ادب فارسی

علمی- پژوهشی

تحلیل معناشناسی ابیاتی از دیوان کبیر با تکیه بر تصحیح و ترجمه

شیرین رزمجو بختیاری؛ الهام خلیلی

دوره 13، شماره 2 ، اسفند 1402، صفحه 1-23

چکیده

در این پژوهش نویسندگان با اتّکا به خوانش درست بیت با توجّه به روابط نحوی و تلفظ درست واژگان و نکات مربوط به تصحیح به بررسی معناشناسی ابیات و ترجمه‌های آن پرداخته‌اند. ابیاتی که در این پژوهش بدان پرداخته‌ایم، ... بیشتر در این پژوهش نویسندگان با اتّکا به خوانش درست بیت با توجّه به روابط نحوی و تلفظ درست واژگان و نکات مربوط به تصحیح به بررسی معناشناسی ابیات و ترجمه‌های آن پرداخته‌اند. ابیاتی که در این پژوهش بدان پرداخته‌ایم، ابیاتی است که پس از مقابلة آنها با ترجمه و شرح دیوان کبیر متوجّه شدیم، که برای مترجمان و شارح چالش برانگیز بوده‌است و در نسخ خطی هم در این ابیات شاهد آشفتگی‌هایی هستیم. این ابیات ابتدا از منظر نسخه‌شناسی با توجه به نسخ مورد استفاده فروزانفر در تصحیح دیوان کبیر و 4 نسخة نویافتة معتبر مورد بررسی قرار گرفته‌اند و سپس بازتاب تصحیح نادرست این ابیات در شروح و ترجمه‌های آربری و نیکلسون مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته‌است. ابیات مذکور زیرِ دو عنوان بررسی شده‌اند. نخست عنوانِ «تأثیر تصحیح بر ترجمه» و سپس عنوانِ «ترجمه براساس برداشت نادرست از متن». در ذیل این عنوان‌ها به ابیاتی پرداخته‌ایم که مترجمان نتوانسته‌اند به درستی آنها را در زبان مبدأ تحلیل کنند و معادلِ نامناسبی از آن در زبان مقصد ارائه داده‌اند. در هر دو عنوان تأثیر تصحیح و توجّه به خوانش درست شعر در زبان مبدأ، بر فهمِ درست مترجمان آشکار است. بنابراین تلاش شده است صورت اصیل این ابیات به همراه معنی ِابیات به خوانندگان ارائه شود.

علمی- پژوهشی

بررسی تطبیقی استعاره مفهومی هجو از نظر زبانی در اشعار خاقانی و متنبی

علی عباس علی زاده؛ حمیرا زمردی

دوره 13، شماره 2 ، اسفند 1402، صفحه 25-45

چکیده

در این پژوهش، برآنیم تا با بهره‌گیری از شیوة تحلیلی- نموداری؛ به بررسی تطبیقی استعارۀ مفهومی هجو، در زبان شعری خاقانی و متنبی بپردازیم. از این رو، پس از تعریف نظریه استعاره‌ مفهومی و ارتباط ... بیشتر در این پژوهش، برآنیم تا با بهره‌گیری از شیوة تحلیلی- نموداری؛ به بررسی تطبیقی استعارۀ مفهومی هجو، در زبان شعری خاقانی و متنبی بپردازیم. از این رو، پس از تعریف نظریه استعاره‌ مفهومی و ارتباط مفهوم هجو با آن، ابتدا به بررسی حوزه های مبدأ در نگاشتهای استعاری هردو شاعر خواهیم پرداخت، آنگاه با بررسی تطبیقی جلوههای استعاری، تفاوت ها و تشابهات آنان را با یکدیگر مقایسه خواهیم کرد. از آنجایی که کارکرد استعاره مفهومی، عینی سازی مفاهیم و احساسات است، در این نوشتار قصد داریم تا با روش شناختی، نشان دهیم که این نظریه تا چه اندازه می تواند در شناخت ذهنیت، عواطف، شباهت ها و تفاوت های دو شاعر کمکرسان باشد. بنابراین، کوشش شده است به این پرسش ها پاسخ داده شود: 1. مفهوم هجو در اشعار خاقانی و متنبی در چه حوزه هایی از استعاره مفهومی نمود یافته است؟ 2. تفاوت ها و شباهت های هر دو شاعر در سطح کلامی این استعاره چگونه است؟ 3. کدام حوزه استعاری در زبان شعری هر دو شاعر غلبه دارد؟ یافتههای پژوهش نشان می دهد: حوزه های مبدأ به کار رفته در زبان دو شاعر تقریبا همانند است، به این معنا که بیشترین حوزه مبدأ استفاده شده در زبان هر دو شاعر مربوط به استفاده از نام حیوانات است اما واژگان تابو و پرهیزه در زبان متنبی نمود بیشتری نسبت به زبان خاقانی دارد، در حالیکه خاقانی بیشتر از جلوههای کلامی در این زمینه بهره می برد. شایان ذکر است یافته های دیگر پژوهش، در متن مقاله به طور مفصل بیان شده است. امید است این پژوهش کمکی باشد در شناخت بهتر اندیشه ها و عواطف هر دو شاعر.

علمی- پژوهشی

کاربرد ان. ال. پی در حکایت‌های گلستان سعدی با تأکید بر نظریة اثر پروانه (آشوب)

موسی زارع؛ کبری نودهی؛ محمدعلی خالدیان

دوره 13، شماره 2 ، اسفند 1402، صفحه 47-67

چکیده

ان.ال.پی مخفف"Neuro Linguistic Programming" به معنی برنامه‌ریزی و کنترل زبان ذهن، هنر و دانش ارتباطِ موفق است. بر پایۀ دانش و اصولِ ان.ال.پی، در هر تبادل میان انسان‌ها، فضای ارتباط و نظام ها مطرح است. در این فضا و نظام،همۀ ... بیشتر ان.ال.پی مخفف"Neuro Linguistic Programming" به معنی برنامه‌ریزی و کنترل زبان ذهن، هنر و دانش ارتباطِ موفق است. بر پایۀ دانش و اصولِ ان.ال.پی، در هر تبادل میان انسان‌ها، فضای ارتباط و نظام ها مطرح است. در این فضا و نظام،همۀ اعضا به یک اندازه مهم نیستند؛ یعنی رفتار برخی از این اعضا،می‌تواند برکلِّ نظام، تأثیر همه جانبه داشته باشد؛ بنابراین،پیشنهادِ ان.ال.پی برای دریافت یک نتیجۀ بهتردرنظام ارتباطی،به کارگیری نظریۀ اثر پروانه (آشوب)است. اثر پروانه،نظریۀ مطرح شده در فیزیک، در پی کشف اثرگذارترین مهره در یک نظام ارتباطی است و معتقد است کوچکترین خطا، توسط اثرگذارترین عضو ، موجب آشفتگی و از هم پاشیدگی آن نظام خواهد شد. در میان آثار نویسندگان بزرگ ادبیات فارسی،گلستان سعدی در پی ایجاد تعادل در مناسبت‌های ارتباطی و بهبود رفتارهای سازگارانه است. سعدی نیز همۀ عناصرموجود در یک نظام ارتباطی را به یک اندازه،تأثیرگذار نمی‌داند.از این نگاه، آرای سعدی را در ادارۀ نظام‌ها و سیستم‌های اجتماعیِ متصل به هم، می‌توان با نظریۀ اثر پروانه (آشوب) منطبق دانست. هدف پژوهش حاضر، پس از بررسی دقیق گلستان به شیوۀ تحلیل و توصیف، این است که مهمترین عضوهای سامانه‌های ارتباطیِ خرد و کلان، باید بدون هیچگونه خطای محاسباتی عمدی و غیر عمدی باشند؛ زیرا کوچکترین تغییر آنها در جهت نامناسب، می‌تواند منجر به ازهم پاشیدگی آن سامانۀ خرد یا کلان شود. نتیجه این پژوهش آن ‌است که هرکس می‌تواند و باید با شناخت دقیق جایگاه خود، در یک نظام ارتباطی و تأثیر رفتارهایش برآن نظام، از بروز یک آشوب جلوگیری کند

علمی- پژوهشی

بررسی مقایسه‌ای عوامل انسجام در دو کتاب «سفر به گرای 270 درجه» و «دل دل‌دادگی»

عبدالرضا سیف؛ محمدرسول رستمی

دوره 13، شماره 2 ، اسفند 1402، صفحه 69-93

چکیده

در این مقاله با بهره‌گیری از نظریه انسجام در چارچوب نظری دستور نقش‌گرای نظام‌مند هلیدی، به تحلیل انسجام و پیوستگی در متن دو رمان دفاع مقدس یعنی «سفر به گرای 270 درجه» و «دل دل‌دادگی» پرداخته‌ایم ... بیشتر در این مقاله با بهره‌گیری از نظریه انسجام در چارچوب نظری دستور نقش‌گرای نظام‌مند هلیدی، به تحلیل انسجام و پیوستگی در متن دو رمان دفاع مقدس یعنی «سفر به گرای 270 درجه» و «دل دل‌دادگی» پرداخته‌ایم تا مشخص شود در این دو کتاب چگونه از مؤلفه‌های انسجام به منظور دست‌یابی به پیوستگی متن استفاده شده است. از دیدگاه هلیدی انسجام یکی از معیارهای معنادار بودن متن است و حضور عوامل مختلف انسجامی متن را از غیر متن متمایز می‌کند؛ پس خلا وجود عوامل انسجامی در متن می‌تواند در رساندن و انتقال معنای نهفته در آن اشکال ایجاد کند. در این پژوهش مشخص گردید که در «سفر به گرای 270 درجه» میزان استفاده از عوامل انسجام دستوری و انسجام پیوندی با 43.5% برابر بوده و در مرتبه بعدی 13% نیز از عوامل انسجام واژگانی استفاده شده است در حالی‌که در «دل دل‌دادگی» میزان استفاده از این عوامل به ترتیب 40%، 31% و 29% بوده است. دلیل این اختلافات به سبک متفاوت دو نویسنده در روایت و خط سیر زمانی روایت بازمی‌گردد. در مجموع نیز بسامد استفاده از همه عوامل انسجام در هر سه بخش دستوری، پیوندی و واژگانی در «دل دل‌دادگی» بیش از «سفر به گرای 270 درجه» بود به جز مؤلفه ادات افزایشی. نکته دیگر آن‌که استفاده بیش از هنجار از مؤلفه‌هایی مانند تضاد و ادات علّی در «دل دل‌دادگی» نشان از چندصدایی و در مقابل عدم استفاده از ادات علّی و بسامد پایین استفاده از تضاد، نشان از روایتی تک‌صدا از جنگ در «سفر به گرای 270 درجه» دارد

علمی- پژوهشی

کارکرد اقتضای حال در حکایات گلستان سعدی

محمود فضیلت؛ فرانک شجاعی بهابادی

دوره 13، شماره 2 ، اسفند 1402، صفحه 95-117

چکیده

در این گفتار به این موضوع می‌پردازیم که سعدی در گلستان چگونه همه عوامل مؤثر در برقراری ارتباط کلامی (متکلم، مخاطب و کلام) را در نظرداشته و مقتضیات هر یک را در جای خود رعایت کرده است. او ویژگی هایی را برای ... بیشتر در این گفتار به این موضوع می‌پردازیم که سعدی در گلستان چگونه همه عوامل مؤثر در برقراری ارتباط کلامی (متکلم، مخاطب و کلام) را در نظرداشته و مقتضیات هر یک را در جای خود رعایت کرده است. او ویژگی هایی را برای متکلم بلیغ برمی‌شمارد و به متکلم توصیه می‌کند که در هر حال مقتضای حال و مقام را در نظر داشته باشد و سخن مناسب حال گوید. سعدی آمادگی ذهنی مخاطب را به اندازه فصاحت و بلاغت متکلم در تأثیر سخن واجب و لازم می‌داند. او در گلستان هر سه جنبه کلام (موضوع، ساختار و لحن) را مطابق با اقتضای حال ترتیب داده است. تنوع موضوع در گلستان گویای دقت نظر و توجه سعدی به طیف گوناگون مخاطبان مختلف و احوال آنها است. سعدی اقتضای حال را در ساختار کلام نیز در نظر دارد و از تمام امکانات و ابزارهای زبانی همچون ایجاز و اطناب، کنایه، تمثیل و ایهام بهره می برد. وی در انتخاب لحن نیز تنوع مخاطبین خود را در نظر دارد و لحن های گوناگون در متن گلستان گویای این امر است. در این پژوهش مسئله اقتضای حال در حکایات گلستان بررسی شده و برای هر کدام از مقتضیات کلام نمونه هایی از این کتاب ارزشمند ذکر شده است. با پی بردن به مقتضای حال کلام و اغراض ثانویه جملات می‌توان به درک بهتری از حکایات گلستان دست یافت. این پژوهش به روش تحقیقی_تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای انجام شده است

علمی- پژوهشی

تحلیل شبکه ارتباطی راوی کودک و بزرگسال با ساختار و معنا در شعر پروین اعتصامی

فضل الله خدادادی

دوره 13، شماره 2 ، اسفند 1402، صفحه 119-133

چکیده

هدف پژوهش حاضر طبقه بندی ساختاری و بررسی شبکه های ارتباطی راویان کودک و بزرگسال و ارتباط آنها با ساختار و فرایند خلق معنا در دیوان پروین اعتصامی است. تعمق در دیوان پروین اعتصامی نشان می دهد که ... بیشتر

علمی- پژوهشی

تجلّی عنصر گفتگو در زیباسازی سوگ‌سرودۀ عاشورایی (مناظرۀ کعبه و کربلا) از غلامرضا سازگار

مهدی صادقی؛ فضل الله رضایی اردانی

دوره 13، شماره 2 ، اسفند 1402، صفحه 134-150

چکیده

عنصر گفت‌و‌گو به عنوان یک اهرم در تبیین پیرنگ و درون‌مایۀ کلام مؤثّر است و بستری برای خلق واقعیّت‌ها و برجسته‌سازی شخصیت‌های اثر می‌باشد. این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی و استشهادی به بررسی این مؤلّفه ... بیشتر عنصر گفت‌و‌گو به عنوان یک اهرم در تبیین پیرنگ و درون‌مایۀ کلام مؤثّر است و بستری برای خلق واقعیّت‌ها و برجسته‌سازی شخصیت‌های اثر می‌باشد. این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی و استشهادی به بررسی این مؤلّفه در سوگ‌سرودۀ عاشورایی(مناظره دو حرم مقدّس مکه و کربلا) غلامرضا سازگار می‌پردازد. واژه‌ها، ترکیبات و لحن ادای کلمات در خلال سخنان دو حرم، حوادث و رویدادهای دو سرزمین را در محور افقی کلام ترسیم می‌کنند اما گفته‌های حرم کربلا با معرفی شخصیّت‌ها به ماهیّت و دورنمای درون‌مایۀ حادثۀ عاشورا تأکید دارد. سرشت معنایی مضمون و محتوای شعر با کمک مناظره یا گفت‌و‌گوی دوسویه به عنوان عنصر اساسی و یاریگری صنایع بدیعی، چهارچوب نظام‌مند کلام را در محور عمودی، به سوی هدفی معیّن(شناحت فلسفۀ عاشورا) به پیش می‌برد و سه عامل اصلی گفت‌و‌گو، (متکلّم، مخاطب و پیام)، در شعاعی دایره‌وار به سمت افق فلسفۀ عاشورا هدایت می‌شوند. شاعر با به کارگیری صحیح این عنصر، بار ساخت و پرداخت درون‌مایۀ رویدادها را بر دوش این ابزار می‌اندازد تا بدین‌وسیله از متن خارج شود و آن را در اختیار خواننده قرار دهد. در نهایت، بلاغت گفت‌و‌گوی دو حرم با ارتقاء ضلع زبانی و ساختاری شعر به اقتضای بافت حاکم، در جهت تبلور لایه‌های پنهانی حادثۀ کربلا گام برمی‌دارند

علمی- پژوهشی

یک نظر جانب هلالی کن (هلالی جغتایی در آینه دوازده قصیدۀ نویافته اش)

محمدرضا یوسفی؛ داود رفیعی

دوره 13، شماره 2 ، اسفند 1402، صفحه 151-168

چکیده

در تصحیحی که سعید نفیسی از دیوان هلالی به‌دست داده، چهار قصیده وجود دارد که یکی از آنها از روی چاپ‌های سنگی هندوستان نقل شده و سه قصیدۀ دیگر از روی دو نسخۀ خطی که یکی از آنها بدون تاریخ است و دیگری در تاریخ ... بیشتر در تصحیحی که سعید نفیسی از دیوان هلالی به‌دست داده، چهار قصیده وجود دارد که یکی از آنها از روی چاپ‌های سنگی هندوستان نقل شده و سه قصیدۀ دیگر از روی دو نسخۀ خطی که یکی از آنها بدون تاریخ است و دیگری در تاریخ 1315 هجری قمری کتابت شده.معدودی از تذکره‌نویسان به قصیده‌سرایی هلالی او اشاره کرده‌اند، امّا در نسخه‌های خطی دیوان هلالی بویژه نسخه‌های سده‌های دَه و یازده و چاپ‌های سنگی هندی و ایرانی چندان اثری از قصاید او نیست. در جست‌‌وجوی جُنگ‌ها و سفینه‌های شعر،علاوه بر قصایدی نفیسی یافته بود، دوازده قصیدۀ دیگر نیز از این شاعر پیدا شد. عمده‌ترین دلایلی که برای پذیرش صحّت انتساب این قصاید به هلالی داریم یکی تخلّص شاعر است که در ابیات پایانی بیشتر این قصاید آمده؛ دیگر انتساب این قصاید به هلالی از جانب کاتبان است که معمولاً در ابتدای قصیده‌ها، آنها را از هلالی دانسته‌اند. همچنین وجود برخی از این قصاید ـ با اختلافاتی در عبارات و تعداد ابیات ـ در نسخه‌های متفاوت در دوره‌های مختلف، نشانگر این است که این اشعار از هلالی است. پژوهش روی قصاید نویافته هلالی برخی از زوایای پنهان زندگی و اندیشه اورا ـ مانند مذهب وی ـ و شماری از کسانی را که هلالی آنها را مدح گفته ازجمله یار احمد و شاه حسین اصفهانی (وکلای شاه اسماعیل) و حبیب‌الله ساوجی وزیر دورمیش خان، مشخص و روشن می‌سازد. همچنین آشنایی و تتبع شاعر از منوچهری، انوری، نصرالله منشی، سلمان ساوجی، کمال اسماعیل و.. را نشان می دهد

علمی- پژوهشی

خاطره به مثابه یک ژانر؛ متن پنهان داستان‌های دفاع مقدس

محمود حدادیان؛ لیلا کرمی

دوره 13، شماره 2 ، اسفند 1402، صفحه 169-188

چکیده

خاطره پیشینه تأثیرگذاری در متون ادبی و تاریخی ایران و جهان دارد تا جایی‌که از آن به‌عنوان گونة ادبی یاد کرده‌اند و شاهد اهمیت آن به‌مثابه یک نوع ادبی در ادبیات دفاع مقدس هستیم؛ زیرا متن پنهان بسیاری ... بیشتر خاطره پیشینه تأثیرگذاری در متون ادبی و تاریخی ایران و جهان دارد تا جایی‌که از آن به‌عنوان گونة ادبی یاد کرده‌اند و شاهد اهمیت آن به‌مثابه یک نوع ادبی در ادبیات دفاع مقدس هستیم؛ زیرا متن پنهان بسیاری از انواع ادبی از جمله رمان و داستان کوتاه و بن‌مایه بسیاری از شاهکارهای آن به‌شمار میرود. رزمندگان خاطره‌نویس دفاع مقدس با رعایت اصولی ساده و قواعدی محدود، خاطرات تلخ و شیرین دوران رزم، همچون پیروزی‌ها و شکست‌ها، حوادث مهم و عواطف و احساسات را ماندگار کرده‌اند. این ماندگاری نه تنها در قالب خاطره‌نوشته بلکه در بسیاری مواقع به واسطه هنر، خلاقیت و توانایی نویسنده در قالب داستان مانا می‌شود؛ زیرا طی فرآیندی عامدانه یا ناخودآگاه، بسیاری از خاطرات به داستان دگردیسی یافته است. در این جستار کوشیدیم با روش تحلیلی-توصیفی و رویکرد نقد تکوینی، این مهم را تبیین کنیم که گونۀ ادبی خاطره، چگونه متن پنهان ادبیات داستانی دفاع مقدس میشود و فرآیند این دگردیسی چگونه اتفاق میافتد. ضمن بررسی سه رمان و سه مجموعه داستان کوتاه ادبیات دفاع مقدس دریافتیم که بسیاری از داستان‌ها، تحول‌یافته خاطرات نویسنده (خودِ خاطره‌اندوز) و یا دیگر خاطره‌اندوزان هستند. یعنی خاطرات، طی فرآیندی دستخوش دگردیسی شده و در کسوت ژانری جدید به نام داستان عرضه شده‌است. همچنین خاطره در برخی داستان‌ها حضوری پوشیده دارد که تشخیص آن برای منتقد ادبی سخت و گاهی غیرممکن می‌نماید. در برخی از این رمانها، نویسنده از حضور خاطره آگاه نیست، اگرچه خلاقیت و هنر نویسنده و ذهن مخیّل او نیز در پنهان‌سازی خاطره در داستان دخیل است

علمی- پژوهشی

بررسی مؤلفه‌های مکتب اکسپرسیونیسم در رمان با تمرکز بر رمان «زندگی همین است» اثر محمدهاشم اکبریانی

ایوب مرادی

دوره 13، شماره 2 ، اسفند 1402، صفحه 189-208

چکیده

گذشته از مکتب‌های رئالیسم و ناتورالیسم که ارتباط خاصی با نوع ادبی رمان دارند، ویژگی‌های سایر مکاتب هنری اعم از سمبولیسم، کوبیسم، امپرسیونیسم، دادائیسم، سوررئالیسم و اکسپرسیونیسم بیشتر در هنرهایی ... بیشتر گذشته از مکتب‌های رئالیسم و ناتورالیسم که ارتباط خاصی با نوع ادبی رمان دارند، ویژگی‌های سایر مکاتب هنری اعم از سمبولیسم، کوبیسم، امپرسیونیسم، دادائیسم، سوررئالیسم و اکسپرسیونیسم بیشتر در هنرهایی همچون نقاشی، شعر و حتی تئاتر بازنمود یافته است. ازهمین‌رو سخن‌گفتن درباب مؤلفه‌ها و ویژگی‌های این مکاتب در حوزة رمان همواره محل بحث بوده است. در این میان مکتب اکسپرسیونیسم شرایط خاصی دارد. طرز تلقی خاص پیروان این مکتب از واقعیت و شیوة بازنمایی آن و همچنین وجود خصایصی‌ نظیر ذهن‌گرایی مفرط، توجه به امور غریب و فاقد توجیه منطقی و گریز از محاکات در ساخت تصویر، باعث شده است که ارتباط این مکتب با رمان با ابهام‌های بیشتری همراه باشد. ازهمین‌رو در این مقاله تلاش شده است تا به روش تحلیلی-توصیفی و با تمرکز بر متن رمان «زندگی همین است» اثر محمدهاشم اکبریانی، موضوع شیوة انعکاس ویژگی‌های مکتب اکسپرسیونیسم در نوع ادبی رمان بررسی گردد و به این سؤال پاسخ داده شود که مؤلفه‌های مکتب یادشده در کدام‌یک از دو سطح فُرمی و محتوایی و به چه شیوه‌ای بازنمود یافته است؟ نتایج نشان می‌دهد اکسپرسیونیسم در رمان، توأمان در دو سطح فرمی و محتوایی امکان بروز دارد. در سطح محتوایی با ویژگی‌هایی همچون پرداختن به امور غریب و فاقد منطق، فضای کابو‌س‌وار، شخصیت‌های نوعی و جهان گروتسکی و در سطح فُرمی نیز به‌شکل توجه به شیوه‌های مدرن در روایتگری همچون استفاده از تکنیک جریان سیّال ذهن، روای‌های متعدد، عدم التزام به پایان‌بندی کلاسیک و به‌ویژه ساختار اپیزودیک.

بررسی و تحلیل تابو در بوف کور

شیرزاد طایفی؛ الناز خجسته

دوره 2، شماره 1 ، شهریور 1391، ، صفحه 101-122

چکیده

صادق هدایت به عنوان نویسنده‌ای پیشرو در گستر? ادبیات داستانی معاصر، در خلق آثار خود همواره از بن‌مایه‌های روانکاوانه بهره برده است. در میان آثار او، بوف کور بیش از سایر آثارش از مباحث روانکاوی ... بیشتر صادق هدایت به عنوان نویسنده‌ای پیشرو در گستر? ادبیات داستانی معاصر، در خلق آثار خود همواره از بن‌مایه‌های روانکاوانه بهره برده است. در میان آثار او، بوف کور بیش از سایر آثارش از مباحث روانکاوی تأثیر پذیرفته است؛ به‌گونه‌ای که می‌توان آن را رمانواره‌ای روانکاوانه نامید. البته آنچه در تحلیل این داستان بیش از هر عاملی مهم است، عملکردهای «راوی» داستان و تباین شخصیت او با چهر? خود هدایت است.راوی به عنوان محور اصلی رویداد داستان، فردی است که باید ساختار روان وی دقیقاً شناخته شود تا بتوان دربار? نحو? روایت او به‌درستی قضاوت کرد. از آنجا که روان راوی دچار تناقضات و ناسازگاری‌های فراوانی است، به نظر می‌رسد ممیزه‌هایی که ساختار شخصیت او را به وجود می‌آورد، برساخته از تابوهای روانی چندگانه‌ای است که خط مشی‌ فکری وی را پدید می‌آورد. در این پژوهش علاوه بر روانکاوی شخصیت راوی، تابوهای روح وی و دلایل شکل‌گیری آن را به صورت تحلیلی بررسی کرده‌ایم، تا دریابیم اساساً چه عواملی موجب شکل‌گیری شخصیت «راوی» با این ویژگی‌ها شده است؛ از این رو به نظر می-رسد اصلی‌ترین تابوی داستان که از لحاظ ابعاد اجتماعی و روانی حائز اهمیت است،‌ »زن» می‌باشد که ساختارهای روانی خاص راوی در مراحل مختلف رشد فکری وی، سه کاراکتر زن داستان را در قالب سه تابوی مجزا بازتاب می‌دهد.

بررسی ارتباط انسان با طبیعت در شعر

زهرا پارساپور

دوره 2، شماره 1 ، شهریور 1391، ، صفحه 77-100

چکیده

یکی از موضوعات نقد بوم‌گرا (Ecocriticism) که به رابط? ادبیات و محیط زیست می‌پردازد، بررسی نحو? نگرش انسان به طبیعت در آثار ادبی است که می‌تواند از عوامل مختلفی چون جنسیت، زمان، فرهنگ، اندیشه تأثیر پذیرفته ... بیشتر

تمثیل‌ها و برخی مضامین مشترک مثنوی و حدیقه

علیرضا حاجیان نژاد؛ سرور رباط‌جزی؛ طاهره خیری

دوره 4، شماره 2 ، اسفند 1393، ، صفحه 61-80

چکیده

قرن شش و هفت هجری، از دوره‌های بسیار درخشان زبان و ادبیّات فارسی، به‌ویژه در حوزۀ شعر عرفانی است که ظهور و تکامل و اوج آن به دست سه تن از شاعران بزرگ عارف ایرانی ـ اسلامی (سنایی، عطّار، مولوی) رقم می‌خورد. ... بیشتر

بررسی و تحلیل عنوان کتاب‌‌ها و سروده‌های مهدی اخوان ثالث

علی محمدی؛ طاهره قاسمی دورآبادی

دوره 6، شماره 1 ، خرداد 1395، ، صفحه 77-92

چکیده

عنوان اثر، نامی است که از سوی پدید‌آورنده یا ناقد اثر بدان داده می‌شود. اهمیت عنوان، تنها از آن روی نیست که اثر را شناسنامه‌دار و از سایر عنوان‌ها متمایز می‌کند، بلکه می‌تواند دال بر کیفیّت و اهمیت ... بیشتر

رابطة معنایی جمله‌وارة پایه و پیرو در جمله‌های شرطی زبان فارسی

سیدمحمدرضا ابن الرسول؛ سمیه کاظمی نجف آبادی؛ مهری کاظمی

دوره 6، شماره 1 ، خرداد 1395، ، صفحه 93-112

چکیده

زبان، نظامی از روابط متداخل است؛ بهگونه‌ای که مفهوم یک جزء، جز در سایة ارتباط با اجزاء و عناصر دیگر دریافت نمی‌شود. ارتباط بین ساخت‌ها و سازه‌های زبانی بر دو گونه است: رابطة لفظی و رابطة معنایی که ... بیشتر

علمی- پژوهشی

میر گل محمد زیب مگسی (شاعر توانمند بلوچ) و سبک عراقی

مجیب الرحمن دهانی؛ عباس نیکبخت؛ عبدالله واثق عباسی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 31 تیر 1403

چکیده

شعر فارسی از حدود نیمۀ دوم تا اواخر قرن ششم به دلیل پدید آمدن مسایل سیاسی و اجتماعی دچار تحوّلاتی شد.در این دوره ساختار و محتوای شعر نسبت به شعر پیش از آن تقابل و تضّاد بسیاری دارد. شعر این دوره از نظر زبانی ... بیشتر شعر فارسی از حدود نیمۀ دوم تا اواخر قرن ششم به دلیل پدید آمدن مسایل سیاسی و اجتماعی دچار تحوّلاتی شد.در این دوره ساختار و محتوای شعر نسبت به شعر پیش از آن تقابل و تضّاد بسیاری دارد. شعر این دوره از نظر زبانی قوی‌تر و همراه با واژه‌ها و ترکیبات عربی و ترکی و فراوانی آرایه‌های ادبی است و سادگی دورۀ خراسانی را ندارد و از نظر مضمون درونگرا و مشتمل بر عرفان و تصوف است. بسیاری از شاعران در دوره‌های بعد نیز از این سبک پیروی کرده و زبان و مضمون شاعران مطرح این دوره را به کار برده‌اند. گل محمّد خان زیب مگسی از شاعران توانمند و بلند آوازۀ بلوچ است که به شکل گسترده‌ای از فکر و اندیشه، زبان و بیان شاعران سبک عراقی بهره‌ها برده و مضامین و ویژگی‌های شعری این دوره در اشعارش به وفور مشهود است. این پژوهش به روش توصیفی-تحلیلی با استفاده از منابع کتابخانه‌ای و مقایسه‌ای میان سبک شعرگل محمّد خان زیب مگسی شاعر شهیر بلوچ و شاعران مطرح سبک عراقی انجام شده است. زیب مگسی در اشعار خود بیشتر متمایل به سبک عراقی است و با تضمین غزلیات شاعران بزرگ این دوره از زبان و مضمون آنها تقلید کرده است. شعر زیب مگسی علاوه بر این که نوآوری‌های بسیاری در زمینه موسیقی و زبان و مضمون دارد، شباهتهای بسیاری نیز از نظر کاربرد واژگان، ترکیبات و مضامین خاص با شاعران توانمند اواخر قرن ششم تا قرن نهم هجری دارد که نشان از تقلید وی از شاعران مطرح سبک عراقی است.

مشاهده مقاله

علمی- پژوهشی

ویژگی‌های زبانی متون تاریخی در سدۀ نهم

محمود فضیلت

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 21 مرداد 1403

چکیده

سرزمین ما ایران، در طولِ تاریخ فراز و نشیب‌های فراوانی را پشتِ سر گذاشته است که از آن میان می‌توان یورشِ تیمور و تشکیل حکومت تیموریان را نام برد. حکومتی که سیطره آن بیش از یک سده به طول انجامید و تحولات ... بیشتر

مشاهده مقاله

علمی- پژوهشی

تحلیل روایت‌پژوهانة رمان نوین تاریخی

مریم شریف نسب؛ مولود مدنی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 08 مهر 1403

چکیده

در نگاه سنتی، رمان تاریخی بر شالودۀ رویدادهای یک دوره از تاریخ، به هستی‌شناسیِ مردمانِ آن دوره می‌پردازد؛ ویژگی‌های روانی و عاطفی و رفتاری آنها را بازتاب می‌دهد و شرایط اجتماعی و سیاسی آن دوره را بازسازی ... بیشتر در نگاه سنتی، رمان تاریخی بر شالودۀ رویدادهای یک دوره از تاریخ، به هستی‌شناسیِ مردمانِ آن دوره می‌پردازد؛ ویژگی‌های روانی و عاطفی و رفتاری آنها را بازتاب می‌دهد و شرایط اجتماعی و سیاسی آن دوره را بازسازی می‌کند. اما دیدگاه‌های فلسفی قرن بیستم به وجود یک حقیقت واحد (و همچنین وجود فقط یک روایت ممکن) تردید می‌کنند؛ بنابراین باید پذیرفت با تغییر تعریف تاریخ، تعریف رمان تاریخی هم خودبه‌خود دگرگون می‌شود. پژوهش حاضر با رویکرد فراتاریخ‌نگارانة هایدن وایت (مورخ و فیلسوف امریکایی) و روایت‌پژوهی ژرار ژنت (نظریه‌پرداز و نشانه‌شناس فرانسوی) قصد دارد نشان دهد با دگرگونی تعریف رمان تاریخی، ویژگی‌های صوری و محتوایی رمان تاریخی هم تغییر می‌یابد. براساس این بازتعریف، در چهار دهه پس از پیروزی انقلاب اسلامی، سه گونه رمان تاریخی را شناسایی کرده، به لحاظ دگرگونی‌های ساختاری و محتوایی کاویده‌ایم. ویژگی‌های ساختاری و روایی این سه گونه رمان عبارتند از: زمان‌پریشی و نبود سیر خطی در روایت، راوی اول‌شخص، گذشته‌نگربودن روایت، کانونی‌سازی بیرونی، فراوانی شخصیت‌ها، اهمیت نقش شخصیت‌ها در پیدایش رخدادها و رویکرد نوین به دو عنصر زمان و مکان. رمان‌های تاریخی پس از پیروزی انقلاب، اغلب با این محتوا نوشته‌شده‌اند: پرداختن به بخش‌های مغفول تاریخ، بازتاب هویت فردی و اجتماعی و تردید در تاریخ و نگاه انتقادی به آن.

مشاهده مقاله

علمی- پژوهشی

بررسی تمثیلات «وحدت وجود» در رباعیات نجفی استرآبادی

رضا زکی زاده؛ رضا برزویی؛ شراره الهامی؛ جمال احمدی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 23 آبان 1403

چکیده

معنا و مفهوم وحدت وجود از دیرباز و قبل از ابن عربی مورد توجه شعر عرفانی بوده است هر چند که از اصطلاح خاص وحدت وجود استفاده نکردند. ابوسعیدکمال الدین نجفی استرآبادی متخلص به سحابی شاعر و عارف قرن دهم هجری ... بیشتر معنا و مفهوم وحدت وجود از دیرباز و قبل از ابن عربی مورد توجه شعر عرفانی بوده است هر چند که از اصطلاح خاص وحدت وجود استفاده نکردند. ابوسعیدکمال الدین نجفی استرآبادی متخلص به سحابی شاعر و عارف قرن دهم هجری و یکی از رباعی سرایان فلسفی است که با زبان تمثیل به بیان اندیشه‌ی عرفانی – فلسفی وحدت وجود ابن عربی پرداخته است. تحقیق حاضر نتیجه بررسی 480 رباعی از بین 4000 رباعی سحابی استرآبادی است که مساله وحدت وجود در آنها به نوعی انعکاس یافته، که از این بین رباعی هایی که تمثیل های عرفانی مسئله وحدت وجود را با وضوح بیشتری بیان می‌کردند جدا و مورد تحلیل قرار گرفت و مشخص شد که سحابی برای ملموس نمودن اندیشه وحدت وجود از تمثیل های «ذره (نور) و خورشید»، «سایه»، «دریا»، «تصویر و آینه»، «خیال»، «احول»، «خواب»، «عدد»، «الف و حروف» و «رنگ و بی رنگی» بهره تمام برده است و مضامین عرفانی و اندیشه ای خود را به بهترین شکل ممکن برای مخاطب به تصویر کشیده است. استرآبادی تمثیل‌های دیگری را نیز برای بیان وحدت وجود به کار گرفته که به خاطر اینکه نمونه‌های شعری آنها در حد یکی دو رباعی بیشتر نبود از ذکر آنها خودداری شد. روش تحقیق به شکل کتابخانه‌ای و تجزیه و تحلیل مجموعه رباعیات استرآبادی است و هدف از آن علاوه بر معرفی نجفی استرآبادی به عنوان یکی از بزرگترین رباعی سرایان ادب فارسی به جامعه، دسترسی به اندیشه‌های فلسفی وی با بررسی رباعیاتی است که از او به دست ما رسیده.

مشاهده مقاله

تعداد دوره‌ها	13
تعداد شماره‌ها	27
تعداد مقالات	283
تعداد نویسندگان	414
تعداد مشاهده مقاله	671,733
تعداد دریافت فایل اصل مقاله	411,639
نسبت مشاهده بر مقاله	2373.61
نسبت دریافت فایل بر مقاله	1454.55
-----------------------------------------
تعداد مقالات ارسال شده	2,195
تعداد مقالات رد شده	1,679
درصد عدم پذیرش	76
تعداد مقالات پذیرفته شده	195
درصد پذیرش	9
زمان پذیرش (روز)	273
تعداد پایگاه های نمایه شده	8
تعداد داوران	347

دوره 13 (1402)

دوره 12 (1401)

دوره 11 (1400)

دوره 10 (1399)

دوره 9 (1398)

دوره 8 (1397)

دوره 7 (1396)

دوره 6 (1395)

دوره 5 (1394)

دوره 4 (1393)

دوره 3 (1392)

دوره 2 (1391)

دوره 1 (1390)

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

بانک ها و نمایه نامه ها

ابر واژگان