فراز و فرودهای شعر کودک و شعر نوجوان ایران در سه دهه پس از انقلاب

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسنده

عضو هیئت علمی پژوهش هنر دانشگاه آزاد اسلامی واحد اسلامشهر

چکیده

نویسنده در مقالة حاضر وضعیت شعر کودک و شعر نوجوان ایران را در سه دهه پس از انقلاب توصیف و تحلیل میکند. محور برخی از پرسشها، جریانهای شعری، مختصات هر جریان، شرایط اجتماعی، شاعران مهمتر و شاعران جهتدهنده است و چارچوب آن نظری، تاریخی، توصیفی و تحلیلی است. این مقاله نخستین اثری است که به این شکل به جریانها، آثار و شاعران سه دهه پرداخته است. بررسی برخی از مختصات دهة شصت (انقلاب و دفاع مقدس، رشد تألیف، تجربهگرایی، غم غربت روستا، غیبت نقد، رواج بیشتر شعر کودک در مقایسه با شعر نوجوان)، هفتاد (ورود مضمون صلح و میهن، رواج بیشتر ترانه، کاهش تجربهگرایی و رواج بیشتر نقد و نظریه، انشعاب در میان شاعران) و هشتاد (سنتگریزی، فردیت، تأثیرپذیری از ترجمهها، تعریف جدید از شعر کودک و مخاطب، رواج طنز، توجه به اشیا در برابر مفاهیم) نشان می­دهد شعر کودک و شعر نوجوان، در این دوران سه جریان متفاوت شعری با مختصاتی نسبتاً مشخص را تجربه کرده است. این نوع ادبی، هم فراز و فرود داشته، هم از شرایط اجتماعی تأثیر گرفته و هم در مجموع، حرکتی رو به جلو داشته است.

کلیدواژه‌ها


ابراهیمی، جعفر (1378)، «چهرة دیگر شعر کودک، (به بهانة نقد کتاب چاقاله بادوم تنبل/ رفته کلاس اول)»، کتاب ماه کودک و نوجوان، سال سوم، ش 27، 16-17.
احترامی، منوچهر (بی تا)، مصاحبة مینو صابری با منوچهر احترامی، وب­سایت فروشگاه آنلاین کتاب، www.sababook.com.
                                     (1362)، حسنی نگو یه دسته گل، تهران، کتابهای لاکپشت. 
اکرمی، جمال (1381)، «شاعری در پیاده­رو»، کتاب ماه کودک و نوجوان، سال پنجم، ش 55، 56 ـ 61.
امینپور، قیصر (1385)، شعر و کودکی، تهران، مروارید.
حجوانی، مهدی (1389)، زیبایی­شناسی ادبیات کودک، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
                               (1379)، «سیری در ادبیات کودک و نوجوان پس از انقلاب 13581378(بخش اول)»، پژوهشنامه ادبیات کودک و نوجوان، سال پنجم، ش 20، 19 ـ 38.
رجب­زاده، شهرام (1382)، «این پیاده­رو تا سراسر زمین کشیده میشود»، پژوهشنامه ادبیات کودک و نوجوان، سال هشتم، ش 32، 171 ـ 190.
                            (1383)، «همصدا با آواز آسمان»، کتاب ماه کودک و نوجوان، سال هفتم، ش 81، 58 ـ 60.
                              و مهروش طهوری (1383)، «پرسشهای فیلسوفان، پرسشهای بچهها»، کتاب ماه کودک و نوجوان، سال هفتم، ش 81، ص 26 ـ 36.
 رحماندوست، مصطفی (1376)، «قصههای ما با تمامی بچههای دنیا حرف میزند»، کتاب                  ماه کودک و نوجوان، سال اول، ش 1، 1- 4.
سلاجقه، پروین (1385)، از این باغ شرقی (نظریههای نقد شعر کودک و نوجوان)، تهران، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
 سیدآبادی، علی­اصغر (1380)، شعر در حاشیه، تهران، ویژه نشر.
                                          (1382)، «عبور از سایه کیانوش»، پژوهشنامه ادبیات کودک و نوجوان، سال هشتم، ش32، 191 ـ 195.
                                         (1391)، «شعر برای نسل زِد»، پژوهشنامه ادبیات کودک و نوجوان، سال چهاردهم، دورة جدید، ش 2 (پیدرپی 53)،  58 ـ 66.
                                        (1392)، «از متن تا تصویر»، گفتوگوی گروهی، پژوهشنامه ادبیات کودک و نوجوان، سال پانزدهم، دورة جدید، ش 7 (پیدرپی 58)، ٦- ٣٠ .
صالحی، آتوسا (1378)، دریای عزیز (شعر به زبان ساده)، تهران، چشمه.
                             (1382)، «نظریهزدگی در نقد؛ میزگرد آسیبشناسی شعر کودک و نوجوان»، کتاب ماه کودک و نوجوان، سال ششم، ش 6، 46 ـ 53.
علی­پور، منوچهر (1385الف)، نقد و بررسی شعر کودک، تهران، تیرگان.
                                 (1385ب)، پژوهشی در شعر کودک، تهران، تیرگان.
قاسم نیا، شکوه (1374)، «ویروس بزرگ­سالی در شعر کودک»، پژوهشنامه ادبیات کودک و نوجوان، سال اول، ش 2، 30 ـ 36.
کیانوش، محمود (1352)، شعر کودک در ایران، چ دوم، تهران، آگاه.
                                (1373)، قلمرو ادبیات کودکان، حوزة هنری، ش 7، تهران، 8 ـ 28.
مزینانی، محمد کاظم (1368)، آب یعنی ماهی، تهران، نهاد هنر و ادبیات.
موسویان، انسیه (1384)، «دوباره به طبیعت نگاه کن»، کتاب ماه کودک و نوجوان، سال هشتم، ش 96، 92 ـ 95.
نجفی، عبدالمجید (در دست انتشار)، زیر گنبد کبود  (بررسی صور خیال در شعر کودک و نوجوان ایران)، تهران، سورة مهر.
نظرآهاری، عرفان (1379)، «در شعر نوجوان ما گرگی در کمین نیست»، پژوهشنامه ادبیات کودک و نوجوان، سال ششم، ش 21، 3 ـ 24.
                                   (1382)، «پیش از تجربه شعر نگویید»، کتاب ماه کودک و نوجوان، سال ششم، ش 66، 54 ـ 58.
نعیمی، زری (1383)، «رئالیسم عاشقانه گلی ترقی»، کتاب ماه کودک و نوجوان، سال هشتم، ش 85، 68 ـ 73.
ویکیپدیا، (مدخل: رضی هیرمندی)