نوع مقاله : علمی-ترویجی

نویسندگان

1 دانش‌آموختۀ کارشناسی ارشد پژوهش هنر دانشگاه هنر تهران

2 استادیار گروه فلسفۀ هنر دانشگاه هنر تهران

چکیده

فرم شعر فارسی طیّ تاریخ، پیوسته دستخوش دگرگونی­های بسیار شده است؛ به‌ویژه در قرن حاضر و پس از مطرح‌شدن شعر نو، این تحوّلات، چشم­گیرتر و بحث­انگیز­تر شده است. یکی از واپسین نظریّه‌ها در زمینۀ شکل شعر معاصر فارسی را رضا براهنی با چاپ مجموعۀ شعر خطاب به پروانه­ها عرضه کرد. او در این مجموعه و در بحث نظریِ مقالۀ انتهای کتاب، با عنوان «چرا من دیگر شاعر نیمایی نیستم»، بر آن بود که با یافتن ایرادها و بن‌بست‌های شعر نیمایی و سپید، و با ارائۀ نظریّه­ای نو، از بحرانی که مدعی­است گریبان‌گیر شعر نوی فارسی شده است، عبور کند. نظریّه و اشعار او در این مجموعه، متأثّر از شعر پسامدرن و نظریّه­های ادبی غربی، نظیر فرمالیسم و شالوده­شکنی‌است؛ همچنین برخی از دیدگاه­های مطرح‌شده نظیر زبانیّت، شعر چندصدایی، استفاده از صوت و قطع روایت، برای نخستین­بار با این مجموعه به شعر نوی فارسی راه می­یابند. در پژوهش حاضر، با مرور شکل شعریِ براهنی در دوره­های مختلفِ کاری او و اشاره به تأثیرپذیریِ وی از پست­مدرنیسم، و همچنین با آوردن نمونه­­هایی از اشعار و تحلیل آن‌ها، کوشیده­ شده است واپسین نظریّۀ فرم شعری براهنی بررسی و جمع‌بندی جدیدی از مشخّصه­های شکلی اشعار خطاب به پروانه­ها ارائه شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Properties of Poetic Form in Reza Baraheni’s Accosting the Butterflies

نویسندگان [English]

  • Negin Shahabi 1
  • Amir Maziar 2

1 M.A. in Art Research, Tehran University of Art

2 Assistant Professor in Art Philosophy, Tehran University of Art

چکیده [English]

In Persian poetry, the issue of form has gone through so many alterations. In the last decades and after the emergence of Modern Persian poetry, these formal changes have been more significant and controversial. One of the latest noteworthy theories in Persian contemporary poetry has been proposed by Reza Baraheni in Accosting the Butterflies. In the theoretical section titled “Why I Am No Longer a Nimaie Poet?” the author claims that Modern Persian poetry has been beset with a crisis and attempts to find a solution by discussing the flaws in Persian free verse and blank verse poems. In this book, poems and theories are inspired by postmodernism and other western literary theories such as formalism and deconstruction, and the ideas of “languagality,” “polyphonic poetry,” “adoption of sound and breath,” and “narrative interruption” are introduced to Persian poetry for the first time. By reviewing Barahani’s poetic form in various periods of his career and studying the impacts of postmodernism on his ideas, the present paper aims to analyze Baraheni’s latest theories on poetic form and to present a new classification for the formal characteristics of Accosting the Butterflies.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Poem
  • Modern Persian poetry
  • Form
  • Reza Baraheni
  • Accosting the Butterflies
احمدی، اسراءالسّادات و زینب چوقادی (1395)، «چرا من دیگر شاعر نیمایی نیستم (بررسی مقایسه­ای بلاغت زبان در اشعار نیما یوشیج و رضا براهنی)»، همایش ادبیّات فارسی معاصر، ایرانشهر، دانشگاه ولایت.
باباچاهی، علی (1377)، گزاره­های منفرد، تهران، نارنج.
براهنی، رضا (1390)، خطاب به پروانه­ها، و چرا من دیگر شاعر نیمایی نیستم، چ4، تهران، مرکز.
براهنی، رضا (1371)، طلا در مس (در شعر و شاعری)، تهران، مؤلّف.
ــــــــــــــــ (1358)، ظل‌اللّه (شعرهای زندان)، چ2، تهران، امیرکبیر.
ــــــــــــــــ (1374)، گزارش به نسل بی­سنّ فردا، تهران، مرکز.
ــــــــــــــــ (1383)، «نظریّه زبانیت در شعر»، کارنامه، آذر و دی، ش46 و 47:
 http://ensani.ir/file/download/article/20120614184500-7101-297.pdf
ــــــــــــــــ (1367)، بیا کنار پنجره، تهران، مرغ آمین.
تسلیمی، علی (1383)، گزاره­هایی در ادبیّات معاصر ایران (شعر)، تهران، اختران.
حسن­لی، کاووس (1398)، گونه­های نوآوری در شعر معاصر ایران، چاپ پنجم، تهران، ثالث.
خوئینی، عصمت و مهدی کبکی (1395)، «بررسی خطاب به پروانه­ها از منظر دستور زبان فارسی»، زبان و ادبیّات فارسی، پاییز و زمستان، ش81، ص119-140.
رحیمی، سعید (1395)، «خطاب به پروانه­ها دربارۀ نظریّۀ شعری رضا براهنی»، نقد کتاب ادبیّات، سال دوم، ش6، ص189-210.
طاهری، قدرت‌اللّه (1384)، «پست مدرنیسم و شعر معاصر ایران»، پژوهش‌های ادبی، تابستان، ش8، ص29-50.
قائمی، محسن (1394)، «بررسی هنجارگریزی­های دستوری در اشعار رضا براهنی»، همایش بین‌المللی جستارهای ادبی، زبان و ارتباطات فرهنگی، تهران، مؤسسۀ سفیران فرهنگی مبین.
لنگرودی، شمس (1377)، تاریخ تحلیلی شعر نو، ج3 و4،تهران، مرکز.
محمّدی‌نسب، سمیّه (1393)، «بررسی و تبیین مؤلفه­های شعر پست­مدرنیستی در اشعار رضا براهنی، علی باباچاهی و یداللّه رویایی»، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، استاد راهنما: جلیل شاکری، دانشگاه ولی­عصر رفسنجان.
مهدوی هفشجانی، امیر (1393)، «بررسیِ تحلیلیِ مناسبات فرم و معنا در شعر دهۀ هفتاد ایران»، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، استاد راهنما: پروین سلاجقه، تهران، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.
نورپیشه، محسن (1388)، «فراهنجاری دستوری در شعر معاصر»، ادبیّات فارسی، بهار و تابستان، ش13، ص194-231.
هوور، پل (1394)، شعر پست مدرن، ترجمۀ علی قنبری، مشهد، بوتیمار.