نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه سلمان فارسی کازرون

2 دانشجوی دکتری زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه سلمان فارسی کازرون

چکیده

قصّه­های عامیانه بخش مهمّی از ادبیّات عامّۀ ایران‌زمین را تشکیل داده است. بررسی علمی این‌گونه متون، صرف­نظر از جنبۀ ادبی آن، راهگشای دستیابی به اسرار و رموز زندگی پیشینیان و ظرافت­های فرهنگی مردم در گذشته­های دوردست است. نسخۀ خطّی کامروپ و کاملتا، داستانی عامیانه است که  دست‌نویسی از آن در روزگار صفویّه و در دیار هند به قلم فردی به نام فائزنظر نگاشته شده و در این مقاله معرّفی شده است. قصّۀ کامروپ سرگذشت راجه­زاده­ای است که در هوای دستیابی به معشوق، سلطنت را ترک می‌کند و به همراه تنی چند از یاران، به راهی دور و مخاطره­انگیز پای می­نهد. او سرانجام پس از تحمّل رنج فراوان در کشاکش طبیعت و تقدیر، به وصال می­رسد و به دیار خود بازمی‌گردد. موجودات خیالی و به‌ویژه پری، در این قصّه نمودی بارز دارند. پژوهش پیش­رو می­کوشد بر بنیاد روش توصیفی-تحلیلی و با استناد به نشانه‌های درون‌متنی و تکیه ‌بر منابع برون‌متنی، تحوّل برخی شخصیّت­ها در جریان سفر قهرمان را بررسی کند و نشانه­های اسطوره­ای و فرهنگی آن را تبیین و تحلیل کند. هدف کلّی، نشان‌دادن ارزش و غنای ادبی قصّه و ارتباط مضمون آن با بافت اجتماعی سرزمین هند و نظام فرهنگی آن است. با تحلیل این قصّۀ هندی  دریافته شد که گذر از آب به ­عنوان یکی از الگوهای آزمایش، در قصّه به‌ کار رفته است. همچنین می‌توان دریافت که روابط حاکم بر عناصر قصّۀ کامروپ، انعکاسی از اجتماع هند است که بازتاب آن از گیتی قصّه سر برآورده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Decoding and Analyzing the Character in the Folk Tale of “Kamrup and Kamlata”

نویسندگان [English]

  • Ziba Ghalavandi 1
  • tahere mousavi 2

1 Assistant Professor in Persian Language and Literature, Salman Farsi University, Kazerun

2 PhD student in Persian language and literature, Salman Farsi University, Kazerun

چکیده [English]

An important part of folklore dedicated to folktales. More than literary benefits, a scientific look at folktales discovers us to find a way to the cultural delicacies of human societies were in the length of history. The story of Kamrup and kamlata which is introduced in present article, is a folk tale Manuscript has wroted in Safavid era by Fayez Nazar in the land of India. This story describes adventure of a borned- Raja, who leave the kingdom to join his beloved. He walks with his friends on a long and terrible journey. After enduring much suffering and passing of bitter and sweet events, finally he visit his darling and  at the end, returns to his own homeland. Based on descriptive-analytical method and relying on in-text cues and the use of library resources, present research tries to examine the activity of characters during the journey of hero, as well as the evolution of some characters and explain and analyze its mythological and cultural signs. The overall goal is to show the literary value, richness of the story and the connection of its content with the social structure of India. By analyzing the story, it was found that the passage through the water It has been used as one of the test patterns in the story. It can also be found that the relationship between the elements of Kamrup story is a reflection of Indian society which is expressed in the form of a folktale.

کلیدواژه‌ها [English]

  • : Kamrup and kamlata
  • Manuscript
  • Fayez Nazar
  • Indian Story
  • Personality
  • Folklore
ابن ­ندیم (1381)، الفهرست، چاپ محمّدرضا تجدد، تهران، اساطیر.
اصفهانی، ابی­الفرج (بی­تا)، الأغانی، چاپ سمیر جابر، چ2، بیروت، دارالفکر.
باستید، روژه (۱۳۹۱)،  دانش اساطیر، ترجمۀ جلال ستّاری، چ2، تهران، توس.
باقری، بهادر (1392)، «زنان فعّال و منفعل در داستان‌های عامیانه»، فرهنگ و ادبیّات عامه، بهار و تابستان، دورۀ 1، ش1، ص119-142.
براهنی، رضا (1368)، قصّه‌نویسی، چ4، تهران، البرز. 
بهار، مهرداد (1376)،  از اسطوره تا تاریخ، چاپ ابوالقاسم اسماعیل‌پور، تهران، چشمه.
بهمنی، کبری و علامی، ذوالفقار (1393)، «سفر قهرمان در داراب نامه طرسوسی بر مبنای نظریّۀ جوزف کمبل»، نخستین همایش نگاهی نو به ادبیّات عامه، رفسنجان، ص1-30.
ثروت،  منصور (1386)، «نثر مظلوم فارسی و ماجرای قصّه در عصر صفوی»، نامۀ انجمن، ش۲۶، ص17-32.
الجاحظ بصری (1424ق)،  الحیوان، ج1، بیروت، دارالجیل.
جلالی­نائینی، سیدمحمدرضا (1375) فرهنگ سنسکریت-فارسی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی.
دشتی، سیّد­محمّد (1378)، «قصّه­های عامیانه در عصر صفوی»، ادبیّات داستانی، ش52 ، ص 8-17.
دمیری، محمّد (2003)، حیاةالحیوان ­الکبری، چاپ احمد حسن­بسج، ج1 و 2، چ2، بیروت، دار الکتب ­العلمیّة.
ذوالفقاری، حسن (1394)،  یک‌صد منظومۀ عاشقانۀ ادب فارسی، تهران، چشمه.
ستاری، رضا و سوگل خسروی (1394)، «ویژگی­های پری در منظومه­های حماسی پس از شاهنامه».  
جستارهای ادبی، س 48، ش 3، ص 115-140.                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                      
سرکاراتی، بهمن (1350)، «پری؛ تحقیقی در حاشیۀ اسطوره­شناسی تطبیقی»، دانشکدۀ ادبیّات و علوم انسانی تبریز، ش 97 -100، 1-32. 
سعیدی، عبّاس و سیما رحیمی (1396)، «الگوهای آزمایش و طبقه‌بندی آن در حکایت­ها و قصّه­های ایرانی»، فرهنگ و ادبیّات عامه، س۵، ش۱۷، ص45-21.
شبلی، بدرالدّین (1983)، آکام المرجان فی احکام الجان، چاپ ابراهیم محمّدالجمل، قاهره، مکتبة القرآن.
شوالیه، ژان و آلن گربران (1382)، فرهنگ نمادها، ج3، تهران، جیحون.
صفا، ذبیح­اللّه (1369)،  تاریخ ادبیّات در ایران، ج3 و 5، چ10، تهران، فردوس.
صدّیقی، طاهره ( 1377)، داستان­سرایی فارسی در شبه‌قارّه در دورۀ تیموریان، مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان، اسلام آباد.
طباطبایی، سیّدحسین و همکاران (1397)، «تلاقی اسطوره و تاریخ در قصّۀ عامیانۀ حسن‌آرا»، فرهنگ و ادبیّات عامّه، سال 6، ش23، ص 1-26.
فائز نظر (1231ق)، قصّۀ کامروپ و کاملتا، نسخۀ  خطّی، ش13956، تهران، کتابخانۀ مجلس شورای ملّی.
قربان‌صباغ، محمودرضا (1392)، «بررسی ساختار در هفت‌خان رستم؛ نقدی بر کهن‌الگوی سفر قهرمان»، جستارهای ادبی، دورۀ 46، ش1 (پیاپی180)، ص27-56.
کریستن‌سن، آرتور (1355)، آفرینش زیان‌کار در روایات ایرانی، ترجمۀ احمد طباطبایی، تبریز، مؤسسۀ تاریخ و فرهنگ ایران.
کمبل، جوزف (۱۳۹۲)،  قهرمان هزار­چهره، ترجمۀ شادی خسروپناه، چ5، مشهد، گل آفتاب.
لاهیجی، شهلا و مهرانگیز کار (۱۳۷۷)، شناخت هویّت زن ایرانی، تهران، روشنگران و مطالعات زنان.
لوفلر-دلاشو، م (1386)، زبان رمزی قصّه­های پری‌وار، ترجمۀ جلال ستّاری، تهران، توس.
مارزلف، اولریش (1376)، طبقه­بندی قصّه­های ایرانی، ترجمۀ کیکاووس جهانداری، چ2، تهران، سروش.
محجوب، محمّدجعفر (1349)، دربارۀ کلیله و دمنه، تهران، خوارزمی. 
منزوی، احمد (1382)،  فهرست‌وارۀ کتاب­های فارسی، تهران، مرکز دایرة­المعارف اسلامی.
میرصادقی، جمال (1394)، ادبیّات داستانی، چ7، تهران، سخن
ـــــــــــــــــــ(1376)، عناصر داستان، چ3، تهران، سخن.
هدایت، صادق (۱۳۳۴)، نوشته­های پراکنده، تهران، امیرکبیر.
یاحقّی، محمّدجعفر (1391)، فرهنگ اساطیر و داستان­واره­ها در ادبیّات فارسی، چ4، تهران، فرهنگ معاصر.