نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

• علی محمّد مؤذّنی ¹
• بهزاد گرانمایه ²

¹ زبان و ادبیات فارسی، ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

² دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

کتاب «دستورالشّعراء» یکی از کتب جامع و آموزنده در علوم ادبی و فنّ شعر است. این کتاب در سال 1048 ه‍. توسّط امانی مازندرانی تألیف و به میرزا محمّدتقی وزیر تقدیم شده‌است. بحث پیرامون تعریف شعر و شاعر، فصولی در ابواب مختلف علم عروض، قافیه، بدیع و مطالبی پیرامون سرقات شعری اساس مباحث این کتاب را تشکیل می‌دهد. مقالۀ اوّل یعنی علم عروض شامل بیست‌ویک فصل، مقالۀ دوّم یعنی علم قوافی شامل نه فصل و مقالۀ سوّم یعنی علم بدیع شامل بیست‌ودو فصل است. اطّلاعات جامع و کامل هریک از مباحث مطرح شده در این کتاب به اهمّیّت آن می‌افزاید. همچنین بررسی آن به سبک‌شناسی نثرهای علمی دوران قاجار نیز کمک بسزایی می‌تواند بکند. می‌توان به جرئت گفت که این کتاب نیاز شاعران را در خصوص شناخت مباحث پیرامون فرم و صورت شعری را می‌توانسته‌است پاسخ بدهد و امروزه نیز کاربرد فراوانی می‌تواند داشته باشد. در این مقاله بیست‌وسه نسخۀ موجود از این کتاب به صورت اجمالی معرّفی و یک نسخه که در زمان خود مؤلّف کتابت شده به‌صورت مفصّل مورد بررسی قرار گرفته‌است. این مقاله ضمن معرّفی نسخۀ خطّی این کتاب به بحث و بررسی ساختاری و محتوایی آن می‌پردازد و اطّلاعاتی از جنبه‌های مختلف و نقد آن در اختیار قرار می‌دهد.

کلیدواژه‌ها

• امانی مازندرانی
• بلاغت
• دستورالشّعراء
• عروض
• فنّ شعر
• قافیه
• نسخۀ خطّی

موضوعات

• زبان و ادبیات فارسی

عنوان مقاله [English]

Introducing the manuscript of "Dastor al-Shu'ara" by Mohammad Amani Mazandarani

نویسندگان [English]

• Ali Mohammad Moazzeni ¹
• Behzad Geranmaye ²

¹ Persian language and literature, literature and humanities, University of Tehran, Tehran, Iran

² PhD student of Persian language and literature, University of Tehran, Tehran, Iran

چکیده [English]

The book Dastur al-Shu'ara is one of the comprehensive and instructive works in the field of literary sciences and the art of poetry. This book was authored in 1048 AH by Amani Mazandarani and dedicated to Mirza Muhammad Taqi, a minister of the time. The core discussions of the book revolve around the definition of poetry and the poet, as well as chapters on various topics such as prosody (aruz), rhyme (qafiya), rhetorical devices (badi'), and issues related to poetic plagiarism (saraqat-e shi'ri). The comprehensive and detailed information provided on each of these topics adds to the significance of the book. It can be confidently stated that this book was capable of addressing the needs of poets in understanding the formal and structural aspects of poetry, and it remains highly relevant even today. The book includes numerous poetic examples, containing a wealth of verses from poets contemporary to the author, which can serve as a reflection of the poetic standards of that era. The linguistic and stylistic features of Dastur al-Shu'ara largely follow the scientific prose style of the Safavid period. In this article, out of the twenty-four existing manuscripts of the book, twenty-three are briefly introduced, and manuscript No. 4342 from the Astan Quds Library, which was transcribed during the author's lifetime, is examined in detail. This article not only introduces the manuscript of the book but also provides a structural and content analysis, offering insights into its various aspects and critiques.

کلیدواژه‌ها [English]

• Amani Mazandarani
• Rhetoric
• Dastor al-Sho`ara
• Prosody
• Poetic
• Rhyme
• Manuscript