نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه ارومیه

2 استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز

10.22059/jpl.2024.367653.2212

چکیده

در این پژوهش نویسندگان با اتّکا به خوانش درست بیت با توجّه به روابط نحوی و تلفظ درست واژگان و نکات مربوط به تصحیح به بررسی معناشناسی ابیات و ترجمه‌های آن پرداخته‌اند. ابیاتی که در این پژوهش بدان پرداخته‌ایم، ابیاتی است که پس از مقابلة آنها با ترجمه و شرح دیوان کبیر متوجّه شدیم، که برای مترجمان و شارح چالش برانگیز بوده‌است و در نسخ خطی هم در این ابیات شاهد آشفتگی‌هایی هستیم. این ابیات ابتدا از منظر نسخه‌شناسی با توجه به نسخ مورد استفاده فروزانفر در تصحیح دیوان کبیر و 4 نسخة نویافتة معتبر مورد بررسی قرار گرفته‌اند و سپس بازتاب تصحیح نادرست این ابیات در شروح و ترجمه‌های آربری و نیکلسون مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته‌است. ابیات مذکور زیرِ دو عنوان بررسی شده‌اند. نخست عنوانِ «تأثیر تصحیح بر ترجمه» و سپس عنوانِ «ترجمه براساس برداشت نادرست از متن». در ذیل این عنوان‌ها به ابیاتی پرداخته‌ایم که مترجمان نتوانسته‌اند به درستی آنها را در زبان مبدأ تحلیل کنند و معادلِ نامناسبی از آن در زبان مقصد ارائه داده‌اند. در هر دو عنوان تأثیر تصحیح و توجّه به خوانش درست شعر در زبان مبدأ، بر فهمِ درست مترجمان آشکار است. بنابراین تلاش شده است صورت اصیل این ابیات به همراه معنی ِابیات به خوانندگان ارائه شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Semantic Analysis of Verses from Divan-e-Kabir Based on Edition and Translation

نویسندگان [English]

  • shirin RazmjooBakhtiri 1
  • Elham khalilijahromi 2

1 assistant professor of Urmia University

2 Assistant professor

چکیده [English]

The current research is a semantic analysis of verses from Mevlana’s Divan-e-Kabir due to the lexicon and phrases edition, and syntactic relationships in the verses. The mentioned verses in the article, are difficult ones of Mevlana’s poetry, which have created a big challenge for both the commentators and the translators, who have been editor themselves. Even these translators have not been able to find a suitable equivalent for some verses. First, these verses have been studied from the perspective of authenticity of manuscripts according to the manuscripts used by professor Farozanfar in edition of Divan-e-Kabir and 4 authentic new versions. Then the reflection of the incorrect edition of these verses in the interpretations and translations of Arberry and Nicholson has been studied.The mentioned verses are studied under the title "Effect of edition on translation". Then the verses that the translators have not been able to analyze correctly in the source language and have provided an inappropriate equivalent in the target language have been discussed, under the title "Translation based on a misapprehension of the text".In both titles, the effect of incorrect edition on the understanding of commentators and translators is obvious. Therefore, it has been tried to present the original form of these verses to the readers

کلیدواژه‌ها [English]

  • Edition
  • Translation
  • Divan-e-Kabir
  • Mevlana
  • Semantics
آربری، آرتور جان (1371). ادبیات کلاسیک فارسی. ترجمة اسدالله آزاد، مشهد: آستان قدس رضوی.
انجو شیرازی، میرجمال الدین حسین (1351). فرهنگ جهانگیری. به اهتمام رحیم عفیفی، مشهد: دانشگاه فردوسـی مشهد.
بهار، مهرداد (1387). از اسطوره تا تاریخ. تهران: چشمه.
پارسی‌نژاد، ایرج (1383). «از نیکلسون تا بارکس: نگاهی بر ترجمه های انگلیسی از ادبیات کلاسیک فارسی». سخن عشق، شمارة 21 و 22، صص 25-18.
تمیم‌داری، احمد (1387). «مولوی پژوهی و مولوی پژوهان در کشورهای انگلیسی زبان». مجله پژوهش زبان و ادبیات فارسی، شمارة دهم، صص40-19.
حمیدالدین بلخی (حمیدی)، عمر بن محمود (1365). مقامات. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
خاقانی شروانی، افضل ‌الدیّن بدیل بن علی نجّار (1393). دیوان خاقانی شروانی. مقابله و تصحیح و مقدّمه و تعلیقات دکتر سیّد ضیاءالدین سجّادی، تهران: زوّار.
دهخدا، علی‌اکبر (1373). لغت نامه (15جلد). تهران: دانشگاه تهران.
زمانی، کریم (1397). شرح دیوان کبیر (جلد1). تهران: شکوه دانش و نشر قطره.
ـــــــــــ (1401). شرح دیوان کبیر (جلد2). تهران: شکوه دانش و نشر قطره.
سوزنی سمرقندی، (1338). دیوان حکیم سوزنی سمرقندی. تصحیح، مقدّمه و شرح احوال و فهرست از ناصرالدین شاه‌حسینی، تهران: امیرکبیر.
عطّار، فرید الدّین محمد بن ابراهیم (1388). اسرارنامه. مقدمه، تصحیح و تعلیقات دکتر محمدرضا شفیعی‌کدکنی. تهران: سخن.
کمال الدّین اسماعیل اصفهانی (1348). دیوان خلّاق المعانی ابوالفضل کمال الدین اسماعیل اصفهانی به انضمام رساله القوس. به اهتمام حسین بحرالعلومی. تهران: کتابفروشی دهخدا.
فرّخی سیستانی (1335). دیوان حکیم فرّخی سیستانی. به کوشش محمّد دبیرسیاقی، تهران: اقبال و شرکا.
فروزانفر، بدیع الزّمان (1363). فرهنگ نوادر لغات و تعبیرات (بخشی از جلد هفت دیوان کبیر). تهران: دانشگاه تهران.
قطران تبریزی (1362). دیوان حکیم قطران تبریزی (از روی نسخة محمد نخجوانی). تهران: ققنوس.
لوئیس، فرانکلین (1385). مولانا دیروز تا امروز شرق تا غرب. ترجمة حسن لاهوتی، تهران: نامک.
مشتاق مهر،‌ رحمان (1388). «نگاهی به حواشی کلیات شمس براساس نسخة مورخ 770 به تصحیح دکتر توفیق سبحانی». کتاب ماه ادبیات، شماره 140، صص 91-76.
مشتاق مهر،‌ رحمان (1388ب). «نگاهی دیگر به نسخة قونیه و تصحیح فروزانفر از کلیات شمس». ادب پژوهی، شماره 7و8، صص207-230.
مولوی، جلال الدّین محمّد (1396). مثنوی معنوی. به تصحیح محمد علی موحد. تهران: هرمس و فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
ـــــــــــــــــــــــ (1389الف). شرح مثنوی معنوی (6جلد). رینولد نیکلسون با ترجمه و تعلیق از حسن لاهوتی، تهران: انتشارات علمی فرهنگی.
ــــــــــــــــــــ (1389ب). کلیاتِ شمس تبریزی (2جلد). توضیحات، فهرست و کشف‌الابیات و تصحیح توفیق هـ . سبحانی، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
ــــــــــــــ (1363). کلیات شمس (10جلد). با تصحیح و حواشی بدیع الزمان فروزانفر، تهران: امیرکبیر.
ــــــــــــــ (بی‌تا) دیوان مولوی، اسعدافندی، 2693، کتابخانه اسعدافندی در سلیمانیه.
 ــــــــــــــ (723) دیوان مولوی، 17، کتابخانه بلدیة استانبول
ــــــــــــــ (بی‌تا) دیوان مولوی، فیلم 4341، کتابخانه مستر چستربیتی، میکروفیلم دانشگاه تهران.
ــــــــــــــ (بی‌تا) دیوان مولوی، 3621، کتابخانه ملّی تبریز، حاجی محمّد نخجوانی.
ــــــــــــــ (727) دیوان مولوی، 1605، کتابخانه گدک احمدپاشا در افیون قره‌حصار.
ــــــــــــــ (703) دیوان مولوی، 1587 کتابخانه گدک احمدپاشا در افیون قره‌حصار.
ــــــــــــــ (بی‌تا) دیوان مولوی، 2113، موزة قونیه.
ــــــــــــــ (770) دیوان مولوی، 70، موزة قونیه
ــــــــــــــ (757) دیوان مولوی، 67، موزة قونیه.
ــــــــــــــ (بی‌تا) دیوان مولوی، 71، موزة قونیه.
ــــــــــــــ (بی‌تا) دیوان مولوی، کریستیز، موزة بریتانیا.
ــــــــــــــ (بی‌تا) دیوان مولوی، 12927، کتابخانه حسن عالی بک یوجل.
نیّری، محمّدیوسف؛ خلیلی جهرمی، الهام؛ رزمجو بختیاری، شیرین (1393). «لزوم تصحیح دوبارة غزلیات شمس». مجلة شعرپژوهی دانشگاه شیراز، سال ششم، شمارة دوم، پیاپی20، صص 161-186.
References
Aflaki, S. (2006). Manaqib al-Arefin (2 volumes). Edition of Tahsin Yaziji, Tehran: Donyay-e Ketab.
Arberry, Arthur John. (1992). Persian Classical Literature. Translated by Asadollah Azad, Mashhad: Astan-e Quds-e Razavi.
Arberry. A. J. (2009). Mystical Poems of Rumi. Edited by Ehsan Yarshater, with a new forewordby Franklin D. Lewis, Chicago and London: The university of Chicago Press.
Arberry. A. J. (2009). Mystical Poems of Rumi. Edited by Ehsan Yarshater, with a new forewordby Franklin D. Lewis, Chicago and London: The university of Chicago Press.
Asaadafandi, preserved in the Asad Fandi Library in Sulaymaniyeh, No. 2693.
Barks, Coleman (2003). The Essential Rumi. An imprint of Harper Collins Publisher.
Chesterbeate, kept in the Chesterbeate Library, 4341 Film of Tehran University.
Dehkhoda, Ali Akbar, (1994). Dictionary (15 volumes). Tehran: University of Tehran.
Desouki Sheta, Ibrahim (2009). Selections from the Divan of Shams al-Din Tabrizi (2 volumes). Cairo: National Center for Translation.
Halit Efendi is a war consisting of poems by Rumi and Sultan Valad, preserved in Modeafandi Library, Film 558 of Tehran University.
Istanbul Bildiyeh, held in the Istanbul Bildiyeh Library, No. 17.
Khalili Jahromi, E; Nayeri M.Y; Razmjoo Bakhtiari, Sh (2014). "Unsaid from a manuscript (Nakhjavani version of the great Divan Moulavi)". Proceedings of the 9th International Conference of Persian Language and Literature Extension Association, Payame Noor University of North Khorasan, by Dr. Faramarz Adineh, pp. 2539-2550.
Khalili Jahromi, E; Razmjoo Bakhtiari, Sh; Nayeri, M.Y (2016). "The Critique of the Edition of Divan-e Kabir by Badi al-Zaman Forouzanfar with the Emphasis on Nur Osmaniyah". Matn Shenasi Adab-e Farsi, New Vol, No. 2, P.30, pp. 23-38.
Large-scale Konya, held in Konya Museum, No. 70.
Lewis, Franklin (2006). Rumi yesterday to this day East to West. Translated by Hassan Lahooti, Tehran: Namak.
Masoud Saad Salman (2005). Divan. Introduction by Rashid Yasemi, Parviz Babaei, Tehran: Negah Publications.
Molavi, Jalaloddin Mohammad (1984). Kollyat-e Shams (10 volumes). Corrections and Observations of Badi-ol-Zaman Forouzanfar, Tehran: Amirkabir.
Molavi, Jalaloddin Mohammad (2007). Kollyat-e Shams-e Tabrizi (Photo Print of Rumi Museum in Konya). By Tofiq, E. Sobhani, Tehran: Iranian Institute of Philosophy and Philosophy.
 Molavi, Jalaloddin Mohammad (2010). Kollyat-e Shams-e Tabrizi (2 Vols). Explanations, lists, and discovery of al-bayat and correction of Tofiq, E. Sobhani, Tehran: Society of Cultural Works and Honors.
Molavi, Jalaloddin Mohammad (2018). Explanation of Divan-e Shams-e Tabrizi. Karim Zamani, Tehran: Shokohe Danesh and Ghatreh.
Nayeri, M.Y., Khalili Jahromi, E., Razmjoo Bakhtiari, S. (2014). "Necessity of Re edition the Gazaliat-e Shams". Shiraz University Poetry Research, Vol. 6, No. 2, P.20, pp. 186-161.
Nicholson, Reynold (1898). Selected Poems from The Divani Shamsi Tabriz. Cambridge: University Press.
Nicholson, Reynold (1898). Selected Poems from The Divani Shamsi Tabriz. Cambridge: University Press.
Nur Osmani, kept in the library of Hassan Ali-Bek Yujel, No. 12927.
Qarah Hesar, kept in the Library of Gadak Ahmad Pasha in Afyon Karahesar, No. 1605
Qarahesar, kept in the Gadak Ahmad Pasha library in Afyon Karahesar, No. 1587.
Quran (2000). Translated by Mohammad Mehdi Foladvand, Tehran: Dar al-Quran al-Karim.
Sanai, M. Ibn Adam (2014). Hakim Sanaei Divan. by Mohammad Reza Barzegar Khaleghi, Tehran: Zavvar.
Shafiee Kadkani, M.R. (2006). Selection of Gazals of Shams. Tehran: Elmi Farhangi Publication.
Shafiee Kadkani, M.R. (2008). Introduction, selection and interpretation of Gazals of Shams Tabriz (2 volumes). Tehran: Sokhan
Shokrollahy, Ehsan. (2006). "Tasnif and Tashif". Miras-e Maktoob, No. 32, pp. 129-158.
Small-volume held in Konya Museum, No. 2113.
Sobhani, Tofigh (2007). "The Divan-e Kabir of Konyeh and Koliat-e Shams by Ostad Forouzanfar". Adab Pajohi, Vol. 1, No. 2, pp. 115-95.
The late Haji Mohammad Nakhjavani, kept in Tabriz National Library, No. 3621.
Unknown (2013). Sam Name. Correction of Vahid Royani. Tehran: Mirase Maktoob.
Waley, Muhammad Isa. (1997). "Rumi's Tajiaat and Manuscripts of Rumi's Divan". Collected by Iraj Afshar and Hans-Robert Roimer, Sokhanvare (55 Lectures in Memory of Dr. Parviz Natel Khanulari), Tehran, Toos, 709-754.