نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسنده

• فرهاد محمدی

استادیار گروه زبان و ادبیّات کردی دانشگاه کردستان، سنندج، ایران

چکیده

در زبان فارسی ساختِ نحوی منحصربه‌فردی وجود دارد که در آن، گزارۀ جمله در آنِ واحد که خود یک جملۀ کامل است، همراه با نهاد، یک جملۀ دیگر را تشکیل می­دهند. عبدالرّسول خیّامپور، از دستورنویسان سنّتی، از چنین ساختی با عنوانِ «جملۀ بزرگ و کوچک» نام برده است. زبان­شناسان نیز چنین ساختی را حاصل فرآیند «مبتداسازی» می­دانند که در آن، نهاد (جزء آغازین جمله) در اصل عنصری در درونِ جمله بوده که طی فرآیند مبتداسازی از جایگاه واقعی خود به ابتدای جمله انتقال یافته و در جای آن عنصر، ضمیری هم­مرجع قرار گرفته است؛ البتّه مبتداسازی به‌عنوان فرآیندی در حرکت اجزای کلام به ابتدای جمله، حوزۀ ساختاری گسترده‌ای دارد و در این جستار، تنها گونۀ خاصّی از آن با عنوان مبتداسازی ضمیرگذار مدِّ نظر است که باعث ظهور واژهْ‌بست مضاعف در جمله می‌شود و ساختار نحوی متمایزی تولید می‌کند. زبان‌شناسان و دستورنویسان با رویکردِ دستوری به مطالعۀ این ساختِ نحوی پرداخته­اند و سعی آنان بر این بوده است که چگونگیِ این ساختِ نحوی را توصیف و تبیین کنند و برای اجزا و سازه­های آن نام و عنوانِ مناسبی تعیین کنند. در این جستار، ساختِ نحوی مورد نظر از منظر بلاغت بررسی می‌شود تا هدف از شکل‌گیری و کاربرد بلاغی آن نمایان شود. برآیند پژوهش نشان می‌دهد که در اصل عامل شکل­گیری این ساختِ نحوی، رعایتِ اغراض بلاغی‌ای همچون «محوریّت موضوع»، «رعایت اصل سخن» و «تأکید و تشخّص» بوده است.

کلیدواژه‌ها

• بلاغت
• ساخت نحوی
• مبتداسازی
• جملۀ بزرگ و کوچک
• محوریّت موضوع

موضوعات

• زبان و ادبیات فارسی

عنوان مقاله [English]

Syntactic Construction Resulting from the Process of “Topicalization of Doubled Clitic” (pro-put) from the Perspective of Rhetoric in Persian Literary Texts

نویسنده [English]

• Farhad Mohammadi

Assistant Professor of Kurdish Language and Literature, University of Kurdistan, Sanandaj, Iran

چکیده [English]

In the Persian language, there is a special syntactic structure in which the proposition of the sentence, which is a complete sentence itself, together with the subject, forms another sentence. Abdul Rasul Khyampoor, the traditional grammarian, has mentioned such structure as a large and small sentence. The linguists also consider such a structure to be the result of the topicalization process, in which the proposition is basically an element within the sentence that then by the process of topicalization has separated from its grammatical position and moved to the beginning of the sentence and in place of that element, a co-referential pronoun has been placed. Of course, topicalization as a process in moving the components of speech to the beginning of the sentence has a wide structural scope and in this paper, only a special type of it is considered which causes doubled clitic in the sentence and produces a distinctive syntactic structure. The grammarian and linguists have studied this structure as a grammatical phenomenon. They have tried to describe and explain the way of this syntactic construction and to determine appropriate names and titles for its components. In this paper we study this structure with approach of rhetoric. We want to show that the main cause of forming this structure has been the rhetorical aims, such as “centeredness of the subject”, “observing the principle of speech” and “emphasis”.

کلیدواژه‌ها [English]

• Rhetoric
• Syntactical Structure
• Topicalization
• Large and Small Sentence
• Centeredness of the Subject