راهنمای نویسندگان ادب فارسی
دوفصلنامۀ ادب فارسی دانشکدۀ ادبیّات و علوم انسانی دانشگاه تهران، نشریّهای علمی (علمی-پژوهشی) در حوزۀ مطالعات و تحقیقات ادبی زبان فارسی است. این نشریّه مقالاتی در این زمینه‌ها منتشر می‌کند:
تحقیقات در زمینۀ ادبیّات کهن و معاصر فارسی در سراسر حوزۀ نفوذ این زبان؛ نقد و تصحیح متون فارسی؛ تاریخ ادبیّات و سبک‌شناسی؛ دستور زبان؛ مسائل زبان‌شناختی؛ ادبیّات عامّۀ فارسی؛ و تحقیقات در زمینۀ آموزش زبان فارسی.
شرایط پذیرش مقالات
- ویژگی‌های کلّی
- مقاله باید نتیجۀ تحقیقات نویسنده/ نویسندگان باشد و در آن، نکته‌هایی تازه طرح و شرح شده باشد؛
- حفظ امانت در نقل اقوال و نظریّات دیگران ضروری است و باید با ارجاع دقیق به منابعِ معتبر همراه باشد؛
- مقاله نباید در نشریّهای دیگر منتشر یا همزمان به نشریّهای دیگر فرستاده شده باشد؛
- چاپ مقاله مشروط به تأیید نهاییِ هیئت تحریریّۀ نشریّه است؛
- گواهی پذیرش مقاله، پس از تأیید سردبیر، به صفحۀ شخصیِ نویسنده در سامانه فرستاده خواهد شد؛
- مسئولیّت مطالب و محتوای مقاله برعهدۀ نویسنده است؛
- نشریّه در ویرایش ادبی و فنّی مقاله، برطبق موازین علمی، آزاد است؛
- حجم مقاله نباید بیش از 8000 واژه باشد (بدون چکیدۀ انگلیسی)؛
- نام و نام خانوادگی و مرتبۀ علمی و دانشگاه محلّ تدریس یا تحصیل و رشتۀ تحصیلیِ نویسنده/ نویسندگان و همچنین، رایانامۀ دانشگاهیِ نویسندۀ مسئول و شمارۀ تلفن همراهِ او حتماً در سامانۀ نشریّه قید شود؛
- نویسندگان مقاله نباید بیش از سه نفر باشند؛
- مشخّصات همۀ نویسندگان باید در برگۀ موجود در سامانه درج و همچنین صورت کامل‌ترِ آن، به این شرح، در فایلی جداگانه در سامانه بارگذاری شود:
ـ سِمَت نویسنده یا نویسندگانی که عضو هیئت علمی هستند (اعمّ از استادیار، دانشیار یا استاد)، و نیز گروه درسی و دانشگاه محلّ تدریسِ آنان باید مشخّص شود؛ وگرنه از عنوان «دانشجو» یا «دانش‌آموخته» با ذکرِ رشته و دانشگاه محلّ تحصیل استفاده شود؛
- ارسال مقاله صرفاً از طریق سامانۀ ادب فارسی به نشانیِ https://jpl.ut.ac.ir امکانپذیر است؛
- مقالات دانشجویان کارشناسی ارشد و دکتری و نیز دانش‌آموختگان کارشناسی ارشد باید با نظارت مؤثّر یکی از اعضای هیئت علمیِ دارای دکتریِ تخصّصی یا یک دانش‌آموختۀ دکتری، تألیف و نام او نیز جزء اسامیِ نویسندگان قید شود.
یادآوری: ترتیب ذکر نام نویسندگان و درج عنوان «نویسندۀ مسئول» در گواهیِ پذیرش براساسِ اطّلاعاتی است که نویسندۀ مسئول در سامانه در زمان ارسال مقاله وارد کرده است. بنابراین، ضروری است ترتیب نام نویسندگان و انتخاب «نویسندۀ مسئول»، قبل از ارسال مقاله، به اجماعِ نظر نویسندگان مقاله رسیده باشد. به‌هیچ‌وجه، تغییر سِمَت و ترتیب ذکر نام نویسندگان بعد از صدور گواهیِ پذیرش امکانپذیر نیست.
- اجزای مقاله
- عنوان مقاله باید گویا و بیانگر محتوای آن باشد؛
- چکیدۀ فارسی: شامل 200-250 کلمه در آغاز مقاله (با اندازۀ قلم 11) و چکیدۀ انگلیسی در پایانِ مقاله بعد از فهرست منابع پایانیِ مقاله (با همان تعداد کلمه و با اندازۀ قلم 10) دربردارندۀ نگاهی کلّی به مسئله، هدف، روش تحقیق و یافته‌‌ها باشد؛
- واژههای کلیدی: در انتهای دو چکیدۀ فارسی و انگلیسی (شامل ۵ تا ۷ واژۀ تخصّصیِ مرتبط با موضوع مقاله و مذکور در چکیده) میآید؛
- مقدمه: باید شامل «بیان مسئله»، «هدف پژوهش» و «پیشینۀ پژوهش»، «پرسش‌ها و فرضیّه‌های پژوهشی» و دیگر اطّلاعات مرتبط باشد (کلیۀ مواردِ بیان مسئله، هدف، پیشینه، پرسش و فرضیه و... زیر عنوان مقدمه قرار می‌گیرند و نیازی به عنوان‌بندی جداگانه و شماره‌گذاری برای آنها نیست)؛
- پیکرۀ اصلیِ مقاله: باید مبانیِ نظری، بحث و استدلال و تحلیل و تقسیم‌بندی‌های محتوایی را دربرداشته باشد؛
- نتیجه: باید دربردارندۀ یافته‌های منطقی و مفیدِ برآمده از پژوهش‌های مقاله باشد؛
- پینوشت: شامل توضیحات طولانیِ ضروری است که پس از نتیجه میآید؛
- منابع: در پایانِ مقاله باید برمبنای شیوه‌نامۀ نشریّه تنظیم شود.
ویژگی‌های ویرایشی و نگارشی
به‌منظورِ تسریع در آماده‌سازی و ویرایش مقالات، توجّه به نکات ذیل اکیداً توصیه میشود:
- رعایت زبان فارسیِ معیار و نثر علمی و به دور از عبارت‌پردازی‌های متکلّفانه؛
● رعایت رسم‌الخطّ مصوّب فرهنگستان زبان و ادب فارسی براساسِ دستور خطّ فارسی و مطابقت املاییِ واژه‌ها با فرهنگ املاییِ خطّ فارسی (تألیف علی‌اشرف صادقی و زهرا زندی مقدّم)؛
- استفادۀ به دور از از افراط و تفریط از معادل‌های مصوّب فرهنگستان برای واژههای بیگانه براساسِ آنچه در وبگاه فرهنگستان آمده است؛
- ویراسته و پیراسته‌بودن مقاله به‌لحاظِ ادبی و فنّی و حروف‌‌نگاری؛ ازجمله رعایت فاصله و نیم‌فاصله (با گرفتن همزمان کلیدهای کنترل+شیفت+2) در میان کلمات و گذاشتن تشدیدها و همزه‌ها و حرکت‌گذاریِ لازم و به دور از افراط.
شیوۀ تنظیم متن
- عنوان اصلی مقاله با قلم 18 سیاه (Bold) IR Lotus و عناوین فرعیِ داخل متن با قلم 13 سیاه تنظیم شود (قلم مورد نظر مجله را می‌توانید در گوگل بیابید و دانلود کنید و در پوشۀ فونت‌های کامپیوتر خود قرار دهید)؛
- متن مقاله با قلم 13 IR Lotus در محیط واژهپرداز (Word ) تنظیم شود؛
- عبارات لاتین درون‌متنی با قلم 10 Times New Roman تنظیم شوند و درون پرانتز در مقابل واژه قرار گیرند؛
- فاصلۀ میان سطرهای متن مقاله 1 سانتی‌متر در نظر گرفته شود؛
- ابتدای هر بند (پاراگراف) با نیم‌سانتی‌متر تورفتگی شروع شود. البتّه سطر نخستِ زیرِ هر عنوان نباید تورفتگی داشته باشد؛
- حاشیۀ متن مقاله از بالای صفحه باید چهارونیم و از پایین سه‌ونیم سانتی‌متر و از راست و چپ، هریک، چهارونیم سانتی‌متر باشد؛
- اندازۀ قلم چکیده، واژههای کلیدی، منابع پایانی، ارجاعات درون‌متنی و نیز عبارات توضیحی (که بین دو کمان قرار می‌گیرند)، نقل قول‌های مستقیمِ مستقل از متن، شعرها (شامل ابیات و تک‌مصراع‌ها)، تاریخ‌های ولادت و وفات یا دورۀ حکومت و ... (که بین دو کمان قرار می‌گیرند) و نیز محتویات جداول و نمودارها و توضیحات مربوط به آنها و همچنین توضیحات تصاویر قلم ۱۱ IR Lotus در نظر گرفته شود؛
- برای متمایز کردن واژه‌ها یا عباراتی که به هر دلیل بر آنها تأکید میشود، از قلم 10 سیاه (Bold) استفاده شود. در چنین مواردی، استفاده از گیومه یا حروف کج/ مایل (ایرانیک/ ایتالیک) صحیح نیست؛
- نقل قول‌های مستقیم طولانیِ مستقلّ از متن (بیش از دو سطر) در بندی جداگانه و با تورفتگیِ یک‌سانتی‌متر از دو طرف و با قلم 11 IR Lotus تنظیم شود (این‌گونه نقل قول‌ها در گیومه قرار نمی‌گیرند)؛
- بخش‌های مستقلّ مقاله با بخش 1، که به مقدّمه اختصاص دارد، شروع میشود. عنوان هر بخش اصلی با یک سطر فاصله از بخش قبلی و زیربخش‌ها با نیم‌سطر فاصله جدا و سیاه (Bold) نوشته میشود؛
- زیربخش‌های هر مقاله نباید از سه لایه تجاوز کند (مثال: 3-1-4 که بیانگر زیربخشی از بخش سوم مقاله است)، یعنی شمارۀ عنوان، حدّاکثر نشان‌دهندۀ سه بخش باشد نه بیشتر. برای مثال، زیربخشِ ۳-۱-۴-۲، که به چهار بخش اشاره دارد، پذیرفته نیست.
- از افراط در درج پینوشت پرهیز شود؛
- شمارۀ پینوشتها از آغاز تا پایانِ مقاله باید دنباله‌‌دار (مسلسل) باشد (تاکید میشود برای شمارۀ پینوشتها به هیچ وجه از ابزار Refrence در واژه‌پردازِ Word استفاده نکنید؛ بلکه آنها را به‌صورت دستی تایپ کنید و با ابزار «superscript» که به شکل ایکس به توان 2 در برگۀ «home» واژهپرداز وجود دارد، عدد تایپ‌شده را کوچک کنید و در گوشۀ بالای متن قراردهید؛ به‌طوری‌که درست مانند شمارۀ ارجاع با استفاده از ابزار رفرنس میشود)؛
- برابر لاتینِ اسامی خاصّ و برخی اصطلاحات کوتاه علمی (لاتین و فارسی)، درون پرانتز در مقابل واژه بیاید (با فونت تایمز نیو رومن 10)
- چنانچه در نگارش مقاله از منابع مالیِ سازمان‌ها یا نهادهای خاصّی استفاده شده است، در پینوشت باید به این مطلب اشاره شود.
- همۀ جداول، نمودارها و تصاویر باید شمارۀ پیاپی داشته باشد؛
- در واج‌‌نویسیِ داده‌‌های مربوط به زبان یا گویش‌های ناآشنا، از قلم Doulus Sil IPA استفاده شود؛
- اشعار باید درون جدول تنظیم شود (بدین‌ترتیب که با استفاده از ابزار table در محیط word، جدولی با سه ستون ایجاد می‌‌کنید و مصراع اوّل را درون ستون اوّل و مصراع دوم را درون ستون سوم قرارمی‌‌دهید. ستون وسط نیز برای فاصلۀ بین دو مصراع در نظر گرفته میشود. سپس نشانگر را در انتهای هر مصراع قرارمی‌‌دهید و همزمان کلیدهای shift و enter را می‌زنید تا مصراع کشیده شود؛ بدین‌صورت انتهای همۀ مصراع‌ها در یک راستا قرارمی‌گیرند. ارجاع ابیات را نیز در زیر آخرین مصراع قرار می‌دهید و نه در روبه‌روی آن)؛
- برای عناوین کتاب‌ها و دانشنامه‌ها و نشریّات، که در متن و ارجاعات درون‌متنی و منابع آمده است، از حروف کج/ مایل استفاده میشود، امّا عناوین مقاله‌ها داخل گیومه (« ») قرار می‌گیرد.
شیوۀ ارجاع به منابع
- ارجاع درون‌متنی
- ارجاعات درون‌متنی بین دو کمان و بدین‌صورت تنظیم شود: (نام خانوادگیِ نویسنده، ویرگول، سال، دونقطۀ بیانی، شمارۀ جلد [چنانچه اثر جلدهای متعدّد داشته باشد بدون ذکر حرف ج]، بک‌اسلش، شمارۀ صفحه بدون ذکر حرف ص)، مثال: (زرین‌کوب، 1398: 2/45-47) یا (زرّین‌کوب، 1364: 44).
- در ارجاعات درون‌متنی، چنانچه دقیقاً به همان منبع پیشین،یعنی همان نویسنده امّا به صفحه‌ای دیگر، ارجاع داده شود؛ یعنی بین دو ارجاع، منبع جدیدی ذکر نشده باشد، به‌جای تکرار نام آن منبع، از کلمۀ «همان» استفاده میشود: (همان: 49)؛ و اگر ارجاع به همان منبع و همان صفحه باشد، درج «همان» کفایت می‌کند: (همان)؛ امّا چنانچه بلافاصله به اثرِ دیگری از همان نویسنده ارجاع داده شود، به جای شهرت نویسنده از «همو» استفاده میشود (همو، 1368: 32)؛
- در ارجاع درون‌متنی به منابع غیر فارسی (لاتین) نیز دقیقاً به‌شیوۀ منابع فارسی عمل میشود، با این تفاوت که به‌جای «همان» از «ibid» و به‌جای «همو» از «id» استفاده میشود.
- چنانچه از مؤلّفی دو یا چند اثر در یک سال منتشر شده باشد، با قید الف، ب و... در کنار سال از یکدیگر تفکیک می‌شوند: (زرین‌کوب، 1368الف: 45) و (زرین‌کوب، 1368ب: 32).
- فهرست منابع
- در فهرست منابع، فهرست مقالات و دیگر آثار از فهرست کتاب‌ها تفکیک نمی‌شود؛
- اطّلاعات کتاب‌شناختی منابع فارسی و عربی (کتاب/ اثر تألیفی، اثر ترجمه‌شده، مقاله، پایان‌نامه، نسخ خطّی و اسناد، دانشنامه‌ها و مجموعه‌مقالات، و وبگاههای اینترنتی) و لاتین (با تفکیک منابع لاتین) به‌ترتیبِ حروف الفبا در پایان مقاله و به این صورت تنظیم میشود:
کتاب: نام خانوادگیِ نویسنده، نام نویسنده (سال)، نام کتاب به‌صورتِ مایل، جلد با قید حرف ج، نوبت چاپ با قید حرف چ، محل نشر، نام ناشر. مثال:
زرّین‌کوب، عبدالحسین (1372)، پلّه‌پلّه تا ملاقات خدا (درب‍ارۀ زن‍دگ‍ی، ان‍دی‍ش‍ه و س‍ل‍وک مولانا جلالالدّین روم‍ی)، چ 5، تهران، علمی.
دهخدا، علی‌اکبر (1361)، امثال و حکم، ج 3، چ 5، تهران، امیرکبیر.
- نوبت چاپ اگر اول باشد، نیازی به ذکر آن نیست؛
- در ذکر نام مؤلّفان قدیمی، نام مشهور آنان و آنچه روی جلد کتاب یا صفحۀ عنوان آمده، معیار است؛
- اگر نویسنده نامعلوم باشد، عنوان کتاب در آغاز قرار می‌گیرد و ایتالیک میشود؛
- اگر مؤلّفی دو یا چند اثر داشته باشد، در تنظیم فهرست آثارِ او، ضمن رعایت ترتیب الفباییِ نام کتاب‌ها، با درج الف، ب و... در کنار سال، از یکدیگر تفکیک می‌شوند:
امین‌پور، قیصر (1372الف)، آینه‌های ناگهان، تهران، افق.
ــــــــــــــــــ (1372ب)، دستورزبان عشق، تهران، مروارید.
- از سیاه (بولد) کردن یا قراردادنِ نام عنوان کتاب‌ها و رساله‌های دکتری در گیومه پرهیز شود؛ اما عنوان مقالات و پایان‌نامه‌های ارشد درون گیومه قرار می‌گیرد؛
- عنوان فرعیِ کتاب در درون کمان و با قلم راست (غیر مایل) ذکر میشود؛
- در نام ناشر، کلمۀ «ناشر» یا «انتشارات» ذکر نمی‌شود؛ مگر در باب ناشرانی که کلمات مزبور جزء نام آنهاست، مانند «نشر مرکز» یا «نشر نی»؛
- در صورت نامعلوم‌بودن ناشر و محلّ و تاریخ نشر، به‌ترتیب از «بی‌نا»، «بی‌جا» و «بی‌تا» استفاده میشود.
اثر ترجمه شده: نام خانوادگیِ نویسنده، نام کوچک نویسنده (سال)، نام کتاب به‌صورتِ مایل، نام و نام خانوادگی مترجم، محلّ انتشار، نام ناشر. مثال:
برلین، آیزایا (1387)، ریشه‌های رومانتیسم، ترجمۀ عبداللّه کوثری، تهران، ماهی.
مقاله: نام خانوادگیِ نویسنده، نام کوچک نویسنده (سال)، نام مقاله درون گیومه، نام نشریّه به‌صورتِ مایل، دورۀ نشریّه، شمارۀ پیاپی (با نشانۀ اختصاریِ «ش»)، فصل نشر، شمارۀ صفحۀ آغاز و پایان مقاله. مثال:
فتوحی، محمود (1392)، «تعامل مولانا جلالالدّین بلخی با نهادهای سیاسی قدرت در قونیّه»، زبان و ادبیّات فارسی، سال 21، ش 74، بهار، 49-68.
- اگر تعداد نویسندگان مقاله دو نفر باشد، ابتدا نام خانوادگی مؤلّفِ اوّل و سپس ویرگول و نام مؤلّفِ اوّل میآید و دربابِ نویسندۀ دوم ابتدا نام و سپس نام خانوادگی مؤلّف ذکر میشود؛ مثال: کریمی، احمد و علی محمّدی ...
- اگر تعداد نویسندگان مقاله بیش از دو نفر باشد، ذکر نام نویسندۀ اوّل کافی است و پس از آن، در مقالات فارسی عبارتِ «و همکاران» و در مقالات انگلیسی عبارتِ «et al» میآید؛
پایان‌نامه/ رساله: نام خانوادگیِ دانشجو، نام کوچک دانشجو (سال)، عنوان پایان‌نامۀ ارشد درون گیومه و رسالۀ دکتری ایتالیک، نام و نام خانوادگیِ استاد راهنما و ذکر عبارت «به‌راهنماییِ» قبل از آن، مقطع تحصیلی، نام دانشگاه. مثال:
امین‌پور، قیصر (1376)، سنّت و نوآوری در شعر معاصر، به‌راهنماییِ محمّدرضا شفیعی کدکنی، دانشگاه تهران.
نسخ خطّی و اسناد: نام مشهور مؤلّف (سال کتابت نسخه)، عنوان کتاب یا رسالۀ خطّی یا نسخۀ عکسی (با حروف مایل)، شمارۀ نسخه، محلّ نگهداری.
- در ارجاع به اسناد تاریخی، این موارد ذکر میشود: عنوان سند، شمارۀ طبقه‌بندی و دسترسی، نام بایگانی؛
- در ارجاع به میکروفیلم‌‌ها، افزون بر مشخّصات کتاب، ذکر شمارۀ میکروفیلم و محلّ نگهداری نیز لازم است؛
- چنانچه نام نویسندۀ نسخۀ خطّی نامشخّص باشد، عنوان سند در آغاز قرار می‌گیرد و ایتالیک میشود.
دانشنامه‌ها و مجموعه‌مقالات: نام خانوادگیِ مؤلّف، نام کوچک مؤلّف (سال)، عنوان مدخل یا مقاله (درون گیومه)، عنوان دانشنامه یا مجموعه‌مقالات (با حروف کج/ مایل)، نام سرپرست یا گردآورنده یا سرویراستار، شمارۀ جلد، محلّ نشر، ناشر، شمارۀ صفحات آغاز و پایان مدخل یا مقاله.
وبگاههای اینترنتی: نام خانوادگیِ مؤلّف، نام کوچک مؤلّف (سال)، عنوان مقاله یا نوشته (داخل گیومه)، نام وبگاه، نشانی الکترونیکیِ آن، تاریخ درج مطلب در وبگاه (ماه و روز).
- ارجاع به مطالب اینترنتی در حدّ ضرورت و زمانی است که منابع مکتوب در آن زمینه موجود نباشد.
-
علائم اختصاری:
ه. ش: هجری شمسی ق. م: قبل از میلاد
ه. ق: هجری قمری م: میلادی
ت: تولد ش: شماره
م: متوفی