نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه خوارزمی

2 دانشیار گروه زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه خوارزمی

3 دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه خوارزمی

چکیده

هیچ متنی خودبسنده نیست. هر متن در آن واحد هم بینامتنی از متون پیشین و هم بینامتنی برای متون پسین خواهد بود. بینامتنیّت ازجمله رویکردهای نوینی است که در کشف ارتباط میان متون نقش مهمی ایفا می­کند. تغزل، به­عنوان مقدمة ورود به قصیده، جولانگاه هنرنمایی و بیان غنایی است. تغزل فارسی متنی خودبسنده نیست، بلکه به همان میزان که برای غزل بینامتن محسوب می­شود، خود بینامتنی از متون پیشین است. مقدمات قصاید عربی یکی از بینامتن­های برجستة تغزل فارسی است. تغزل فارسی نه تنها در فرم، که در محتوا نیز از بینامتن­های شعر عرب تأثیر پذیرفته است. در این پژوهش با رویکردی ترامتنی به تغزل­های فارسی، به بازکاوی متن پنهان آن پرداخته­ایم. تغزل­های فارسی در دو شکل صریح و ضمنی با پیش­متن خود رابطه دارد. بیش­متن تغزل با پیش­متن خود همچنین رابطة همان­گونگی و تراگونگی نیز برقرارمی­کند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Arabic Lyricism, the Hidden Text of Persian Lyricism

نویسندگان [English]

  • habib o llah abbasi 1
  • seyyed morteza mirhashemi 2
  • effat neghabi 2
  • zahra saadatynia 3

3 p.h.d student of kharazmi university

چکیده [English]

There is no self-sufficient text. Each text is an intertextuality of hypotexts (earlier texts) and will be, at a same time, an intertextuality of the hypertexts (future texts). Intertextuality is a modern approach that plays an important role in exploring the relations between different texts. Lyricism, as an introduction to ode, is a suitable arena for lyrical expression performance. The Persian lyricism is not a self-sufficient text, but it is an intertextual for its earlier text as much as it is considered an intertextual for sonnet. The introductions of Arabic odes are outstanding intertextualities for Persian lyricism.  Persian lyricism has been affected by Arabic intertextuals not only in form but in content. It has been trying to explore the hidden text of Persian lyricism through a transtexual approach. Persian lyricism has both explicit and implicit relation with its earlier text. The hypotext and the hypertext of lyricism establish intertextual and transtextual relations with each other.   

کلیدواژه‌ها [English]

  • Lyricism
  • Transtextuality
  • Intertextualite
  • Arabic Poetry
  • Persian Poetry
آلن، گراهام (1380)، بینامتنیت، ترجمة پیام یزدان­جو، تهران، مرکز.
ابن­معتز (1995)، دیوان، شرح یوسف شکری­فرحات، بیروت: دارالجیل.
ابن­رومی (1998)، دیوان، شرح مجید طراد، بیروت، دارالجیل.
ابونؤاس، (1987)، دیوان، شرح ایلیا الحاوی، بیروت، دارالکتب اللبنانی.
احمدی، بابک (1370)، ساختار و تأویل متن، تهران، مرکز.
ادونیس، علی احمد سعید (1391)، پیش درآمدی بر شعر عرب، ترجمة کاظم برگ­نیسی، تهران، نی.
الحاوی، ایلیا (1960)، فن الشعر الخمری و تطوره فی الادب العربی، بیروت، دارالثقافه.
الکک، ویکتور (1986)، تأثیر فرهنگ عرب در اشعار منوچهری دامغانی، بیروت، دارالمشرق.
امرؤالقیس، (1425)، دیوان، تصحیح مصطفی عبدالشافی، بیروت، دار الکتب العلمیه.
امیرمعزی، محمد (1362)، کلیات دیوان، تصحیح ناصر هیّری، تهران، مرزبان.
ایگلتون، تری (1380)، پیش درآمدی بر نظریة ادبی، ترجمة عباس مخبر، تهران، مرکز.
بارت، رولان(1373)، «از اثر به متن»، ترجمة مراد فرهادپور، ارغنون، ش 4، 57- 66.
حمودی قیسی، نوری ( 1404)، الطبیعة فی الشعر الجاهلی، بیروت، نهضة­العربیه.
دودپوتا، ع.م (1382)، تأثیر شعر عربی بر تکامل شعر فارسی، ترجمة سیروس شمیسا، تهران، صدای معاصر.
رضایی دشت­ارژنه، محمود (1388)، «نقد و تحلیل قصّه­ای از مرزبان­نامه براساس رویکرد بینامتنیت»، نقد ادبی، ش 4، 31-51.
رودکی، ابوعبدالله­جعفر ( 1373)، دیوان اشعار، شرح و توضیح منوچهر دانش­پژوه، تهران، توس.
زرین­کوب، عبدالحسین (1362)، با کاروان حلّه، چاپ پنجم، تهران، جاویدان.
شفیعی­کدکنی، محمدرضا (1373)، صورخیال در شعر فارسی، چاپ چهارم، تهران، آگاه.
صدقی، حامد و علی عزیزنیا (2005)، «المقدمة الطللیة فی القصیدة العربیة الجاهلیه»، اللغة العربیة و آدابها، ش 2، 41- 66.
عسکری، ابوهلال­الحسن (1971)، الصناعتین، بی­جا، عیسی البابی الحلبی و شرکاء.
عطوان، حسین (1407)، مقدمة القصیدة العربیة فی العصر العباسی الاول، بیروت، دار الجیل.
غنیمی­هلال، محمد (1373)، ادبیات تطبیقی، ترجمة سیدمرتضی آیت­الله­زاده شیرازی، تهران، امیرکبیر.
قیروانی، ابن­رشیق (1934)، العمده، تعلیقات محمدمحیی­الدین عبدالحمید، قاهره، حجازی.
کمّونی، سعدحسن (1999)، الطلل فی النص العربی، بیروت، دار المنتخب العربی.
محجوب، محمدجعفر ( 1378)، سبک خراسانی در شعر فارسی، چاپ سوم، تهران، فردوسی.
نامورمطلق، بهمن(1386)، «ترامتنیتّ مطالعةروابط­یک­متن با دیگر­متن­ها»، پژوهش­نامة علوم انسانی، ش 56، 83-98.
                                (1390)، درآمدی بر بینامتنیّت، تهران، سخن.
منوچهری، ابوالنجم­احمد (1370)، دیوان، به کوشش سیدمحمد دبیرسیاقی، تهران، زوار.
 وحیدیان­کامیار، تقی(1373)، منشأ وزن شعر فارسی، مشهد، آستان قدس رضوی.
وطواط، رشیدالدین محمد (1362)، حدائق السحر فی دقائق الشعر، تصحیح عباس اقبال، تهران، طهوری.
یلمه‌ها، احمدرضا (1391)، « وقوف بر اطلال و دمن و گونه‌های آن در شعر فارسی»، ادبیّات تطبیقی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، سال سوم، ش 6، 317- 337.
یوسف­آبادی، فائزه و دیگران (1391)، «ترامتنیّت در مقامات حمیدی»، پژوهش­های ادبیّات تطبیقی، ش 1، 121-139.
Genette, Gerard. (1997) , Palimpsestes.literature in the second degree, chana Newman and claude doubing sky, University of Nebraska Press, Lincoln NE and London.