یکی از دستاوردهای مایکل ریفاتر در زمینة نقد بینامتنی، نشانهشناسی بینامتنی است. وی با طرح مباحثی چون غیردستورزبانی، تفسیرگر، هیپوگرام و ماتریس، گامی مؤثّر در کاربردیکردن نظریة بینامتنیّت در متن و کشف دلالتهای معنایی و ضمنی متون برداشت. در خوانش نشانهشناسانه، مخاطب در مواجهه با متن، ابتدا با «غیردستورزبانی»ها برخورد میکند. سپس منتقد با بررسی «انباشت»، «منظومة توصیفی» و «هیپوگرام»، میتواند دلالتهای معنایی و ضمنی غیردستورزبانیها را آشکار کند و به «ماتریس» یا همان عنصر و هستة اصلی متن دست یابد. در این جستار، رمان سالمرگی اثر اصغر الهی از منظر نشانهشناسی بینامتنی بررسی و تحلیل شده است. بررسی عناصر غیردستورزبانی این رمان، به انباشت (مرگ و زندگی) و منظومهای توصیفی (مرگ) راه میدهد. آنگاه با کشف و خوانش هیپوگرامها، ماتریس یا عنصر زیربنایی رمان، یعنی مسئلة مرگ و حلنشدنی بودن آن حاصل میشود. همچنین این بررسی نشان میدهد که روایتهای بالفعل ماتریس یا همان هیپوگرامها در مفاهیمی اسطورهای از قبیل جاودانگی، رویینتنی، زوال، گناه نخستین، تقدیر، هراس از مرگ و غیره با طیفی از باورهای شاهنامهای در باب مرگ و داستانهای رستم و سهراب، رستم و اسفندیار و افراسیاب و سیاوش مرتبط میشوند و تمام شخصیّتهای رمان بهنوعی با مرگ خویشتن یا مرگ دیگری درگیر هستند.
برکت، بهزاد و طیبه افتخاری (1389)، «نشانهشناسی شعر؛ نظریة مایکل ریفاتر بر شعر «ای مرز پرگهر» فروغ فرخزاد»، پژوهشهای زبان و ادبیّات تطبیقی، زمستان، دورة 1، ش 4، 109- 130.
بهار، مهرداد (1362)، پژوهشی در اساطیر ایران، تهران، توس.
بزرگ بیگدلی، سعید، حسینعلی قبادی و سید علی قاسمزاده (1388)، «تحلیل بینامتنی روایت اسطورهای سالمرگی» نوشتة بزرگ بیگدلی و همکاران»، پژوهشهای ادبی، دورة 2، ش 25، 9-38.
بهنامفر، محمد و زینب طلایی (1393)، «نقد روانشناختی شخصیّت در رمان سالمرگی بر مبنای نظریّه کارن هورنای»، متنپژوهی ادبی، دورة 18، ش 62، 175- 193.
و همکاران (1393)، «بررسی زمانمندی روایت در رمان سالمرگی براساس نظریة ژرار ژنت»، متنپژوهی ادبی، دورة 18، ش 60، 114- 125.
پورداود، ابراهیم (1356)، یشتها، تهران، دانشگاه تهران.
چایدستر، دیوید (1380)، شور جاودانگی، ترجمة غلامحسین توکلی، تهران، مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب.
حسنزاده، علی (1386)، «واگویة خاطرههای مهآلود؛ نقدی بر رمان سالمرگی نوشتة اصغر الهی»، رودکی، ش 19، 116- 119.
حریری، ناصر (1377)، مرگ در شاهنامه، بابل، آویشن.
خالقیمطلق، جلال (1372)، گل رنجهای کهن(برگزیدة مقالات دربارة شاهنامه)، به کوشش علی دهباشی، تهران، مرکز.
رضی، هاشم (1381)، آیین مهر؛ تاریخ رازآمیز آیین میترایی در شرق و غرب از آغاز تا امروز، تهران، بهجت.
سرامی، قدمعلی (1388)، از رنگ گل تا رنج خار؛ شکل‌شناسی داستانهای شاهنامه، چاپ پنجم، تهران، علمی و فرهنگی.
سلدن، رامان (1384)، راهنمای نظریة ادبی معاصر، ترجمة عباس مخبر، چاپ سوم، تهران، طرح نو.
فردوسی، ابوالقاسم (1379)، شاهنامه، به کوشش سعید حمیدیان، تهران، قطره.
کالر، جاناتان (1388)، در جستجوی نشانهها، ترجمة لیلا صادقی و تینا امراللهی، چاپ دوم، تهران، علم.
ابتدای صفحه