نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسنده

گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه قم، قم، ایران

10.22059/jpl.2023.359064.2174

چکیده

خوانش صحیح شعر، رابطۀ مستقیمی با تعیین ساختار دستوری، بلاغی و معنایی آن دارد. برخی از اشعار با توجه به نوع خوانش، دچار تغییراتی در ساختار دستوری، بلاغی و معنایی می شوند، این تغییرات در نوع و نقش کلمات تأثیر می گذارد و جایگاه دستوری آن‌ها را تحت تأثیر قرار می دهد. برخی از آرایه‌های ادبی نیز در این خوانش ممکن است جایگاهشان عوض شود، به‌ویژه در اضافه‌های تشبیهی و استعاری، ایهام، کنایه، ابهام و جناس این امر بیشتر دیده می شود. از نظر معنایی نیز ممکن است در بیت مورد بحث، دو معنای متفاوت ایجاد شود و همین امر بر دیگر ساختارهای شعر نیز تأثیر می گذارد. در این پژوهش با بررسی اشعاری از شاعران ادبیات فارسی، این امر در سه سطح مذکور بررسی شده‌اند، و نشان می دهد که غالباً خوانش غلط، به دریافت و تحلیل اشتباه منجر می شود و می‌تواند نقش و نوع دستوری و ساختار بلاغی را تغییر دهد. این پژوهش به شیوة توصیفی - تحلیلی، و مبتنی بر منابع کتابخانه­ای شکل گرفته است. برای این امر پس از مطالعة دیوان برخی شاعران، ابیاتی که واجد خوانش دوگانه هستند استخراج شده و از منظر دستوری، بلاغی و معنایی واکاوی، دسته­بندی و تحلیل شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The Effect of Double Reading of Poetry on Its Grammatical, Rhetorical and Semantic Structure

نویسنده [English]

  • Alireza Nabilou

Department of Persian Language and Literature, Faculty of Literature and Humanities, Qom University, Qom, Iran

چکیده [English]

How to read a poem affects its grammatical, rhetorical and semantic structure; This reading casts a shadow on all parts of the poem whether it is under the influence of ambiguity and confusion or under the influence of changing the tone of the words. Some poems have two types of readings and two types of interpretation for different reasons, and this leads to different perceptions of that poem. The purpose of the present research is to investigate this important matter. Another goal of this research is to show the necessity of paying attention to the difference in the reading of poems, that is, we should not read all the texts of Persian verse and poetry in the same way. Especially in poetry, more attention should be paid to grammatical, rhetorical and semantic structure.The present research is descriptive and analytical, based on library sources, after studying the divan of poems of several Persian poets, verses that have double readings were extracted and analyzed in three grammatical, rhetorical and semantic levels. It has been classified and analyzed.According to the topics proposed in this research, the role and effect of double reading in creating different grammatical, rhetorical and semantic structures in poems was discussed and it was determined that the verses that have two types of reading at the lexical and syntactic-sentential level are under the influence of each of readings, they can induce double impressions to the reader. This causes changes in three grammatical, rhetorical and semantic levels and gives at least dual analyses. At the grammatical level, each of the readings may change the grammatical role and type; At the rhetorical level, it causes double rhetorical interpretations, and at the semantic level, it causes two relatively different meanings from verses. Therefore, paying attention to the correct form of reading leads to a more correct understanding of grammar, rhetoric and meaning, and neglecting this can cause wrong and incorrect perceptions.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Double reading
  • grammar
  • rhetoric
  • meaning
  • poem
 
امیرمعزّی، ابوعبدالله محمّد (1318)، دیوان، به اهتمام عباس اقبال، تهران، کتاب فروشی اسلامیه.
اهلی، محمد بن یوسف (1344)، دیوان اشعار، به کوشش حامد ربانی، تهران، سنایی.
حافظ، شمس الدین محمد (1369)، دیوان، به اهتمام قزوینی و غنی، چ 6، تهران، زوار.
حسن زاده نیری، محمد حسن و یاسر دالوند (1394)، «ایهام‌تناسب‌های پنهان در شعر حافظ»، متن پژوهی ادبی، ش 64، تابستان، 31- 54.
حمیدیان، سعید (1389)، شرح شوق، تهران، قطره.
خرمشاهی، بهاء الدین (1373)، حافظ نامه، چ 6، تهران، علمی و فرهنگی.
خطیب رهبر، خلیل (1386)، دیوان غزلیات حافظ، چ 41، تهران، صفی علیشاه.
سعدی، مصلح الدین (1316)، کلیات، به اهتمام عباس اقبال آشتیانی، تهران، کتابفروشی ادب.
سعدی، مصلح الدین (1377)، دیوان غزلیات، به اهتمام خلیل خطیب رهبر، چ 10، تهران، مهتاب.
سودی، محمد (1366)، شرح سودی بر حافظ، ترجمة عصمت ستار زاده، چ 5، تهران، زرین.
صبوحی قمی، شاطر عباس (1362)، دیوان اشعار، به کوشش احمد کرمی، تهران، ما.
طاهری ماه‌زمینی، نجمه و محمدرضا صرفی (1393)، «بررسی عناصر چندمعنایی و دلایل اصلی آن در غزلیات دیوان کبیر مولوی»، شعرپژوهی، ش 4، زمستان، 127-152.
فرّخی، علی (1380)، دیوان، به اهتمام محمّد دبیرسیاقی، چ 6، تهران، زوّار.
فرشیدورد، خسرو (1352)، «نقد شعر فارسی: نظری انتقادی درباره فنون بلاغت فارسی و عربی»، ارمغان، دوره 44، ش 11 و 12 ، بهمن و اسفند، 781- 793.
فرصت شیرازی (1337)، دیوان، تصحیح علی زرین قلم، تهران، کتابفروشی سیروس.
کریمی، مجتبی و همکاران (1401)، «بررسی عوامل ابهام زبانی، بلاغی و معنایی در شعر حافظ»، پژوهشنامه مکتب‌های ادبی، دوره 6، ش 20، زمستان، 125-150.
کزازی، میرجلال الدین (1373)، زیباشناسی سخن پارسی ( بدیع)، چ 5، تهران، کتاب ماد.
محسنی، احمد (1385)، «ایهام و دگرسازی مقوله های دستوری»، ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی، دوره 2، ش 2، 117-125.
مرتضوی، منوچهر (1338)، «ایهام یا خصیصه اصلی سبک حافظ»، نشریه دانشکده ادبیات تبریز، ش 49، تابستان، 193- 224.
مرتضوی، منوچهر (1350)، «شیوۀ خاص حافظ»، نشریه دانشکده ادبیات تبریز، ش 97، زمستان و بهار، 33- 48.
مولوی، جلال الدین محمد (1374)، کلیات شمس تبریزی، تصحیح بدیع‌الزمان فروزانفر، تهران، بوستان کتاب.
مهستی گنجه‌ای (1382)، مهستی گنجه‌ای بزرگترین شاعر رباعی سرا، به کوشش معین‌الدین محرابی، تهران، توس.
نبی‌لو، علیرضا ( 1392)، سحر حلال، قم، دانشگاه قم.
نجم رازی (1373)، مرصادالعباد، به اهتمام محمد امین ریاحی، چ 5، تهران، علمی و فرهنگی.
نزاری قهستانی (1371)، دیوان، تصحیح مظاهر مصفا، تهران، علمی.
نظامی، الیاس (1383)، مخزن‌الاسرار، به کوشش سعید حمیدیان، چ 5، تهران، قطره.
Amir Moazi, Abu Abdullah Muhammad (1939), Diwan, by Abbas Iqbal, Tehran, Islamic Bookstore.[In Persian].
Ahli, Muhammad bin Yusuf (1965), Divan of Poems, edited by Hamed Rabbani, Tehran, Sanai. [In Persian].
Hafez, Shamsuddin Mohammad (1990), Diwan, by Qazvini and Ghani, Ch 6, Tehran, Zovar. [In Persian].
Hassanzadeh Neiri, Mohammad Hassan and Yaser Dalvand (2014), "Hidden Proportions in Hafez's Poetry", Literary Research Text, Vol. 64, Summer, 54-31. [In Persian].
Hamidian, Saeed (2010), Shahrah Shogh, Tehran, Qatr. [In Persian].
Khorramshahi, Bahauddin (1994), Hafez Nameh, Ch 6, Tehran, scientific and cultural. [In Persian].
Khatib Rahbar, Khalil (2007), Diwan Ghazliat Hafez, Ch 41, Tehran, Safi Alisha. [In Persian].
Saadi, Mosleh al-Din (1937), Koliat, by Abbas Iqbal Ashtiani, Tehran, Adab bookshop. [In Persian].
Saadi, Mosleh al-Din (1998), Diwan Ghazliat, under the care of Khalil Khatib Rahbar, Ch 10, Tehran, Mehtab. [In Persian].
Soudi, Mohammad (1987), Soudi's Commentary on Hafez, translated by Ismat Sattarzadeh, Ch 5, Tehran, Zarin. [In Persian].
Sabohi Qomi, Shater Abbas (1983), Divan of Poems, edited by Ahmad Karmi, Tehran, Ma. [In Persian].
Taheri Mahzmini, Najmeh and Mohammad Reza Sarfi (2013), "Study of polysemous elements and their main reasons in Diwan Kabir Molavi's lyric poetry", Shaerpazhouhi, vol. 4, Winter, 152-127. [In Persian].
Farrokhi, Ali (2001), Diwan, under the care of Mohammad Debirsiaghi, Ch 6, Tehran, Zovar. [In Persian].
Farshidord, Khosrow (1973), "Criticism of Persian Poetry: A Critical Comment on Persian and Arabic Rhetoric Techniques", Armaghan, Volume 44, Vol. 11 and 12, Bahman and Esfand, 781-793. [In Persian].
Faset Shirazi (1958), Divan, edited by Ali Zarin Qalam, Tehran, Siros bookstore. [In Persian].
Karimi, Mojtabi et al. (2022), "Investigation of factors of linguistic, rhetorical and semantic ambiguity in Hafez's poetry", Journal of Literary Schools, Volume 6, Issue 20, Winter, 125-150. [In Persian].
Kazzazi, Mirjalaluddin (1994), The Aesthetics of Parsi Speech (New), Ch. 5, Tehran, Book of Mad. [In Persian].
Mohseni, Ahmed (2006), "Iham and Transformation of Grammatical Categories", Mystical Literature and Cognitive Mythology, Volume 2, Volume 2, 117-125. [In Persian].
Mortazavi, Manouchehr (1959), "Iham or the main characteristic of Hafez's style", Journal of Tabriz Faculty of Literature, Vol. 49, Summer, 224-193. [In Persian].
Mortazavi, Manouchehr (1971), "Hafez's special style", Tabriz Faculty of Literature Journal, Vol. 97, Winter and Spring, 48-33. [In Persian].
Maulvi, Jalaluddin Mohammad (1995), Shams Tabrizi's Generalities, edited by Badiul Zaman Farozanfar, Tehran, Bostan Kitab. [In Persian].
Mehsti Ganjei (2003), Mehsti Ganjei, the greatest poet of the quartet, by Moinuddin Mehrabi, Tehran, Tus. [In Persian].
Nabilou, Alireza (2013), Sahar Halal, Qom, Qom University. [In Persian].
Najm Razi (1994), Mursad al-Abad, under the care of Mohammad Amin Riahi, Ch 5, Tehran, scientific and cultural. [In Persian].
Nizari Qahestani (1992), Divan, proofreading of Mozafa, Tehran, Scientific.
Nizami, Elias (2004), Makhzan al-Asrar, by Saeed Hamidian, Ch 5, Tehran, Drop. [In Persian].