نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

• محمود حدادیان ¹
• لیلا کرمی ²

¹ پژوهشگر

² مدرس دانشگاه و پژوهشگر، و شاغل در دانشگاه تهران. معاونت فرهنگی

چکیده

خاطره پیشینه تاثیرگذاری در متون ادبی و تاریخی ایران و جهان دارد تاجایی‌که از آن به گونة ادبی یاد کرده‌اند و اهمیت آن را به مثابه یک نوع ادبی در ادبیات دفاع مقدس شاهد هستیم؛ زیرا موضوع پنهان بسیاری از انواع ادبی از جمله رمان و داستان کوتاه و بن‌مایه بسیاری از شاهکارهای آن به‌شمار می‌رود. رزمندگان خاطره‌نویس دفاع مقدس با رعایت اصولی ساده و قواعدی محدود، خاطرات تلخ و شیرین دوران رزم، همچون پیروزی‌ها و شکست‌ها، حوادث مهم و عواطف و احساسات را ماندگار کرده‌اند. این ماندگاری نه تنها در قالب خاطره‌نوشته بلکه در بسیاری مواقع به واسطه هنر و خلاقیت و توانایی نویسنده در قالب داستان مانا می‌شود؛ زیرا طی فرآیندی عامدانه یا ناخودآگاه، بسیاری از خاطرات به داستان دگردیسی یافت. در این جستار کوشیدیم با روش تحلیلی-توصیفی و رویکرد نقد تکوینی، این مهم را تبیین کنیم که گونۀ ادبی خاطره چگونه متن پنهان ادبیات داستانی دفاع مقدس می‌شود و فرایند این دگردیسی چگونه اتفاق می‌افتد. ضمن بررسی سه رمان و سه مجموعه داستان کوتاه ادبیات دفاع مقدس دریافتیم که بسیاری از داستان‌ها، تحول‌یافته خاطرات نویسنده (خودِ خاطره‌اندوز) و یا دیگر خاطره‌اندوزان هستند. یعنی خاطرات طی فرآیندی دستخوش دگردیسی شده و در کسوت ژانری جدید به نام داستان عرضه شده است. همچنین خاطره در برخی داستان‌ها حضوری پوشیده دارد که تشخیص آن برای منتقد ادبی سخت و گاهی غیرممکن می‌نماید. در برخی از این رمان‌ها، نویسنده از حضور خاطره آگاه نیست، اگرچه خلاقیت و هنر نویسنده و ذهن مخیّل او نیز در پنهان‌سازی خاطره در داستان دخیل است.

کلیدواژه‌ها

• خاطره
• رمان
• داستان
• ادبیات دفاع مقدس
• دگردیسی
• گونه‌ادبی
• نقد تکوینی

موضوعات

• زبان و ادبیات فارسی

عنوان مقاله [English]

"Memory" as a genre The hidden issue of Iranian stories in their Holy Defense Literature

نویسنده [English]

• leila karami ²

¹

² University lecturer and researcher, and working at Tehran University. Cultural Department

چکیده [English]

Memory has an influential background in Iran and the world literary and historical works, as long as it has been mentioned as a literary genre and we can understand its importance as a literary type in our literature of Holy Defense against Iraqi aggressors. Because it consists the hidden issue of many literary types such as novels and short stories, and is the basis of most of masterpieces.

Considering simple principles and limited rules, the memoirist warriors of the Holy Defense have perpetuated the bittersweet memories of the war including victories, defeats, and important events and emotions. This permanence happens not only in the form of a written memory, but in many cases, through art and creativity and the author's ability to shape the form of a story; so many memories were transformed into several stories through a deliberate or unconscious process.

Using a descriptive-analytical method and through an approach of formative criticism, it has been tried in this study, to explain the importance of how the literary form of memory becomes the hidden text of fiction literature and how the process of this transformation takes place. Surveying three novels and three short story collections of the Holy Defense literature, it has been found that many of such stories are evolved from the memories of the author (the memoirist himself) or of the others'. In other words, the memories have been transformed in a special process and are presented in the form of a new genre (story). Also, in some stories, the memory is hidden in a way that makes it difficult and somehow impossible being recognized by a literary critic. Sometimes, the author is not aware of the presence of a memory, although his/her creativity artistic ability and imaginative mind are also involved to hide the memory in the body of the story.

کلیدواژه‌ها [English]

• memory
• novel
• story
• Holy Defense Literature
• transformation
• literary genre
• formative criticism