نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسنده

• محمّدرضا ترکی

دانشیار گروه زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه تهران

چکیده

خاقانی سخنور بزرگ قرن ششم هجری در دو زبان فارسی دری و عربی سرآمد روزگار خویش بوده و آثار ارجمندی در نظم و نثر، به این دو زبان از خود به یادگار گذاشته است. بااین‌همه، تاکنون جز چند قصیدة عربی و چند قطعه نثر کوتاه به این زبان که در دیوان شاعر و احیاناً منشآت فارسی او آمده است، نمونة دیگری از آثار عربی وی در دست نیست. ما در اینجا برای نخستین‌بار دو نامة عربی برجای­مانده از او را براساس نسخه‌هایی که از این رسائل در کتابخانه‌های چستربیتی و سلیمانیّة ترکیّه (بخش داماد ابراهیم‌پاشا) وجود دارد، معرّفی می‌کنیم. این رسائل از نمونه‌های عالی عربی‌نویسی ایرانیان است و فواید ادبی و تاریخی بسیار دارد؛ ازجمله می‌تواند گره‌گشای مشکلات متعدّدی در زمینة سوانح زندگی خاقانی باشد و ابهاماتی را از سخنان این شاعر پیچیده‌گوی زبان فارسی رفع کند. اطّلاعاتی دست اوّل و ارزشمند دربارة دو مخاطب این نامه‌ها، به نام‌های قطب‌الدّین ابهری و اوحدالدّین غزنوی و ناگفته‌هایی در زمینة تاریخ و تصوّف آذربایجان در قرن ششم، از فوایدی است که از سطرهای این رسائل دانسته می‌شود. نگارندة پژوهش حاضر، رسائل یادشده را تصحیح کرده و با مقدّمه و تعلیقات لازم با عنوان غایت ابداع در دست انتشار دارد.

کلیدواژه‌ها

• تاریخ و تصوّف آذربایجان
• غایت ابداع
• قطب‌الدّین ابهری
• اوحدالدّین غزنوی
• خاقانی شروانی
• منشآت عربی خاقانی

عنوان مقاله [English]

Arabic Monsha'āt of Khāghāni Shirvāni

نویسنده [English]

• Mohammadreza Torki

Associate Professor of Persian Language and Literature, University of Tehran

چکیده [English]

As one of the greatest Persian literates of the 12^th century and one of the most prominent characters of his time, Khāghāni spoke both languages of Persian and Arabic fluently and many of his literary works have survived in both languages. However, none of his Arabic works are available, except for a few verses and some short prose pieces which has come down in his divan and perhaps his Persian Monsha'āt. For the first time in this study, two Arabic letters of Khāghāni have been introduced, copies of which are kept in Chester Beatty library of Dublin and Ibrahimpasha's groom section of Suleimaniyah library of Istanbul. The mentioned treatises are of the best examples of Iranians Arabic writings and hold many literary and historical advantages, such as making the recognition of events happened during Khāghāni's life easier to the scholars and solving the ambiguities this Persian poet used in the words of his complex poems. As a result, some first-hand and valuable information would be obtained about the recipients of these two letters, Qutb al-Din Abhari and Awhad al-Din Ghaznawi, besides some unsaid matters about the history and Sufism of Azerbaijan in the 12^th century. The author of present study has corrected the above-mentioned treatises and is going to publish it under the title of "Qāyat-e Ibda'e" (the Utmost Innovation) with an introduction and analysis.  

کلیدواژه‌ها [English]

• The History and Sufism of Azerbaijan
• The Utmost Innovation
• Qutb al-Din Abhari
• Awhad al-Din Ghaznawi
• Khāghāni Shirvāni
• Arabic Monsha'āt