌ها حاکم نیست. این نوشتار، به منظور معرفی یکی از روش‌های تبیین و تصحیح متون ادبی، به بررسی چند بیت مجمل از قصیده دوم ناصرخسرو پرداخته است که با مطلع "ای قبّة گردندة بی‌روزن خضرا" آغاز می‌شود. برای این کار، ابتدا با بهره‌گیری از روش «بررسی موضوعی» مفهوم این ابیات تبیین شده و سپس، با توجه به اختلاف نسخه‌ها ابیات مورد بحث تصحیح گردیده‌اند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 159.85 K

جامی و حدیث مکرّر عشق

دکتر بهاءالدین اسکندری؛ دکتر محمدرضا موحدی

دوره 1، 3-5 ، اردیبهشت 1390، ، صفحه 125-145

چکیده

  جامی با نگاهی عارفانه هستی را می‌نگرد، می‌فهمد، و تبیین می‌کند. در این تفسیر، عشق کلیدی‌ترین و محوری‌ترین مفهوم است. عشق در این نگاه، تنها نسبتی عاطفی میان دو انسان نیست- که البته این هم هست- بلکه مقوله‌ای ...  بیشتر جامی با نگاهی عارفانه هستی را می‌نگرد، می‌فهمد، و تبیین می‌کند. در این تفسیر، عشق کلیدی‌ترین و محوری‌ترین مفهوم است. عشق در این نگاه، تنها نسبتی عاطفی میان دو انسان نیست- که البته این هم هست- بلکه مقوله‌ای است گسترده و فراگیر که با آن هم می‌توان انگیزة آفرینش را فهمید و هم ارتباط متقابل پدیده‌های مختلف هستی را تبیین کرد. آنچه حق را به آفریدن می‌انگیزد، عشق اوست به خویشتن و کمالات پنهان آن و از آنجا که هستی چیزی جز تقیّدات وجود بحت حق نیست، این عشق پس از شکل‌گیری عالم کثرات در تمامی هستی نیز به صورت‌های مختلف جریان می‌یابد و به هر شکل، جلوه‌ای است از همان عشق آغازین، یعنی عشق حق به خویشتن. عشق با این گسترة وسیع خویش، هم انواعی دارد و هم مراحلی. در این مقال کوشش بر آن است که از منظر جامی به برخی عناصر اصلی هرم عشق در منظومة فکری او نگاهی بیفکنیم.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 196.45 K

ترجمه در دورة قاجار (از 1210 ق. تا پایان دورة مظفّری)

هوشنگ خسروبیگی؛ محمّد خالد فیضی

دوره 2، شماره 2 ، اسفند 1391، ، صفحه 125-146

چکیده

  بخشی از پیشینة ادبی و تاریخی ایران، در آثاری به جای مانده که حاصل ترجمه و یا اقتباس از متون مکتوب به زبان‌‌های دیگر است. این ترجمه‌‌ها را «میرزا»های مسلّط به زبان و ادبیّات فارسی انجام می‌دادند. ...  بیشتر بخشی از پیشینة ادبی و تاریخی ایران، در آثاری به جای مانده که حاصل ترجمه و یا اقتباس از متون مکتوب به زبان‌‌های دیگر است. این ترجمه‌‌ها را «میرزا»های مسلّط به زبان و ادبیّات فارسی انجام می‌دادند. سبک نگارش این آثار همان سبک نگارش دورة زمانی ترجمه است. دورة قاجاریه از مهمّ‌ترین دوره‌‌های ترجمه در تاریخ ایران از زبان فرانسوی و انگلیسی است.هدف این مقاله، بررسی و ارزیابی نقش و جایگاه ترجمه از زبان انگلیسی به زبان فارسی، در مقایسه با زبان فرانسوی، در بخشی از دورة قاجار است.در این پژوهش، ضمن بررسی تاریخ ترجمه از زبان انگلیسی به فارسی، با اتّکا به تعداد آثار ترجمه‌شده و تعداد مترجمان دارالتّرجمة ناصری، پیشی گرفتن زبان فرانسه از زبان انگلیسی نشان داده، و زمینه‌‌ها و عوامل این امر شناسایی و بررسی شده است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 441.17 K

سنت خاتمه‌سرایی در منظومه‌های فارسی و ساختار و محتوای آن (تا قرن هفتم)

مهدی دهرامی

دوره 9، شماره 1 ، شهریور 1398، ، صفحه 125-143

چکیده

  خاتمه یکی از اجزای ساختاری اکثر منظومه‌های فارسی است که در پایان بسیاری از منظومه‌ها به­صورت مستقل یا در ادامة ابواب اصلی کتاب درج می‌شود. هدف این مقاله بررسی محتوای اختتام منظومه‌های فارسی با تأکید ...  بیشتر خاتمه یکی از اجزای ساختاری اکثر منظومه‌های فارسی است که در پایان بسیاری از منظومه‌ها به­صورت مستقل یا در ادامة ابواب اصلی کتاب درج می‌شود. هدف این مقاله بررسی محتوای اختتام منظومه‌های فارسی با تأکید بر 24 منظومه تا قرن هفتم است. این بخش در بسیاری از مجموعه‌های موردبررسی، پیوندها، ارتباط‌ها و تناسبات عمیقی با درون­مایه و فصول اصلی اثر دارد و در فهم و جایگاه آن نقش مؤثری ایفا می­کند. منظومه‌های فارسی به سه دستة فاقد خاتمه، خاتمه‌های کوتاه و خاتمه‌های مبسوط تقسیم می‌شود. از میان منظومه‌های باقی­ماندة ادبیّات دورة دری، نخستین منظومة دارای باب مستقل خاتمه، گرشاسپ‌نامة اسدی طوسی است. در خاتمة مبسوط به مواردی چون مباحث تاریخی (تاریخ و مدت سرایش)، معرفی اثر (توصیف اثر، تعداد ابیات، شیوة کار و تفسیر منظومه و امثالهم)، موضوعات اجتماعی (پند و موعظه و نکوهش و اعتراض)، مدح، مناجات و حسن ختام پرداخته می‌شود. شاعران بنا به دلایلی چون رعایت سنت ادبی، نیاز متن به پیرامتن و ایجاد فضایی برای پرداختن به مباحثی غیر از محتوای اصلی اثر و ارتقای جایگاه و اهمیّت آن، به خاتمه‌سرایی پرداخته‌اند. بستر پیرامتنِ تقریباً یکسان مقدّمه و مؤخره، تأکید برخی موضوعات چون مدح، عقاید و انگیزه‌های شاعر و تلاش در ارتقای جایگاه و مقبولیت اثر، موجب شده است برخی شاعران در محلّ ذکر برخی موضوعات، میان مقدّمه و مؤخره تفاوتی قائل نباشند و برخی مباحث چون مدح، تعلیم اخلاقیّات و ستایش اثر را در هر دو محل ذکر کنند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 530.72 K

طنز و خوانندۀ نهفته در مجموعۀ آب‌نبات صدقی

زینب شیخ‌حسینی

دوره 10، شماره 2 ، اسفند 1399، ، صفحه 125-146

چکیده

  طنز یکی از ابزارهایی‌است که موجب خنده و آرامش می­شود و به نوجوان کمک­می­کند که با چالش­های دورۀ رشد آشنا شده، با فشار کمتری از آن‌ها عبور­کند. طنز نوجوان باید در فضایی نوجوانانه و از نگاه نوجوان ...  بیشتر طنز یکی از ابزارهایی‌است که موجب خنده و آرامش می­شود و به نوجوان کمک­می­کند که با چالش­های دورۀ رشد آشنا شده، با فشار کمتری از آن‌ها عبور­کند. طنز نوجوان باید در فضایی نوجوانانه و از نگاه نوجوان بیان­شود تا مخاطب با آن ارتباط برقرار­کند. با توجّه به­اینکه در ادبیّات کودک و نوجوان، نویسنده و منتقد، بزرگ­سال هستند، به رویکردی مخصوص برای تحلیل متون کودک و نوجوان نیازمندیم. در این زمینه، چمبرز دیدگاه خوانندۀ نهفته را مطرح­کرده ­است؛ به اعتقاد او نویسنده با استفاده از چهار شیوۀ سبک، زاویۀ دید، طرفداری و شکاف­های گویا، می­تواند با مخاطب خود ارتباط برقرار­کند. صدقی یکی از نویسندگانی‌است که آثار طنزآمیزی برای نوجوانان به نگارش در آورده است. پژوهش حاضر باهدف بررسی خوانندۀ نهفته در مجموعۀ طنز­آمیز آب­نبات صدقی و با استفاده از شیوۀ تحلیل محتوای کیفی صورت­گرفته­است تا ضمن تبیین ویژگی­های طنز در آثار نوجوان، خوانندۀ نهفته را در این آثار طنز­آمیز تحلیل­کند و میزان موفّقیّت نویسنده را در آفرینش خوانندۀ نهفته بسنجد. براساس نتایج پژوهش، سبک، برجسته­ترین عنصری‌است که در آفرینش خوانندۀ نهفته نقش ­داشته­ است. می­توان­گفت صدقی توانسته است مخاطب را به درون متن دعوت­کند و او را همراه با شخصیّت­های داستان بخنداند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 611.46 K

روایت شعر و جایگاه راویان اشعار

باقر قربانی زرین

دوره 1، 7و8 ، اسفند 1390، ، صفحه 133-150

چکیده

  یکی از راه‌های حفظ و انتشار اشعار در گذشته روایت راویان بوده است. معنای لغوی روایت در عربی حملِ آب بوده و سپس در مفهومی مجازی به نقل شعر و خبر نیز اطلاق شده است. در زبان فارسی شاعران با آوازی خوش اشعارخود ...  بیشتر یکی از راه‌های حفظ و انتشار اشعار در گذشته روایت راویان بوده است. معنای لغوی روایت در عربی حملِ آب بوده و سپس در مفهومی مجازی به نقل شعر و خبر نیز اطلاق شده است. در زبان فارسی شاعران با آوازی خوش اشعارخود را می‌خواندند و یا برای خود راوی یا راویانی بر می‌گزیدند با حافظه‌ای قوی تا اشعار آنان را با آواز بخواند. این راویان ویژگی‌هایی داشتند. در این نوشتار این ویژگی‌ها از لابه لای سروده‌های شاعران استخراج و تحلیل شده است.    

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 202.31 K

تحلیل گفتمان انتقادی غزلیات واصف باختری بر مبنای رویکرد فرکلاف

نعمت الله ایران زاده؛ محمدشاهپور قادری

دوره 13، شماره 1 ، شهریور 1402، ، صفحه 133-153

چکیده

  تحلیل گفتمان انتقادی، در پی کشف حقایق نهان در ژرف‌ساخت آثار ادبی است، که در آن مسائل زبانی و روابط میان گفتمان‌ها، با توجه به ساختارهای اجتماعی و فرهنگی با مناسبات قدرت مطالعه می‌‌گردد. در این مقاله ...  بیشتر تحلیل گفتمان انتقادی، در پی کشف حقایق نهان در ژرف‌ساخت آثار ادبی است، که در آن مسائل زبانی و روابط میان گفتمان‌ها، با توجه به ساختارهای اجتماعی و فرهنگی با مناسبات قدرت مطالعه می‌‌گردد. در این مقاله با استفاده از این رویکرد،گزاره‌های اجتماعی، ناسیونالیزم قومی و هژمونی زبانی گفتمان سلطه، بازنمایی و مظالم اجتماعی و «جنایات فرهنگی» حاکمان مستبد دههٔ چهل و پنجاه افغانستان، در غزلیات باختری تحلیل شده و در مقابل، گفتمان‌ انتقادی غزلیات باختری، در حوزهٔ شعر معاصر فارسی افغانستان، با روش تحلیلی ـ توصیفی و کیفی، از منظر تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف، در سه سطح توصیف، تفسیر و تبیین گردیده است. غزلیات دههٔ چهل و پنجاه باختری، نمای روشن، برساخت‌هایی است، که بسیاری از دگردیسی‌های اجتماعی و فرهنگی ایران کهن و خراسان، در آن بازتاب یافته است. پژوهش حاضر، مخاطب را در درک بهتر ارزش‌های ایدئولوژیک شاعر و تحلیل فضای گفتمان غالب دههٔ چهل و پنجاه در تاریخ معاصر افغانستان یاری می‌رساند. نتیجه پژوهش نشان داده، که باختری با نگاه ریزبین و انتقادی اغلب زوایای پیدا و پنهان نظام مستبد گفتمان حاکم و زندگی دشوار طبقاتی آن زمان را آشکار نموده است. شاعر، انتقادهای جدی به نظام‌ اجتماعی و سکوت تلخ مردم در برابر استبداد اجتماعی، وارد نموده و گفتمان قدرت و هژمونی زبانی دوران را به شدت به چالش کشیده است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.26 M

معرّفی نسخۀ خطّی «دستورالشّعراء» اثر محمّد امانی مازندرانی

علی محمّد مؤذّنی؛ بهزاد گرانمایه

دوره 14، شماره 1 ، شهریور 1403، ، صفحه 133-158

چکیده

  کتاب دستورالشّعراء یکی از کتب جامع و آموزنده در علوم ادبی و فنّ شعر است. این کتاب در سال 1048 ه‍. توسّط امانی مازندرانی تألیف و به میرزا محمّدتقی وزیر تقدیم شده‌است. بحث پیرامون تعریف شعر و شاعر، فصولی ...  بیشتر کتاب دستورالشّعراء یکی از کتب جامع و آموزنده در علوم ادبی و فنّ شعر است. این کتاب در سال 1048 ه‍. توسّط امانی مازندرانی تألیف و به میرزا محمّدتقی وزیر تقدیم شده‌است. بحث پیرامون تعریف شعر و شاعر، فصولی در ابواب مختلف علم عروض، قافیه، بدیع و مطالبی پیرامون سرقات شعری، اساس مباحث این کتاب را تشکیل می‌دهد. اطّلاعات جامع و کامل هریک از مباحث مطرح شده در این کتاب به اهمّیّت آن می‌افزاید. می‌توان به‌جرئت گفت که این کتاب نیاز شاعران را در خصوص شناخت مباحث پیرامون فرم و صورت شعری را می‌توانسته‌ پاسخ بدهد و امروزه نیز کاربرد فراوانی می‌تواند داشته باشد. این کتاب با دارا بودن شاهد مثال‌های شعری، دربردارندۀ ابیات زیادی از شعرای هم‌عصر مؤلّف است که می‌تواند بازتابی از سطح شعری آن دوران باشد. ویژگی‌های زبانی و سبکی دستورالشّعراء عمدتاً پیرو سبک نثرهای علمی دورۀ صفویّه است. در این مقاله از بیست و چهار نسخۀ موجود از کتاب، بیست و سه نسخه به‌صورت اجمالی معرّفی و نسخۀ شمارۀ 4342 کتابخانۀ آستان قدس که در زمان خود مؤلّف کتابت شده به‌صورت مفصّل مورد بررسی قرار گرفته‌است. این مقاله ضمن معرّفی نسخۀ خطّی این کتاب به بحث و بررسی ساختاری و محتوایی آن می‌پردازد و اطّلاعاتی از جنبه‌های مختلف و نقد آن در اختیار قرار می‌دهد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.73 M

تجلّی عنصر گفتگو در زیباسازی سوگ‌سرودۀ عاشورایی (مناظرۀ کعبه و کربلا) از غلامرضا سازگار

مهدی صادقی؛ فضل الله رضایی اردانی

دوره 13، شماره 2 ، اسفند 1402، ، صفحه 134-150

چکیده

  عنصر گفت‌و‌گو به عنوان یک اهرم در تبیین پیرنگ و درون‌مایۀ کلام مؤثّر است و بستری برای خلق واقعیّت‌ها و برجسته‌سازی شخصیت‌های اثر می‌باشد. این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی و استشهادی به بررسی این مؤلّفه ...  بیشتر عنصر گفت‌و‌گو به عنوان یک اهرم در تبیین پیرنگ و درون‌مایۀ کلام مؤثّر است و بستری برای خلق واقعیّت‌ها و برجسته‌سازی شخصیت‌های اثر می‌باشد. این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی و استشهادی به بررسی این مؤلّفه در سوگ‌سرودۀ عاشورایی(مناظره دو حرم مقدّس مکه و کربلا) غلامرضا سازگار می‌پردازد. واژه‌ها، ترکیبات و لحن ادای کلمات در خلال سخنان دو حرم، حوادث و رویدادهای دو سرزمین را در محور افقی کلام ترسیم می‌کنند اما گفته‌های حرم کربلا با معرفی شخصیّت‌ها به ماهیّت و دورنمای درون‌مایۀ حادثۀ عاشورا تأکید دارد. سرشت معنایی مضمون و محتوای شعر با کمک مناظره یا گفت‌و‌گوی دوسویه به عنوان عنصر اساسی و یاریگری صنایع بدیعی، چهارچوب نظام‌مند کلام را در محور عمودی، به سوی هدفی معیّن(شناحت فلسفۀ عاشورا) به پیش می‌برد و سه عامل اصلی گفت‌و‌گو، (متکلّم، مخاطب و پیام)، در شعاعی دایره‌وار به سمت افق فلسفۀ عاشورا هدایت می‌شوند. شاعر با به کارگیری صحیح این عنصر، بار ساخت و پرداخت درون‌مایۀ رویدادها را بر دوش این ابزار می‌اندازد تا بدین‌وسیله از متن خارج شود و آن را در اختیار خواننده قرار دهد. در نهایت، بلاغت گفت‌و‌گوی دو حرم با ارتقاء ضلع زبانی و ساختاری شعر به اقتضای بافت حاکم، در جهت تبلور لایه‌های پنهانی حادثۀ کربلا گام برمی‌دارند

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 961.1 K

ساختار تشبیه در خسرو و شیرین و ویس و رامین

روح اله هادی؛ زینب نصیری

دوره 3، شماره 2 ، اسفند 1392، ، صفحه 115-131

چکیده

  تشبیهْ اساسی‌‌ترین رکن دستگاه بلاغی است که تصاویر دیگر مانند استعاره و تشخیص و کنایه از آن ناشی می‌‌شوند. در این تحقیق، انواع تشبیهات ویس و رامین و خسرو و شیرین، از وجوه مختلف ـ نظیر وجه شبه، ادات تشبیه، ...  بیشتر تشبیهْ اساسی‌‌ترین رکن دستگاه بلاغی است که تصاویر دیگر مانند استعاره و تشخیص و کنایه از آن ناشی می‌‌شوند. در این تحقیق، انواع تشبیهات ویس و رامین و خسرو و شیرین، از وجوه مختلف ـ نظیر وجه شبه، ادات تشبیه، حسّی و عقلی بودن، مفرد و مرکّب بودن، ساختار ظاهری، بسامد به‌کارگیری تشبیه، تصاویر مشترک در هر دو اثر ـ بررسی و دسته‌‌بندی و مقایسه شده و پس از تطبیق انواع تشبیهات، تحلیلی علمی و آماری از آن  ارائه شده است. مسئلة اصلی پژوهش، مقایسة انواع تشبیهات این دو اثر از لحاظ وجوه مذکور برای مشخّص کردن میزان ابتکار و تقلید نظامی از فخرالدّین اسعد گرگانی است. داستان خسرو و شیرین، 5300 بیت است که در 1005 بیت (19 درصد) تشبیه دیده می‌‌شود و ویس و رامین با 8300 بیت، 1260 تشبیه (5/15 درصد) دارد. از نکات مهمّ این تحقیق، وجه شبه‌‌های نو و ابداعی در بیشتر تشبیهات نظامی است که بیانگر ابتکار و خلّاقیّت وی در آوردن معانی و مضامین تازه است. همچنین تصاویر و تشبیهات مشترکی بین هر دو اثر وجود دارد که نشان‌دهندة بهره‌‌گیری نظامی از مضامین ویس و رامین است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 300.46 K

بررسی نقشِ گونه‌های ایهام در تکثّر معانی واژگان دیوان همام تبریزی

فاضل عبّاس‌زاده

دوره 4، شماره 2 ، اسفند 1393، ، صفحه 125-142

چکیده

  ایهام یکی از ترفندهای زیبایی‌شناسی است که موجب گیرایی کلام و غافلگیری و اعجاب خواننده، و نیز لذّت در کشف پس از درنگ‌آفرینی در پذیرش معنا و تکثّر لایه‌های معانی کلام می‌شود. در پژوهش حاضر، شانزده مورد ...  بیشتر ایهام یکی از ترفندهای زیبایی‌شناسی است که موجب گیرایی کلام و غافلگیری و اعجاب خواننده، و نیز لذّت در کشف پس از درنگ‌آفرینی در پذیرش معنا و تکثّر لایه‌های معانی کلام می‌شود. در پژوهش حاضر، شانزده مورد از گونه‌های ایهامی ـ که به نوعی به توسّع دایرۀ معانی واژگان (دیوان همام) در محور همنشینی کلام می‌انجامد ـ طیّ 36 بیت بررسی شده و تکثّر معانی و مفاهیم اتّساعی واژگان شرح شده است. نویسنده در مقالۀ خویش به این نتیجه رسیده که دیوان همام تبریزی، مملوّ از انواع ایهام‌های شاعرانه و بلاغی است که شاعر با استفادۀ بهینه از انواع متنوّع این شگرد هنری، افق‌های زیبایی‌شناسانۀ بدیعی را در کلامش نقش بسته و در تکثّر و توسعۀ معنای سخن، دروازۀ تفسیر و تأویل را به روی خواننده گشوده است، به نحوی که گاهی کلامش، از دیدگاه معنی‌شناسی، ذوالوجوه و حجمی است.  

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 151.78 K

نقش منابع جنبی در تصحیح بستان‌العارفین و تحفةالمریدین

تهمینه عطائی کچوئی؛ سعید بزرگ بیگدلی؛ ناصر نیکوبخت

دوره 3، شماره 1 ، شهریور 1392، ، صفحه 131-147

چکیده

  بنا بر شیوة مرسوم، تصحیح هر متنی باید براساس دست‌نوشته یا دست‌نوشته‌هایی از آن متن انجام گیرد، امّا گاهی به دلایل گوناگون ـ همچون ناآشنایی کاتبان ـ تبدیل و تحریف‌هایی در متون کهن راه می‌یابد که آنها ...  بیشتر بنا بر شیوة مرسوم، تصحیح هر متنی باید براساس دست‌نوشته یا دست‌نوشته‌هایی از آن متن انجام گیرد، امّا گاهی به دلایل گوناگون ـ همچون ناآشنایی کاتبان ـ تبدیل و تحریف‌هایی در متون کهن راه می‌یابد که آنها را از اصل خود دور می‌کند و رسیدن به اصل را به کمک نسخه‌ها دشوار می‌سازد، به‌خصوص وقتی که دست‌‌نوشتة متنی منحصربه‌فرد و یا با نسخه‌‌های دیگر متفاوت باشد. در اینجاست که مصحّح از مراجعه به منابع موضوع متن یا مآخذ مؤلّف ناگزیر است. ما در تصحیح بستان‌العارفین و تحفةالمریدین، از آثار قرن پنجم ـ که نسخه‌‌های شناخته‌شدۀ آن با هم متفاوت‌اند و مشکلات و مبهمات کهن‌ترین نسخۀ آن با مقابله حل نمی‌‌شود ـ در مواردی از همین شیوه بهره برده‌ایم و بسیاری از خطاهای آن را اصلاح کرده­ایم. عرضة نمونه‌هایی از آن و چند متن کهن دیگر، میزان اهمّیّت و نقش منابع و مآخذ را در تصحیح متون تأیید می‌کند. ا.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 228.51 K

فرایند «باهم‌آیی» در شعر سبک آذربایجانی

نرگس اسکویی

دوره 4، شماره 1 ، شهریور 1393، ، صفحه 133-149

چکیده

  «باهم‌آیی» در کلام ادبی، حاصل تداعی ذهنی و ابداع ارتباطات هنری و زبانی میان اجزای کلام در دو محور هم‌نشینی و جانشینی است. در زبان عادی و رسمی، باهم‌آیی، یکی از شروط لازم برای انسجام و معنی‌دار ...  بیشتر «باهم‌آیی» در کلام ادبی، حاصل تداعی ذهنی و ابداع ارتباطات هنری و زبانی میان اجزای کلام در دو محور هم‌نشینی و جانشینی است. در زبان عادی و رسمی، باهم‌آیی، یکی از شروط لازم برای انسجام و معنی‌دار بودن کلام است، امّا در زبان ادبی، انواع خلّاقیّت‌ها و ابتکارات زیبایی‌شناختی است که منجر به ظهور انواع باهم‌آیی‌ها در سخن می‌شود. بدین جهت، انواع و دایرۀ باهم‌‌آیی‌ها در زبان ادبی بسیار گسترده‌تر و متنوّع‌تر از باهم‌آیی‌ها در زبان عادی است. یکی از مهمّ‌ترین و پربسامدترین مختصّات سطح زبانی و ادبی شعر سبک آذربایجانی، وجود تناسب و ارتباطات گسترده در شبکة کلمات و تصاویر و آواها و مفاهیم به‌کار رفته در هر بیت است. این مقاله، انواع باهم‌آیی‌ها را در شعر شاعران شاخص سبک آذربایجانی (خاقانی، نظامی، فلکی، مجیرالدّین، مهستی) بازجسته است.  

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 297.2 K

تحلیل اسطورة هبوط در شعر معاصر براساس شعر هفت تن از شاعران این دوره

ساغر سلمانی نژادمهرآبادی

دوره 6، شماره 1 ، خرداد 1395، ، صفحه 133-152

چکیده

  اسطورة هبوط با تمام پیچیدگی‌های خود در سطحی وسیع ذهن بشر را به خود مشغول داشته است. به زوایای گوناگون این مسئله در کتب دینی مختلف اعم از قرآن، انجیل و تورات هم اشاره شده است. با بررسی شعر معاصر درمی­یابیم ...  بیشتر اسطورة هبوط با تمام پیچیدگی‌های خود در سطحی وسیع ذهن بشر را به خود مشغول داشته است. به زوایای گوناگون این مسئله در کتب دینی مختلف اعم از قرآن، انجیل و تورات هم اشاره شده است. با بررسی شعر معاصر درمی­یابیم که شاعران معاصر در بیان دیدگاه­های خود، هم تحت­تأثیر قرآن بوده­ و هم از آموزه­های تورات و انجیل استفاده کرده­اند. در شعر فارسی معاصر، هبوط و جزئیات آن به    شیوه­های گوناگون نمود یافته است؛ آفرینش، نخستین گناه، میوة ممنوعه، اغواکننده، برهنگی آدم و حوّا پس از خوردن میوةممنوعه، توبه، فرود و هبوط و درنهایت داستان هابیل و قابیل که برای بیان موضوعات اجتماعی خاص، بسیار دقیق و با نازک­اندیشی خاصی به آنها توجه شده است. چگونگی   بهره­مندی شاعران معاصر از این اسطوره، پرسش اصلی این پژوهش است که به شیوة توصیفی– تحلیلی انجام شده است. نتایج نشان می­دهد شاعران فارسی­زبان معاصر، تقریباً تمام مواردی را که در جزئیات هبوط مورداختلاف ادیان و مفسران مختلف است، پذیرفته­ و در هر جایی به موردی اشاره کرده­اند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 551.84 K

خروجگاه و مترادفات آن در متون کهن فارسی

محمود ندیمی هرندی؛ تهمینه عطائی کچوئی

دوره 6، شماره 2 ، اسفند 1395، ، صفحه 133-142

چکیده

  «خروجگاه» در بعضی از متون کهن فارسی و ازجمله در آثار قرن‌های پنجم و ششم بارها به­کاررفته است. امروزه ابتدایی‌ترین دریافت از آن، «مکان خارج­شدن» و احیاناً «زمان خارج­شدن» است. بعضی ...  بیشتر «خروجگاه» در بعضی از متون کهن فارسی و ازجمله در آثار قرن‌های پنجم و ششم بارها به­کاررفته است. امروزه ابتدایی‌ترین دریافت از آن، «مکان خارج­شدن» و احیاناً «زمان خارج­شدن» است. بعضی از معاصران جزء نخست آن، یعنی «خروج» را با واژة «خوریژ» و گونه‌های مختلفش (خریج، خریچ، خوریج، خوریچ، خموج، خوموج) در بعضی از گویش‌ها سنجیده و به معنای «آتش» دانسته‌اند، حال آنکه باتوجه­به کاربرد آن در متون مختلف قرن‌های پنجم و ششم، «خروج» در این ترکیب همان مصدر آشنای عربی به معنای «بیرون شدن» است. گفتار حاضر با بررسی اقوال محققان نشان می‌دهد که خروجگاه با تعبیر قرآنی «یَوْمُ الْخُرُوج» در پیوند است و معادل «عیدگاه»، «نمازگاه» و «مصلّا»ست که از دیرزمان به جایی گفته می‌شده است که عموم مسلمانان برای اقامة نماز عیدین(فطر، قربان) یا نماز باران در آنجا فراهم می‌آمده‌ و آداب دینی خود را برگزار می‌کرده­اند. در روزگار ما «مصلّا» به‌تدریج جایگزین این نام‌ها شده است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 486.68 K

بررسی و تحلیل روابط ترامتنی رمان نوشدارو با شاهنامه

علیرضا امامی؛ سید محمد صاحبی؛ فاطمه زمانی

دوره 7، شماره 1 ، شهریور 1396، ، صفحه 133-151

چکیده

  نوشدارو اثر علی مؤذنی یکی از متون ادبیّات داستانی معاصر است که در ابعادی گسترده با داستان­های اسطوره­ای و حماسی شاهنامه ازجمله رستم و سهراب، سیاوش، فریدون و ضحاک پیوند و ارتباط برقرار کرده ­است. ...  بیشتر نوشدارو اثر علی مؤذنی یکی از متون ادبیّات داستانی معاصر است که در ابعادی گسترده با داستان­های اسطوره­ای و حماسی شاهنامه ازجمله رستم و سهراب، سیاوش، فریدون و ضحاک پیوند و ارتباط برقرار کرده ­است. کشف و شناخت انواع این روابط نه­تنها به درک بهتر رمان یاری می­رساند، بلکه برای شناخت ویژگی‌های برخی از داستان­های معاصر که از آثار حماسی و به­ویژه شاهنامه تأثیر پذیرفته­اند، سودمند خواهد بود. برای نیل به این مقصود، در مقالۀ حاضر، بر مبنای نظریۀ ژرار ژنت، روابط ترامتنی رمان نوشدارو با شاهنامه بررسی شده ­است؛ ژنت این رابطه­ها را به پنج دسته تقسیم می­کند: بینامتنی، پیرامتنی، فرامتنی، سرمتنی و بیش‌متنی. در این جستار نخست بحث­هایی مقدماتی دربارۀ بینامتنیت و ترامتنیت مطرح می­شود، آن­گاه محتوای رمان را به­اجمال بررسی می­کنیم و سپس در هریک از قسمت­های مقاله، به­طور جداگانه، از انواع روابط ترامتنی سخن می­گوییم­ و شاخصه­ها و مصادیق آنها را در رمان نوشدارو در قیاس و پیوند با شاهنامه بررسی و تحلیل می­کنیم.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 647.83 K

نظریّة ادبی سبک هندی؛ با تأکید بر اشعار صائب تبریزی

شهربانو بابایی؛ عبداله طلوعی آذر؛ فاطمه مدرسی

دوره 7، شماره 2 ، اسفند 1396، ، صفحه 133-149

چکیده

  دیدگاه‏هایی که شاعران هر دوره دربارة تعریف شعر ارائه می‏کنند، روشنگر ویژگی‏های نوع شعری است که در آن دوره مقبول طبع آنان قرار می‏گرفته است. مجموع این دیدگاه‏ها به‌طورکلّی می‏تواند به لحاظ ...  بیشتر دیدگاه‏هایی که شاعران هر دوره دربارة تعریف شعر ارائه می‏کنند، روشنگر ویژگی‏های نوع شعری است که در آن دوره مقبول طبع آنان قرار می‏گرفته است. مجموع این دیدگاه‏ها به‌طورکلّی می‏تواند به لحاظ نظری تعریف شعر مطلوب را در هر عصری برای ما روشن سازد؛ ازاین‏رو، می‏توانیم از این دیدگاه‏ها به «نظریّة ادبی» آن عصر یا دوره تعبیر کنیم. شاعران عصر صفوی و به­ویژه برجسته‏ترین آنها، یعنی صائب تبریزی نیز دیدگاه‏هایی دربارة شعر در اشعارشان مطرح کرده و تعریفی متفاوت با دوره‏های پیشین از شعر ارائه کرده‏اند. مقالة حاضر سعی دارد با جست‌وجو در اشعار شاعران برجستة عصر صفوی و با کمک‌گرفتن از شعر این شاعران، ویژگی‏های نظریّة شعری این عصر را بررسی و تبیین کند و جنبه‏های آن را بکاود. در این پژوهش تأکید عمده بر شعر صائب بوده است؛ زیرا برجسته‏ترین شاعر سبک هندی است. بررسی حاضر به این نتیجه دست می‏یابد که تعریف شاعران از نوع شعر مطلوب در این عصر با تعریف آن در دوره‏های قبلی کاملاً متفاوت است. معنی و مضمون بیگانه، به­عنوان مهم‏ترین عنصر اصلی در تعریف و ارزیابی شعر مطرح می‏شود که رعایت­نکردن آن عدم پذیرش و مقبولیّت شعر را از سوی شاعران در پی دارد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 458.64 K