ادب فارسی

شماره جاری

بر اساس شماره‌های نشریه

بر اساس نویسندگان

بر اساس موضوعات

نمایه نویسندگان

نمایه کلیدواژه ها

درباره نشریه

اهداف و چشم انداز

اعضای هیات تحریریه

اصول اخلاقی انتشار مقاله

بانک ها و نمایه نامه ها

پیوندهای مفید

پرسش‌های متداول

فرایند پذیرش مقالات

اخبار و اعلانات

اطلاعات آماری نشریه

فرم اصالت اثر

فرم تعارض منافع

نمونه کار

راهنمای دریافت شناسه ارکید

شرایط پذیرش مقاله

هزینه انتشار

نقد کهن‌الگویی شخصیت «درویش» در قصۀ نوش‌آفرین گوهرتاج

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 استاد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه علّامه طباطبائی، تهران، ایران

2 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه علّامه طباطبائی، تهران، ایران

10.22059/jpl.2023.359939.2177

چکیده

«درویش» به معنی فقیر، نیازمند، گدا و مسکین است. هم‌چنین به  زاهدان، عارفان و صوفیانی که به دنیا و هر چه در آن است، بی­اعتنا هستند و روی نیازشان فقط به سمت خداست، درویش می‌گویند. بنابراین، درویش کسی است که خواسته یا ناخواسته، بی­چیز و فقیر است.  صفت درویشِ واقعی  قناعت و خرسندی است. این پژوهش بر آن است که شخصیت درویش را در قصۀ نوش­آفرین گوهرتاج بر اساس نظریۀ کهن­الگویی یونگ بررسی کند و خوانش نوینی از این داستان ارائه دهد که موجب درک زیرلایه­های غریزی، فرهنگی و آرمانی جامعۀ ایرانی در برهه­ای خاصّ می­شود. واکاوی شخصیت درویش به عنوان شخصیتی کلیدی در این داستان­ و حقیقت روان­شناختی او، می­تواند این هدف را تقویت کند. ضمن این­که تأییدی نیز بر اهمیت داستان­های عامیانه از نظر یونگ است. روش تحقیق، تحلیل کیفی و کمّی است که با استناد به منابع کتابخانه­ای شکل می­گیرد. در این قصه، هفت شخصیت هستند که می­توان آن­ها را با شخصیت درویش تطبیق داد. نقش­های کهن­الگویی این شخصیت­ها به ترتیبِ بسامد، خویش، نقاب، قهرمان، پیر خردمند، آنیموس و سایه هستند. نقش­های اصلی قصه از درویش چهره­ای آرمانی ارائه می­دهند: قهرمان منجی و پیر خردمندی که گره­گشای تمام مشکلات است. بر این اساس، شخصیت درویش در کل از دید عامه، شخصیتی مثبت و محترم بوده است. نتیجۀ پژوهش نشان می­دهد چگونه مفاهیمِ برگرفته از باور عامه، نیازها و آرزوهای ناخودآگاه مردم و ساختار سیاسی-  فرهنگی جامعه بر شخصیت­پردازی داستان (این­جا تیپ درویش) اثر می­گذارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

An Archetypal Criticism of the Character of "Driyōš" in the Story of the Nooshafarin Gohartaj

نویسندگان [English]

  • Saeed Vaez 1
  • Zahra Manouchehry 2

1 Professor of Persian language and literature, Allameh Tabataba’i University, Tehran, Iran

2 PhD student of Persian language and literature, Allameh Tabataba’i University, Tehran, Iran

چکیده [English]

The word "driyōš" means poor, needy, beggar, destitute. Also, driyōš refers to ascetics and mystics who are devout from the world and worldly belongings. Therefore, a driyōš refers to a person who, willingly or unwillingly, has nothing and is poor. Of course, "true driyōš" is needy, eager and in need of God. The attribute of such a driyōš is contentment and satisfaction. This study seeks to investigate the character of Driyōš in the story of Noosh Afarin GoharTaj, based on Jung's archetypal theory, and to present a new reading of this story, which leads to the understanding of the instinctive, cultural and idealistic substrata of Iranian society at a particular time. Analyzing the character of Driyōš as a key character in this story and his psychological truth can strengthen this goal; at the same time, it is also a confirmation of the importance of popular stories from Jung's point of view. The research method is a qualitative and quantitative analysis that was formed based on library sources. There are seven characters in this story that can be matched with the character of "Driyōš". These characters can be generally divided into three categories: the hero (self-willed poor), the hero's helper (the true Driyōš), and the anti-hero (Non-Driyōš). The archetypal roles of Driyōš in order of frequency in this story are "self, mask, hero, wise old man, animus and shadow". The character of "Driyōš" has been a positive and respectable character in general. The roles played by this character in the story present him with a likable and ideal face: a savior hero and a pious person with dignity who solves all problems and has a function like the saints of God. The prince (the one who is going to be the king in the future) and pious generous (the religious leader of the community) as the two main pillars of the country, both are driyōš-character and Shiite-religion. The enemy of the hero/prince can be compared to the ostentatious and hypocritical here Driyōšoid. In the end, the prince forms a new and ideal government with the guidance of pious. According to the results of the research, it shows how concepts derived from popular belief, people's unconscious needs and desires, and the political-cultural structure of society affect the characterization of the story (here Driyōš type). Also, the story has emphasized on a certain type of lifestyle, i.e. laziness and abandoning dependencies, trust, relationship and reconciliation of man with the surrounding world (nature and animals) and patience in reaching the goal; And the way and custom of Driyōš is the main way to reach the purpose and knowledge. But it should be noted that these stories are popular, and mysticism and driyōš religion in them are very superficial.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Archetypal Criticism
  • popular stories
  • Story
  • Noosh Afarin GoharTaj
  • driyōš
مراجع
- آقاشریف، احمد (1383)،  اسرار و رموز اعداد و حروف، تهران: شهید سعید محبی.
- ادریس­شاه (1394)، داستان­های دراویش، ویرایش محمدسرور مولایی، کابل: امیری.
- افشاری، مهران (1386)، نشان اهل خدا: مجموعۀ مقاله­ها در نقد و تحلیل ادبیات عرفانی فارسی، تهران: نشر چشمه.
- اکبری گندمانی، مهرداد و همکاران (1398)، «نقش کارکردهای تعلیمی در ساخت­یابی حکایات مولانا (مطالعۀ موردی: حکایت درویش صاحب کرامات)»،  پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی، سال 27، ش 44، پاییز، صص 87-110.
- الول ­ساتن، لارنس پل (1376)، قصه­های مشدی گلین­خانم، چ 2، تهران: نشرمرکز.
- انوری، حسن (1382)، گلستان سعدی، چ 10، تهران: دانشگاه پیام ­نور.
- پراک، مهدیه (1395)، «شکل­شناسی سیمای درویش در ادبیات عامه با تکیه بر قصه­های مشدی گلین­خانم»، یازدهمین گردهمایی بین­المللی انجمن ترویج زبان و ادب فارسی، دانشگاه گیلان، شهریور، صص 1929-1946.
- پورداود، ابراهیم (1326)، فرهنگ ایران باستان، بخش نخست، تهران: دانشگاه تهران.
- چهار درویش (1395)، تصحیح حسن ذوالفقاری و عباس سعیدی، تهران: ققنوس.
- حمیدیان، سعید (1392)، شرح شوق: شرح و تحلیل بر اشعار حافظ، ج 2، چ 2، تهران: قطره.
- دهخدا، علی­اکبر (1377)، لغت­نامۀ دهخدا، ج 7 و 11، چ 2، تهران: دانشگاه تهران.
- دهقان­دهنوی، زهرا و فاطمه مسعودی (1400)، «ویژگی­های اسطوره­ای شخصیت "درویش" و چهرۀ دوگانۀ او در افسانه­های سحرآمیز ایرانی»، دو ماهنامۀ فرهنگ و ادبیات عامه، سال 9، ش 41، آذر و دی، ص 43-73.
- ذکاوتى قراگزلو، علیرضا (1384)، «بازتاب زندگى­نامه صوفیان در قصه­هاى عامیانه»، آیینه پژوهش، ش 92.
- ذوالفقاری، حسن (1400)، ادبیات داستانی عامه، ، چ 2، تهران: خاموش.
- ذوالفقاری، حسن و همکاران (1390)، «قصه­شناسی نوش­آفرین­نامه»، جستارهای ادبی، سال 44، ش 173، تابستان ص 81-98.
- رحمانیان، داریوش و زهرا حاتمی (1391)، «سحر و جادو، طلسم و تعویذ و دنیای زنان در عصر قاجار»، جستارهای تاریخی، سال 3، ش 2، پاییز و زمستان، صص 27-44.
- رحیمی­فرد، شهناز و حسین بیات (1398)، «بررسی عناصر عامیانۀ داستان نوش­آفرین­نامه»، فصلنامه پژوهش­های ادبی و بلاغی، سال 7، ش 28، پاییز، صص 72-93.
- شوالیه، ژان و آلن گربران (1385)، فرهنگ نمادها، ج 2 و 4، ترجمه و تحقیق سودابه فضائلی، تهران: جیحون.
- فرانتس، ماری- لوئیس­ ون و ادوارد اف. ادینجر (1393)، چهار مقالۀ یونگی، ترجمۀ مهدی سررشته­داری، تهران: مهراندیش.
- فرنیا، ناصر (1396)، «درویش راستین از نگاه سعدی»، اولین همایش بین­المللی و سومین همایش ملی پژوهش­های مدیریت و علوم انسانی، دانشگاه تهران، اردیبهشت، صص 1-11.
- قرآن کریم
- قصۀ حسین کرد شبستری (براساس روایت ناشناختۀ موسوم به حسین­نامه) (1386)، به کوشش ایرج افشار و مهران افشاری، چ 2، تهران: چشمه.
- قصۀ نوش­آفرین گوهرتاج (1391)، به کوشش اولریش مارزلف، تهران: به­نگار.
- کمرپشتی، عارف و راضیه نادری موحد (1396)، «تحلیل تطبیقی واژۀ درویش و درویشی در کشف­المحجوب، مثنوی معنوی و آثار سعدی»، سومین همایش متن پژوهی ادبی، صص 1-20.
- کوپر، جی. سی (1380)، فرهنگ مصور نمادهای سنتی، ترجمۀ ملیحه کرباسیان، تهران: فرشاد.
گشتاسب، فرزانه و همکاران (1394)، «بررسی مفهوم "درویش راستین" در متون فارسی میانۀ زردشتی»، جستارهای ادبی، سال 48، ش 3، پاییز، صص 141-158.
گورین، ویلفرد. ال و همکاران (1377)، راهنمای رویکردهای نقد ادبی، ترجمۀ زهرا میهن­خواه، چ 3، تهران: اطلاعات.
مارزلف، اولریش (1376)، طبقه­بندی قصه­های ایرانی، ترجمۀ کیکاووس جهانداری، چ 2، تهران: سروش.
ماه­وان، فاطمه (1399)، «عامه­نگاری در چاپ سنگی مصور نوش­آفرین گوهرتاج»، دو ماهنامۀ فرهنگ و ادبیات عامه، سال 8، ش 32، خرداد و تیر، صص 149-174.
مزداپور، کتایون (1397)، «سرآغاز اخلاق درویشان»، راسخون  https://rasekhoon.net، 15 آذر.
مشکانی، ام­البنین و همکاران (1394)، «نقش دراویش و تأثیر تصوف بر تعالی قدرت حکومت سربداران»، کنگرۀ بین­المللی هفتصدمین سالگرد نهضت سربداران، صص 991-1012.
مشهدی نوش­آبادی، محمد (1395)، «اسطوره غیبت دختر»، فصلنامۀ ادبیات عرفانی و اسطوره­شناختی، سال 12، ش 45، زمستان، صص 249-282.
موسوی، جلال (1396)، «سابقه و ریشۀ مثل «برگ سبزی است تحفۀ درویش» »، نامۀ فرهنگستان، سال 16، ش 2، زمستان، صص 111-112.
میرعابدینی، ابوطالب و مهران افشاری (1374)، آیین قلندری: مشتمل بر چهار رساله در باب قلندری، خاکساری، فرقۀ عجم و سخنوری، تهران: فراروان.
نقیب­الممالک، محمدعلی (1388)، امیرارسلان نامدار و ملکه فرخ لقا، به تصحیح و گردآوری ی.رزمی پور، تهران: جاجرمی.
ـــــــــــــــــــ (1384)، ملک جمشید: طلسم آصف و طلسم حمام بلور، تهران: ققنوس.
هینلز، جان (1368)، شناخت اساطیر ایران، ترجمۀ ژاله آموزگار و احمد تفضّلی، تهران: چشمه.
یاوری، حورا (1387)، روانکاوی و ادبیات، تهران: سخن.
یونگ، کارل گوستاو (1393)، انسان و سمبول­هایش، ترجمۀ محمود سلطانیه، چ 9، تهران: جامی.
ـــــــــــ (1376)، چهار صورت مثالی، ترجمۀ پروین فرامرزی، مشهد: آستان قدس رضوی.
The Holy Quran
Afshari, M. (2007). Nishan Ahi Khoda: a collection of essays on criticism and analysis of Persian mystical Literature. Tehran, Cheshmeh.[In Persian].
Aghasharif, A. (2004). The Secrets and Mysteries of Numbers and Letters. Tehran, saeed mohebbi martyr publisher. [In Persian].
Akbari Gandomani, M., & Kamali Baniani, M. R. (2019). The Role of Instructive Functions in Identifying the Structure of Rumi’ s Narratives (Case Study: The Story of the Dignified Dervish). Research on Islamic Education, 27(44), 87-110. [In Persian].
Anvari, H. (2003). The Gulistan of Sa’di. Tehran, Payam Noor university. [In Persian].
Chevalier, J., & Gheerbrant, A. (2006). The Dictionary of Symbols, V 2, 4, translated and research by S. Fazaeli, Tehran, Jeihoon. [In Persian].
Cooper, J.C. (1993). An illustrated encyclopaedia of traditional symbols. Translated by M. Karbasian, Tehran, Farshad. [In Persian].
Dehkhoda, A. (1998). Dehkhoda Dictionary. V 7, Tehran, University of Tehran. [In Persian].
Dehghan Dehnavi, Z., & Massoudi, F. (2021). The Characteristics of Dervish and His Dual Face in Persian Fairy Tales. Culture and Folk Literature, 9(41), 43-73. Doi: 10.13921/CFL.9.41.39. [In Persian].
Elwell- Sutton, L.P. (1997). The Stories of Mashdi Galin Khanom. Tehran, Nashremarkaz. [In Persian].
Farnia, N. (2017). Darvish true from the perspective of Saadi. 1st International & 3rd National Conference on Management and Humanistic Science Research, Tehran University. [In Persian].
Four Dervishes (2016). Corrected by H. Zolfagari and A. Saeedi, Tehran, Ghoghnoos. [In Persian].
Franz, M.L., & Edinger, E.F. (2014). Four Jungian Essays. Translator: M. Sarreshtedari, Tehran, Mehrandish Books. [In Persian].
Goshtasb, F., & colleagues (2015). A Study on the Concept of True driyōš in Middle Persian Texts. New Literary Studies, 48(3), 141-158. Doi: 10.22067/JLS.V48I3.53279. [In Persian].
Guerin, W.L., & colleagues (1998). A Handbook of Critical Approaches To Literature. Translated by Z. Mihankhah, Tehran, Ettelaat. [In Persian].
Hamidian, S. (2013). Description of Enthusiasm: Description and Analysis of Hafez’s Poems. V 2, Tehran, Nashreghatreh. [In Persian].
Hinnells, J.R. (1989). Persian Mythology. Translated by J. Amouzgar & A. Tafazzoli, Tehran, Cheshmeh. [In Persian].
Idries Shah (2016). Tales of the Dervishes. Edited by M.S. Molaie, kabol, Amiri. [In Persian].
Jung, C.G. (1997). Four Archetypes, Translated by P. Faramarzi, Mashhad, Astan Quds Razavi. [In Persian].
ـــــــــــــــ (2014). Man and His Symbols, Translated by M. Soltanieh. Tehran, Jami. [In Persian].
Kamarposhti, A., & Naderi Movahed, R. (2017). Analyzing the use of Dervish in Kashf ul Mahjoob, Masnavi-I Ma’navi (also written Mathnawi) and Sa’di’s writings. The third literary research text conference, 1-20. [In Persian].
Mahvan, F. (2020). Folklorism in Litographs of Noush Afarin GoharTaj. Culture and Folk literature, 8(32), 149-174. [In Persian].
Marzolph, U. (1997). Typology of Persian Folk Tales. Translated by K. Jahandari, Tehran, Soroush. [In Persian].
Mashhadi Noushabadi, M. (2016). The Myth of Absence of Girl. Journal of Mytho– Mystic Literature, 12(45), 249-282. Dor: 20.1001.1.20084420.1395.12.45.9.8. [In Persian].
Mashkani, U. A., & colleagues (2015). The role of dervishes, the influence of Sufism on the exaltation of the power of Sarbadaran government. International Congress of Leaders, Sabzvar, 991-1012. [In Persian].
Mazdapour, k. (2018). The beginning of dervish morals. Rasekhoon, https://rasekhoon.net, December 6.  
Mira Abdini, A., & Afshari, M. (1995). Qalandari Ritual: Consists of four treatises on Qalandari, Khaksari, Ajam Sect and Sakhonori, Tehran, fararavan. [In Persian].
Mousavi, J. (2016). History and origin of the parable "A vegetable is a gift of Darvish". The letter of the Academy, 16(2), 111-112. [In Persian].
Naqibalmamalek, M.A. (2007). Amir Arsalan Namdar and Maleke Farrokh Leqa. with correction and collection by Y. Razmipour, Tehran, Jajarmi. [In Persian].
ـــــــــــــــــــــ (2005). Malek Jamshid: Asef spell and crystal bath, Tehran, Ghoghnoos. [In Persian].
Pourdavoud, E. (1947). Ancient Iranian Culture. The first part, Tehran, University of Tehran. [In Persian].
Prak, M. (2015). Morphology of dervish face in popular literature based on (Mashdi Galin Khanum's stories). National meeting of the Persian Language and Literature Promotion Association of Iran, 1929-1946. [In Persian].
Rahimi Fard, Sh., &  Bayat, H. (2019). Studying folk elements of Nooshafarin-nameh story. Literary and Rhetorical Researches, 7(28), 72-93. (In Persian)
Rahmanian, D., & Hatami, Z. (2012). Charm and Magic, Talisman and Spell, and Women World in Qajar Era.  Historical studies, 3(2), 27-44. [In Persian].
The Story of Hossein Kurd-e Shabestari (According to The unknown narration named Hossein Name), (2007).  By the effort of I. Afshar & M. Afshari, Tehran, Cheshmeh. [In Persian].
the story of Nushāfarin Gohartāj (2012). By the effort of U. Marzolph, Tehran, Behnegar. [In Persian].
Yavari, H. (2008). Psychoanalysis and literature. Tehran, Sokhan. [In Persian].
Zakavati Karagzlou, A. R. (2014). Reflection of Sufi biography in folk tales. Research Mirror, No. 92. [In Persian].
Zolfagari, H. (2021). Popular Fiction. Tehran, Khamoosh. [In Persian]. 
Zolfagari, H., & colleagues (2011). A Stylistic Introductionto Nushāfarin Nāme. New Literary Studies, 44(173), 81-98. Doi:  10.22067/JLS.V44I2.12624. [In Persian].
ادب فارسی
دوره 13، شماره 1 - شماره پیاپی 31
شهریور 1402
صفحه 89-110
فایل ها
هم رسانی
ارجاع به این مقاله
آمار