ادب فارسی

علمی- پژوهشی

تحلیل روایت‌پژوهانة رمان نوین تاریخی (مطالعة موردی: رمان‌های تاریخی پس از پیروزی انقلاب)

مولود مدنی لنبانی؛ مریم شریف نسب

دوره 14، شماره 1 ، شهریور 1403، صفحه 1-25

چکیده

در نگاه سنتی، رمان تاریخی بر شالودۀ رویدادهای یک دوره از تاریخ بنا میشود. این گونه از رمان به هستی‌شناسیِ مردمانِ یک دوره از تاریخ می‌پردازد، ویژگی‌های روانی و عاطفی و رفتاری آنها را بازتاب می‌دهد ... بیشتر در نگاه سنتی، رمان تاریخی بر شالودۀ رویدادهای یک دوره از تاریخ بنا میشود. این گونه از رمان به هستی‌شناسیِ مردمانِ یک دوره از تاریخ می‌پردازد، ویژگی‌های روانی و عاطفی و رفتاری آنها را بازتاب می‌دهد و شرایط اجتماعی و سیاسی آن دوره را بازسازی می‌کند. از آنجا که دیدگاه‌های فلسفی قرن بیستم به وجود یک حقیقت واحد (وجود فقط یک روایت ممکن) تردید می‌کنند باید پذیرفت که دگرگونی در تعریف تاریخ خودبهخود به دگرگونی در تعریف رمان تاریخی میانجامد. پژوهش حاضر با رویکرد فراتاریخ‌نگارانه هایدن وایت (مورخ و فیلسوف امریکایی) و روایت‌پژوهی ژرار ژنت (نظریه‌پرداز و نشانه‌شناس فرانسوی) قصد دارد نشان دهد که با دگرگونی در تعریف رمان تاریخی، ویژگی‌های صوری و محتوایی رمان تاریخی نیز تغییر می‌یابد. بر اساس این بازتعریف، در چهار دهه پس از پیروزی انقلاب اسلامی، سه گونه رمان تاریخی را شناسایی کرده و دگرگونی‌های ساختاری و محتوایی آنها را کاویده‌ایم. ویژگی‌های ساختاری و روایی این سه گونه رمان عبارتند از: زمان‌پریشی و نبود سیر خطی در روایت، راوی اول‌شخص، گذشته‌نگربودن روایت، کانونی‌سازی بیرونی، فراوانی شخصیت‌ها، اهمیت نقش شخصیت‌ها در پیدایش رخدادها و رویکرد نوین به دو عنصر زمان و مکان. رمان‌های تاریخی پس از پیروزی انقلاب، اغلب با این محتوا نوشته شده‌اند: پرداختن به بخش‌های مغفول تاریخ، بازتاب هویت فردی و اجتماعی و تردید در تاریخ و نگاه انتقادی به آن.

علمی- پژوهشی

شگردهای خلق روایت و معنای جدید از داستان های ماقبل در مثنوی معنوی (مطالعه موردی داستان توبه فیل‌بچه خوار در فرج بعد از شدت و داستان پیل‌بچه خوران در مثنوی)

الیاس نورایی

دوره 14، شماره 1 ، شهریور 1403، صفحه 27-41

چکیده

مثنوی معنوی متنی مشحون از داستان های برگرفته از متون ماقبل است که مولانا به انگیزه خلق معنایی جدید، به تغییر در ساختار پیرنگ روایت اقدام کرده است. تعمق در تغییرات پیرنگ داستان ها در مثنوی نشان می دهد که ... بیشتر

علمی- پژوهشی

سبک شناسی قطعات سعدی و نویافته هایی از زندگانی شخصی او

امید مجد؛ عاطفه احمدی

دوره 14، شماره 1 ، شهریور 1403، صفحه 43-66

چکیده

زمینه و هدف: این پژوهش بر آن است تا به دو منظور قطعات دیوان سعدی را بررسی کند. این قالب شعری هم در بخش گلستان و هم در بخشی جداگانه در کلیات آمده‌است. منظور نخست این مقاله بررسی سبک شناسانه قطعات شاعر در ... بیشتر زمینه و هدف: این پژوهش بر آن است تا به دو منظور قطعات دیوان سعدی را بررسی کند. این قالب شعری هم در بخش گلستان و هم در بخشی جداگانه در کلیات آمده‌است. منظور نخست این مقاله بررسی سبک شناسانه قطعات شاعر در سه سطح زبانی، ادبی و فکری به روش توصیفی تحلیلی است ومنظور دوم کشف نکاتی جدید از زندگانی شخصی او از خلال محتوای قطعات است.روش: روش این پژوهش به صورت کتابخانه ای و استقرا و آمارگیری است.نتیجه‎گیری: بر اساس بررسی‎های انجام شده از نظر سطح زبانی، واژگان به کار رفته در قطعات در حوزۀ رمزگان سیاست و شریعت و حکمت و اندرز بیشترین بسامد را دارند و در مقابل با رمزگان تغزلی روبرو نیستیم. این جامعۀ آماری ما را به این نتیجه می‎رساند که روی سخن سعدی بیشتر با نهادهای حکومتی و پس از آن با وجدان آگاه انسانی است. برخی از واژگان بسامد بالایی دارند که شاخصۀ سبکی او محسوب می شود. در سطح ادبی صورخیال و صنایع بدیعی بسیار ساده و زودیاب هستند. از کنایه، تناسب، تضاد و تمثیل بیشتر استفاده کرده است. میزان تشبیهات و استعارات اندک و همگی محسوس هستند. در سطح فکری غلبۀ اصلی فکر شاعر مباحث اخلاقی است.همچنین او مدتی در خدمت کارهای دیوانی بوده و از تنگدستی شکوه کرده گاه برای پیشبرد خواسته هایش زبان تهدید و هجو هم بکار برده.

علمی- پژوهشی

روش‌های اقناع مخاطب در غزل‌های تعلیمیِ تک‌مضمونی حافظ

طاهره ایشانی

دوره 14، شماره 1 ، شهریور 1403، صفحه 67-88

چکیده

اگرچه تنوّع مضمون در غزل‌های حافظ به اوج خود می‌رسد؛ ولی غزل‌های تکمضمونی با مضامین عرفانی، تعلیمی، مدحی و ... نیز در میان غزلیّات او دیده می‌شود. در میان این غزل‌ها، مضامین تعلیمی که اغلب با بهره‌گیری ... بیشتر اگرچه تنوّع مضمون در غزل‌های حافظ به اوج خود می‌رسد؛ ولی غزل‌های تکمضمونی با مضامین عرفانی، تعلیمی، مدحی و ... نیز در میان غزلیّات او دیده می‌شود. در میان این غزل‌ها، مضامین تعلیمی که اغلب با بهره‌گیری از حکمت، اخلاق، و اندیشه‌های عرفانی همراه است، از اهمیتی خاص برخوردارند. این غزل‌ها علاوه بر پیام‌های تعلیمی خود، از شگردهای تعلیمی و بلاغی متنوّع و هنرمندانه‌ای استفاده می‌کنند که تأثیرگذاری عمیق بر مخاطب را ممکن می‌سازند. از این رو، در این جستار بر آن هستیم ضمن اشاره به غزل‌های تک‌مضمونیِ تعلیمیِ حافظ؛ به روش توصیفی‌تحلیلی و آماری، و با استفاده از نقد بلاغی به این پرسش پاسخ دهیم که حافظ برای ارتباط مؤثّرتر با مخاطبان خود، از چه روش‌ها و شگردهای تعلیمی و بلاغی بهره گرفته و کدام شگردها در این میان برجسته‌تر بوده‌اند؟ نتایج پژوهش نشان می‌دهد که حافظ در غزلیات تک‌مضمونی تعلیمی خود با بهره‌گیری از لحن تشویقی به‌عنوان اصلی‌ترین و پربسامدترین ابزار اقناع، و استفاده تکمیلی ولی کمتر از لحن‌های تحذیری، توبیخی، و مشفقانه –به ترتیب بسامد- تعادلی هنری میان اقناع عاطفی و منطقی ایجاد کرده است. در روش‌های تعلیمی، کاربست شرط در آموزش ضمنی و سپس کلام مستدل که گاه با لحن تحذیری همراه شده؛ بیشترین استفاده را در استدلال‌سازی داشته‌اند. از سوی دیگر، بررسی روش‌های بلاغی غزلیات تعلیمی حافظ نشان می‌دهد استعاره و سپس تشبیه با ایجاد تصاویری عمیق و ملموس با افزایش لایه‌های معنایی، نقشی کلیدی در انتقال پیام‌های تعلیمی دارند. این تنوّع و ترکیب هنری، نشان‌دهندۀ مهارت حافظ در استفاده هدفمند از شگردهای تعلیمی و ابزارهای بلاغی برای اقناع و برانگیختن تفکر مخاطب است.

علمی- پژوهشی

سرشت هتروتوپیک (دگرفضایی) غزل قلندری (با تاکید بر غزلی از فخرالدین عراقی)

هاتف سیاه کوهیان؛ فاطمه رحیمی؛ حسین حسن رضایی

دوره 14، شماره 1 ، شهریور 1403، صفحه 89-106

چکیده

غزل قلندری به مثابه یک ضدژانر، با وارونهسازی قراردادهای موجود در سنت‌های ادبی پیشین، به طور مستقیم و غیرمستقیم ارزش‌های نمادین و روش کلی دیگر ژانرهای ادبی را به نقد و چالش میکشد. این پژوهش با بررسی ... بیشتر

علمی- پژوهشی

تحلیل ساختارهای دوگانه و نشانه‌های اسطوره‌ای در شعر «چاووشی» اخوان ثالث بر اساس نظریه‌های کلود لوی استروس

رضا قنبری عبدالملکی

دوره 14، شماره 1 ، شهریور 1403، صفحه 107-131

چکیده

این مقاله با بهره‌گیری از نظریۀ تقابل‌های دوگانه کلود لوی-استروس به تحلیل ساختاری شعر «چاووشی» اثر مهدی اخوان ثالث می‌پردازد. هدف پژوهش، شناسایی و تحلیل تقابل‌های بنیادین موجود در ساختار معنایی ... بیشتر

علمی- پژوهشی

معرّفی نسخۀ خطّی «دستورالشّعراء» اثر محمّد امانی مازندرانی

علی محمّد مؤذّنی؛ بهزاد گرانمایه

دوره 14، شماره 1 ، شهریور 1403، صفحه 133-158

چکیده

کتاب دستورالشّعراء یکی از کتب جامع و آموزنده در علوم ادبی و فنّ شعر است. این کتاب در سال 1048 ه‍. توسّط امانی مازندرانی تألیف و به میرزا محمّدتقی وزیر تقدیم شده‌است. بحث پیرامون تعریف شعر و شاعر، فصولی ... بیشتر کتاب دستورالشّعراء یکی از کتب جامع و آموزنده در علوم ادبی و فنّ شعر است. این کتاب در سال 1048 ه‍. توسّط امانی مازندرانی تألیف و به میرزا محمّدتقی وزیر تقدیم شده‌است. بحث پیرامون تعریف شعر و شاعر، فصولی در ابواب مختلف علم عروض، قافیه، بدیع و مطالبی پیرامون سرقات شعری، اساس مباحث این کتاب را تشکیل می‌دهد. اطّلاعات جامع و کامل هریک از مباحث مطرح شده در این کتاب به اهمّیّت آن می‌افزاید. می‌توان به‌جرئت گفت که این کتاب نیاز شاعران را در خصوص شناخت مباحث پیرامون فرم و صورت شعری را می‌توانسته‌ پاسخ بدهد و امروزه نیز کاربرد فراوانی می‌تواند داشته باشد. این کتاب با دارا بودن شاهد مثال‌های شعری، دربردارندۀ ابیات زیادی از شعرای هم‌عصر مؤلّف است که می‌تواند بازتابی از سطح شعری آن دوران باشد. ویژگی‌های زبانی و سبکی دستورالشّعراء عمدتاً پیرو سبک نثرهای علمی دورۀ صفویّه است. در این مقاله از بیست و چهار نسخۀ موجود از کتاب، بیست و سه نسخه به‌صورت اجمالی معرّفی و نسخۀ شمارۀ 4342 کتابخانۀ آستان قدس که در زمان خود مؤلّف کتابت شده به‌صورت مفصّل مورد بررسی قرار گرفته‌است. این مقاله ضمن معرّفی نسخۀ خطّی این کتاب به بحث و بررسی ساختاری و محتوایی آن می‌پردازد و اطّلاعاتی از جنبه‌های مختلف و نقد آن در اختیار قرار می‌دهد.

علمی- پژوهشی

میر گل محمد زیب مگسی (شاعر بلوچ) و سبک عراقی

مجیب الرحمن دهانی؛ عباس نیکبخت؛ عبدالله واثق عباسی

دوره 14، شماره 1 ، شهریور 1403، صفحه 159-178

چکیده

شعرای سنتی سرای معاصر را در معنا و مضمون،ساختار و محتوا بایدادامه دهنده شاعران نهضت بازگشت ادبی دانست که با تقلید و پیروی از اسلواب شاعری شاعران طراز اول و برجسته شعر فارسی همچون سعدی،مولوی،حافظ ،عطار،عراقی ... بیشتر شعرای سنتی سرای معاصر را در معنا و مضمون،ساختار و محتوا بایدادامه دهنده شاعران نهضت بازگشت ادبی دانست که با تقلید و پیروی از اسلواب شاعری شاعران طراز اول و برجسته شعر فارسی همچون سعدی،مولوی،حافظ ،عطار،عراقی وجامی اقدام به بازگشت و احیای سبک عراقی کرده اند.گل محمّد خان زیب مگسی از شاعران توانمند و بلند آوازۀ بلوچ، یکی از شعرای معاصر است که به شکل گسترده‌ای از فکر و اندیشه، زبان و بیان شاعران سبک عراقی بهره‌ها برده و مضامین و ویژگی‌های شعری این دوره در اشعارش به وفور مشهود است.زیرا که شعر فارسی از حدود نیمۀ دوم قرن ششم به دلیل پدید آمدن مسایل سیاسی و اجتماعی دچار تحوّلاتی شد که ویژگی‌های خاصّی را برای آن رقم زد. در واقع از اواخر قرن ششم شاهد ظهور و بروز شاعرانی بزرگ هستیم. در این دوره ساختار و محتوای شعر نسبت به شعر پیش از آن تقابل و تضّاد بسیاری دارد. شعر این دوره از نظر زبانی قوی‌تر و همراه با واژه‌ها و ترکیبات عربی و ترکی و فراوانی آرایه‌های ادبی است و سادگی دورۀ خراسانی را ندارد و از نظر مضمون درونگرا و مشتمل بر عرفان و تصوف است.این پژوهش به روش توصیفی-تحلیلی با استفاده از منابع کتابخانه‌ای و مقایسه‌ای میان سبک شعرگل محمّد خان زیب مگسی شاعر شهیر بلوچ و شاعران مطرح سبک عراقی انجام شده است. زیب مگسی که در اشعارش بیشتر متمایل به سبک عراقی است با تضمین غزلیات شاعران بزرگ این دوره از زبان و مضمون آنها تقلید کرده است. غزلیات وی از نظر مضمون پردازی نوآوری ندارد؛ اما از نظر کاربرد صنایع فراوان، مبتکرانه است. شعر زیب مگسی علاوه بر این که نوآوری‌های بسیاری در زمینه موسیقی و زبان و مضمون دارد، شباهت‌های بسیاری نیز از نظر کاربرد واژگان، ترکیبات و مضامین خاص با شاعران توانمند اواخر قرن ششم تا قرن نهم هجری دارد که نشان از تقلید وی از شاعران مطرح سبک عراقی است. در این مقاله برآنیم تا شیوه نمود و پدیدار شدن مشخصات و ویژگی های شعر سبک عراقی را در شعر و اندیشه زیب مگسی بیان داریم.

علمی- پژوهشی

بررسی تمثیلات «وحدت وجود» در رباعیات نجفی استرآبادی

رضا زکی زاده؛ رضا برزویی؛ شراره الهامی؛ جمال احمدی

دوره 14، شماره 1 ، شهریور 1403، صفحه 179-206

چکیده

معنا و مفهوم وحدت وجود از دیرباز و قبل از ابن عربی مورد توجه شعر عرفانی بوده است هر چند که از اصطلاح خاص وحدت وجود استفاده نکردند. ابوسعیدکمال الدین نجفی استرآبادی متخلص به سحابی شاعر و عارف قرن دهم هجری ... بیشتر معنا و مفهوم وحدت وجود از دیرباز و قبل از ابن عربی مورد توجه شعر عرفانی بوده است هر چند که از اصطلاح خاص وحدت وجود استفاده نکردند. ابوسعیدکمال الدین نجفی استرآبادی متخلص به سحابی شاعر و عارف قرن دهم هجری و یکی از رباعی سرایان فلسفی است که با زبان تمثیل به بیان اندیشهی عرفانی – فلسفی وحدت وجود ابن عربی پرداخته است. تحقیق حاضر نتیجه بررسی 480 رباعی از بین 4000 رباعی سحابی استرآبادی است که مساله وحدت وجود در آنها به نوعی انعکاس یافته، که از این بین رباعی هایی که تمثیل های عرفانی مسئله وحدت وجود را با وضوح بیشتری بیان می‌کردند جدا و مورد تحلیل قرار گرفت و مشخص شد که سحابی برای ملموس نمودن اندیشه وحدت وجود از تمثیل های «ذره (نور) و خورشید»، «سایه»، «دریا»، «تصویر و آینه»، «خیال»، «احول»، «خواب»، «عدد»، «الف و حروف» و «رنگ و بی رنگی» بهره تمام برده است و مضامین عرفانی و اندیشه‌ای خود را به بهترین شکل ممکن برای مخاطب به تصویر کشیده است. استرآبادی تمثیل‌های دیگری را نیز برای بیان وحدت وجود به کار گرفته که به خاطر اینکه نمونه‌های شعری آنها در حد یکی دو رباعی بیشتر نبود از ذکر آنها خودداری شد. روش تحقیق به شکل کتابخانه‌ای و تجزیه و تحلیل مجموعه رباعیات استرآبادی است و هدف از این پژوهش علاوه بر معرفی نجفی استرآبادی به عنوان یکی از بزرگترین رباعی سرایان ادب فارسی به جامعه، دسترسی به اندیشه‌های فلسفی وی با بررسی رباعیاتی است که از او به دست ما رسیده.

بررسی و تحلیل عنوان کتاب‌‌ها و سروده‌های مهدی اخوان ثالث

دوره 6، شماره 1 ، خرداد 1395، ، صفحه 77-92

چکیده

عنوان اثر، نامی است که از سوی پدید‌آورنده یا ناقد اثر بدان داده می‌شود. اهمیت عنوان، تنها از آن روی نیست که اثر را شناسنامه‌دار و از سایر عنوان‌ها متمایز می‌کند، بلکه می‌تواند دال بر کیفیّت و اهمیت ... بیشتر

بررسی و تحلیل تابو در بوف کور

دوره 2، شماره 1 ، شهریور 1391، ، صفحه 101-122

چکیده

صادق هدایت به عنوان نویسنده‌ای پیشرو در گستر? ادبیات داستانی معاصر، در خلق آثار خود همواره از بن‌مایه‌های روانکاوانه بهره برده است. در میان آثار او، بوف کور بیش از سایر آثارش از مباحث روانکاوی ... بیشتر صادق هدایت به عنوان نویسنده‌ای پیشرو در گستر? ادبیات داستانی معاصر، در خلق آثار خود همواره از بن‌مایه‌های روانکاوانه بهره برده است. در میان آثار او، بوف کور بیش از سایر آثارش از مباحث روانکاوی تأثیر پذیرفته است؛ به‌گونه‌ای که می‌توان آن را رمانواره‌ای روانکاوانه نامید. البته آنچه در تحلیل این داستان بیش از هر عاملی مهم است، عملکردهای «راوی» داستان و تباین شخصیت او با چهر? خود هدایت است.راوی به عنوان محور اصلی رویداد داستان، فردی است که باید ساختار روان وی دقیقاً شناخته شود تا بتوان دربار? نحو? روایت او به‌درستی قضاوت کرد. از آنجا که روان راوی دچار تناقضات و ناسازگاری‌های فراوانی است، به نظر می‌رسد ممیزه‌هایی که ساختار شخصیت او را به وجود می‌آورد، برساخته از تابوهای روانی چندگانه‌ای است که خط مشی‌ فکری وی را پدید می‌آورد. در این پژوهش علاوه بر روانکاوی شخصیت راوی، تابوهای روح وی و دلایل شکل‌گیری آن را به صورت تحلیلی بررسی کرده‌ایم، تا دریابیم اساساً چه عواملی موجب شکل‌گیری شخصیت «راوی» با این ویژگی‌ها شده است؛ از این رو به نظر می-رسد اصلی‌ترین تابوی داستان که از لحاظ ابعاد اجتماعی و روانی حائز اهمیت است،‌ »زن» می‌باشد که ساختارهای روانی خاص راوی در مراحل مختلف رشد فکری وی، سه کاراکتر زن داستان را در قالب سه تابوی مجزا بازتاب می‌دهد.

بررسی ارتباط انسان با طبیعت در شعر

دوره 2، شماره 1 ، شهریور 1391، ، صفحه 77-100

چکیده

یکی از موضوعات نقد بوم‌گرا (Ecocriticism) که به رابط? ادبیات و محیط زیست می‌پردازد، بررسی نحو? نگرش انسان به طبیعت در آثار ادبی است که می‌تواند از عوامل مختلفی چون جنسیت، زمان، فرهنگ، اندیشه تأثیر پذیرفته ... بیشتر

تمثیل‌ها و برخی مضامین مشترک مثنوی و حدیقه

دوره 4، شماره 2 ، اسفند 1393، ، صفحه 61-80

چکیده

قرن شش و هفت هجری، از دوره‌های بسیار درخشان زبان و ادبیّات فارسی، به‌ویژه در حوزۀ شعر عرفانی است که ظهور و تکامل و اوج آن به دست سه تن از شاعران بزرگ عارف ایرانی ـ اسلامی (سنایی، عطّار، مولوی) رقم می‌خورد. ... بیشتر

رابطة معنایی جمله‌وارة پایه و پیرو در جمله‌های شرطی زبان فارسی

دوره 6، شماره 1 ، خرداد 1395، ، صفحه 93-112

چکیده

زبان، نظامی از روابط متداخل است؛ بهگونه‌ای که مفهوم یک جزء، جز در سایة ارتباط با اجزاء و عناصر دیگر دریافت نمی‌شود. ارتباط بین ساخت‌ها و سازه‌های زبانی بر دو گونه است: رابطة لفظی و رابطة معنایی که ... بیشتر

علمی- پژوهشی

ویژگی‌های زبانی متون تاریخی در سدۀ نهم

محمود فضیلت

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 21 مرداد 1403

چکیده

سرزمین ما ایران، در طولِ تاریخ فراز و نشیب‌های فراوانی را پشتِ سر گذاشته است که از آن میان می‌توان یورشِ تیمور و تشکیل حکومت تیموریان را نام برد. حکومتی که سیطره آن بیش از یک سده به طول انجامید و تحولات ... بیشتر

مشاهده مقاله

تعداد دوره‌ها	14
تعداد شماره‌ها	28
تعداد مقالات	290
تعداد نویسندگان	425
تعداد مشاهده مقاله	698,395
تعداد دریافت فایل اصل مقاله	448,067
نسبت مشاهده بر مقاله	2408.26
نسبت دریافت فایل بر مقاله	1545.06
-----------------------------------------
تعداد مقالات ارسال شده	2,222
تعداد مقالات رد شده	1,700
درصد عدم پذیرش	77
تعداد مقالات پذیرفته شده	202
درصد پذیرش	9
زمان پذیرش (روز)	269
تعداد پایگاه های نمایه شده	8
تعداد داوران	354

دوره 14 (1403)

دوره 13 (1402)

دوره 12 (1401)

دوره 11 (1400)

دوره 10 (1399)

دوره 9 (1398)

دوره 8 (1397)

دوره 7 (1396)

دوره 6 (1395)

دوره 5 (1394)

دوره 4 (1393)

دوره 3 (1392)

دوره 2 (1391)

دوره 1 (1390)

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

بانک ها و نمایه نامه ها

ابر واژگان