نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه تربیت مدرّس

2 دانشیار زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه تربیت مدرّس

چکیده

بنا بر شیوة مرسوم، تصحیح هر متنی باید براساس دست‌نوشته یا دست‌نوشته‌هایی از آن متن انجام گیرد، امّا گاهی به دلایل گوناگون ـ همچون ناآشنایی کاتبان ـ تبدیل و تحریف‌هایی در متون کهن راه می‌یابد که آنها را از اصل خود دور می‌کند و رسیدن به اصل را به کمک نسخه‌ها دشوار می‌سازد، به‌خصوص وقتی که دست‌‌نوشتة متنی منحصربه‌فرد و یا با نسخه‌‌های دیگر متفاوت باشد. در اینجاست که مصحّح از مراجعه به منابع موضوع متن یا مآخذ مؤلّف ناگزیر است. ما در تصحیح بستان‌العارفین و تحفةالمریدین، از آثار قرن پنجم ـ که نسخه‌‌های شناخته‌شدۀ آن با هم متفاوت‌اند و مشکلات و مبهمات کهن‌ترین نسخۀ آن با مقابله حل نمی‌‌شود ـ در مواردی از همین شیوه بهره برده‌ایم و بسیاری از خطاهای آن را اصلاح کرده­ایم. عرضة نمونه‌هایی از آن و چند متن کهن دیگر، میزان اهمّیّت و نقش منابع و مآخذ را در تصحیح متون تأیید می‌کند.
ا.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Role of side sources in correction of Bostan al-Arefin and Tohfat al-Moridin

نویسندگان [English]

  • Tahmineh Ataie Kachouie 1
  • Saeed Bozorg Bigdeli 2
  • Nasser Nikoubakht 2

1

2

چکیده [English]

Although old texts are distorted or changed due to various reasons such as unfamiliarity of writers who take them away from their origin and make it difficult to achieve a correct edition by using of the manuscripts, especially when there is a unique manuscript of the text or the existing manuscript is different with the other available versions, the Correction of each text should be usually done on the basis of its manuscript or manuscripts. The corrector has no way except referring the sources or references had been used by the author. The corrector of Bostan al-`Arefin va Tohfat al-Moridin ,one of the mystical prose texts of the fifth century which its known manuscripts are different and the problems and ambiguities of the oldest of its manuscript are not solved just through comparing, had used such method in many cases and had corrected its inaccuracies. Offering some examples of Bostan al-`Arefin va Tohfat al-Moridin and some of the other ancient texts we want to confirm the importance and the role of Sources and References in the prcess of texts correction.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Bostan al-`Arefin va Tohfat al-Moridin
  • Side sources
  • References
  • Text Correction
ابن رجب الحنبلى، عبدالرّحمن بن شهاب‌الدّین (1420)، لطائف المعارف، تحقیق یاسین محمّد السّواس، بیروت، دار ابن‌کثیر.
ابن سعد، محمّد بن سعد بن منیع (1421)، کتاب الطّبقات الکبیر (الطّبقات الکبری)، دراسة و التّحقیق دکتر علی محمّد عمر، قاهره، مکتبة الخانجی.
ابن عساکر، علی بن حسن (1415)، تاریخ مدینة دمشق، دراسة و التّحقیق علی شیری، جلد ششم، بیروت، دار الفکر.
ــــــــــــــــــــــــــ (1347)، تبیین کذب المفتری، دار الکتاب العربی، دمشق، مکتبة التّوفیق.
أبونعیم اصفهانی، احمد بن عبدالله (1419)، معرفة الصّحابة، تحقیق عادل بن یوسف العزازی، الطّبعة الأولى، ریاض، دار الوطن للنّشر.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1416)، حلیة الاولیاء، بیروت، دار الکتاب العربی.
انصاری، عبدالله بن محمّد (1386)، طبقات الصّوفیه، تصحیح محمّدسرور مولایی، تهران، توس.
بزرگ بیگدلی، سعید و ناصر نیکوبخت و محمود عابدی و تهمینه عطایی (1391)، «ضرورت بررسی، تحلیل و تصحیح مجدّد بستان‌العارفین و تحفةالمریدین»، جستارهای ادبی، سال چهل و پنجم، شمارة چهارم، دانشگاه فردوسی مشهد.
بیهقی، ابوبکر احمد بن حسین (1421)، الجامع لشعب الإیمان، تحقیق ابی‌هاجر محمّد السّعید بن بسیونی زغلول، بیروت، دار الکتب العلمیّه.
حکیم سمرقندی، ابواالقاسم (1348)، ترجمة السّواد الأعظم، تصحیح عبدالحیّ حبیبی، تهران، بنیاد فرهنگ.
خوارزمی، مؤیدالدّین محمّد (1372)، ترجمة احیاء علوم‌الدّین، تهران، شرکت انتشارات علمی ـ فرهنگی.
خرکوشی، عبدالملک بن محمّد (1999)، تهذیب الأسرار، تحقیق بسّام محمّد باورد، ابوظبی، مکتب الثّقافی.
الذّهبی، محمّد بن أحمد بن عثمان بن قایماز (1377)، تذکرة الحفاظ، تحقیقعبدالرّحمن بن یحی المعلّمی، بیروت، دار الکتب العلمیّه.
سلمی، ابوعبدالرّحمن (1389)، طبقات الصّوفیه، تحقیق نورالدّین شریبة، قاهرة، مکتبة الخانجی.
 السمعانی، ابوسعد عبدالکریم بن محمّد بن منصور (1400)، الانساب، محقّق محمّد عوّامة، قاهرة، ابن تیمیه.
شفیعی کدکنی، محمّدرضا (1388)، دفتر روشنایی: از میراث عرفانی بایزید بسطامی، چاپ چهارم، تهران، سخن.
طبری، ابوجعفر محمّد بن جریر (1356)، ترجمة تفسیر طبری، تهران، توس.
طبسی نیشابوری، محمّد بن احمد بن ابی‌‌جعفر (1354)، بستان العارفین و تحفة المریدین، چاپ شده در: منتخب رونق المجالس و بستان العارفین و تحفة المریدین، به کوشش احمدعلی رجائی، تهران، دانشگاه تهران.
ـــــــــــــــــــــــــــ ، نسخۀ خطّی محفوظ در کتابخانۀ دولتی برلین آلمان با نشان ms orient fol 99، میکروفیلم شمارۀ 4636 کتابخانۀ مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران.
ـــــــــــــــــــــــــــ ، نسخۀ خطّی محفوظ در کتابخانۀ اسعد افندی ترکیّه به شمارۀ 1335، میکروفیلم شمارۀ 186 کتابخانۀ مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران.
ـــــــــــــــــــــــــــ ، نسخۀ خطّی محفوظ در موزۀ مولانا واقع در شهر قونیّة ترکیّه به شمارۀ 107.
ـــــــــــــــــــــــــــ ، نسخۀ خطّی محفوظ در کتابخانۀ آیت‌‌الله مرعشی نجفی در قم به شمارۀ 9615 (90 پ ـ 131 پ)، میکروفیلم شمارۀ 422.
عطّار نیشابوری، فریدالدّین محمّد (1384)، منطق الطّیر، تصحیح و تعلیقات دکتر محمّدرضا شفیعی کدکنی، چاپ سوم، تهران، سخن.
 ـــــــــــــــــــــــــــ (1386)، اسرارنامه، تصحیح و تعلیقات دکتر محمّدرضا شفیعی کدکنی، چاپ پنجم، تهران، سخن.
ـــــــــــــــــــــــــــ (1390)، منطق الطّیر، تصحیح و توضیح دکتر محمود عابدی و دکتر تقی پورنامداریان، چاپ اوّل، تهران، سخن.
ـــــــــــــــــــــــــــ (1325)، تذکرة الاولیا، تصحیح رنولد نیکلسن، چاپ دوم، جلد اوّل، تهران، دنیای کتاب.
القرشی المصری، عبدالله بن وهب بن مسلم (1406)، القدر و ما ورد فیه من الآثار، چاپ اوّل،دار السّلطان للنّشر والتّوزیع.
القرطبی، ابوعبدالله محمّد بن احمد الأنصاری (1427)، الجامع الأحکام القرآن (تفسیر قرطبی)، تصحیح عبدالله بن عبدالمحسن التّرکی، چاپ اوّل، جلد اوّل، بیروت، مؤسسة الرّسالة.
ـــــــــــــــــــــــــــ (1425)، التذکرة بأحوال الموتى و امور الآخرة، الریاض، دارالمنهاج.
قشیری، عبدالکریم بن هوازن (1422)، الرسالة القشیریّة، تصحیح محمّدعلی بیضون، لبنان، دار الکتب العلمیّه.
 قلانسی، ابوبکر (1385)، ارشاد، تصحیح عارف نوشاهی، چ1، تهران، میراث مکتوب.
غزّالی، محمّد بن محمّد (بی تا)، إحیاء علوم الدّین و بهامشه تخریج الحافظ العراقی، جلد سیزدهم، بی جا، دار الکتاب العربی.
کلابادی، ابوبکر محمّد بن ابراهیم (1413)، التّعرف لمذهب التّصوّف، تصحیح احمد شمس‌الدّین، لبنان، دار الکتب العلمیّه.
مروزی، عبدالله بن مبارک (1415)، الزّهد و الرّقائق، تصحیح احمد فرید، جلد اوّل، چاپ اوّل، الرّیاض، دار المعراج الدّولیّه.
مستملّی بخاری، ابوابراهیم اسماعیل بن محمّد (1390)، شرح التّعرف لمذهب التّصوّف، تصحیح محمّد روشن، جلد اوّل، چاپ سوم، تهران، اساطیر.
میبدی، ابوالفضل رشیدالدّین (1389)، کشف الاسرار و عدّة الابرار، تصحیح علی‌اصغر حکمت، چاپ هشتم، تهران، امیرکبیر.
مولانا، جلال‌الدّین رومی (1387)، غزلیّات شمس تبریزی، مقدّمه، گزینش و تفسیر محمّدرضا شفیعی کدکنی، تهران، سخن.
نسفی، نجم‌الدّین عمر (1378)، القند فی ذکر علماء سمرقند، تحقیق یوسف الهادی، چاپ اوّل، تهران، میراث مکتوب.
هجویری، ابوالحسن علی بن عثمان (1384)، کشف المحجوب، تصحیح محمود عابدی، چاپ دوم، سروش، تهران.
یاقوت حموی، یاقوت بن عبدالله (1869)، معجم البلدان، تحقیق فراند وستنفلد، لایبزیک.