نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموختة کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه کاشان

2 دانشیار گروه زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه کاشان

چکیده

پس از رواج نظریّه‌های نیما در شعر معاصر، به مرور تحوّلات عمده‌ای در قالب غزل ایجاد شد و نوآوری‌هایی متناسب با عصر تجدّد در شکل و محتوا و زبان و بیان آن رخ داد؛ تا جایی که کم‌کم جریان غزل نو شکل گرفت. شاعران این جریان در حوزه‌های مذکور برای غزل، تحوّلات چشمگیری را رقم زده‌اند. یکی از غزل‌پردازان نوگرا، منوچهر نیستانی است که با توجّه به زمان ارائة غزل‌هایش جا دارد او را از پایه‌گذاران تحوّل در غزل فارسی به شمار آوریم و بپرسیم در غزل‌های این شاعر کدامین گونه‌های نوآوری وجود دارند؟ هدف این پژوهش آن است که با روش توصیفی- تحلیلی، چگونگی حرکت نیستانی به سوی نوسازی غزل فارسی تبیین شود. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که او در شکل بیرونی غزل‌، نوآوری‌های قابل ملاحظه‌‌تری دارد و از جملة آن‌ها تحوّل در شکل نوشتاری، علائم سجاو‌ندی، تعداد مصراع‌های بیت، تعداد ابیات، تکرار بیت، وزن و قافیه است. علاوه بر این، تلاش‌های این شاعر برای نوآوری‌ در شکل درونی غزل، مورد تحلیل قرار گرفته ‌است و برای این منظور، به واکاوی کاربرد روایت، صور خیال تازه، پارادوکس‌های جدید و تناسب‌های نو در غزل وی پرداخته‌ایم. بیشتر این نوجویی‌ها، نخستین بار، در غزل وی ظهور کرده‌اند و از آنجا به غزل نو راه یافته‌اند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Types of Innovation in Manouchehr Neyestani’s Sonnets

نویسندگان [English]

  • Hosna Mohammadzade Kashi 1
  • Alireza Fouladi 2

1 Graduate of Master in Persian Language and Literature, Kashan University

2 Associate Professor in Persian Language and Literature, Kashan University

چکیده [English]

After the spread of Nimayi poetry, major changes took place in sonnet forms, and innovations were fostered in accordance with the age of modernity in language, expression, form, and content, so that little by little “new sonnet” was formed. The poets of this movement made significant changes in these areas in sonnet. One of the modernist lyricists is Manouchehr Neyestani, who, considering the time of presenting his sonnet, should be regarded as one of the founders of modernization in the form of Persian sonnet. The purpose of this study is to explain the way he moved towards the modernization of Persian sonnet. The research findings show that he fostered significant innovations in the external form of the sonnet, including changes in typology, punctuation, number of verses, repetition of verses, meter, and rhyme. Nevertheless, his efforts to innovate in the content of sonnet have been analyzed too, and for this purpose, we have studied the narrative, imagery, and paradoxes in his sonnets. Most of these innovations first appeared Neyastani’s sonnets and from there they found their way to the “new sonnet.”

کلیدواژه‌ها [English]

  • Contemporary poetry
  • Sonnet
  • Innovation
  • Form
  • Manouchehr Neyestani
براهنی، رضا (1371)، طلا در مس، ج3، تهران، مؤلف.
بشیری، علی‌اصغر (1390)، غزل نو، تهران، نسل آفتاب.
بشیری، علی‌اصغر و علی محمّدی (1391)، «غزل نو و پیش زمینه‌های آن»، پژوهشنامۀ ادب غنایی، سال دهم، ش18، بهار و تابستان، ص121-144.
بهمنی، محمّدعلی (1394)، «سماع منزوی بر پل غزل»، از رنج تا شکنج: یادنامۀ حسین منزوی، چاپ نازخند صبحی، تهران، ترفند، 236-239.
پزشکیان، محسن (1390)، شش دفتر؛ مجموعه اشعار محسن پزشکیان، به کوشش عمادالدین شیخ‌الحکمایی و  سیّدعلی میرافضلی، تهران، فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
حسن‌لی، کاووس (1383)، گونه‌های نوآوری در شعر معاصر ایران، تهران، ثالث.
حق‌شناس، علی‌محمّد (1370)، مقالات ادبی، زبان‌شناختی، تهران، نیلوفر.
داد، سیما (1382)، فرهنگ اصطلاحات ادبی، تهران، مروارید.
راستگو، سیّدمحمّد (1396)، هنر سخن‌آرایی (فن بدیع)، چ2، تهران، سمت.
رزمجو، حسین (1390)، انواع ادبی و آثار آن در زبان فارسی، چ3، مشهد، دانشگاه فردوسی.
روزبه، محمّدرضا (1379)، سیر تحوّل غزل فارسی (از مشروطیت تا انقلاب اسلامی)، تهران، روزنه.
زارعی، مهدی (1395)، نحو دیگر غزل: بررسی تاریخچه و آخرین تحولات ساختاری و محتوایی غزل معاصر ایران، تهران، نصیرا.
زرقانی، مهدی (1391)، چشم‌انداز شعر معاصر ایران: جریان‌شناسی شعر ایران در قرن بیستم، تهران، ثالث.
سلیمانی، فرامرز (1393)، گام زدن در خلنگزار؛ مجموعه اشعار منوچهر نیستانی، به اهتمام صالح سجادی؛ اصلاحات و اضافات تیرنگ نیستانی، تهران، نگاه، ص328-332.
سلیمانی، پیمان، (1398)، محوریت فرم در غزل‌های منوچهر نیستانی؛ شاعر تأثیرگذار دهة 40، تهران، مهر و دل.
شمس لنگرودی، محمّد (1378)، تاریخ تحلیلی شعر نو، جلد1، چ6، تهران، مرکز.
صبور، داریوش، (1335)، آفاق غزل فارسی، بی‌جا، پدیده.
فولادی، علیرضا (1387)، «نقد گرانیگاهی؛ روشی برای نقد فرمالیستی شعر»، نقد ادبی، سال1، ش3، بهار، ص138-163.
کاظم‌زاده، رقیه (1389)، «فرم در غزل نو، با تکیه بر اشعار غزل‌سرایان معاصر»، نامه پارسی، شماره 52، بهار،  ص167-186.
محمّدزاده کاشی، حسنی (1398)، «بررسی مؤلفه‌های مکتب وقوع در جریان غزل وقوع نو با تکیه بر شعر منوچهر نیستانی، حسین منزوی، محمّدعلی بهمنی»، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، به راهنمایی علیرضا فولادی، دانشگاه کاشان.
نیستانی، مازیار (1393)، «دیروز خط فاصله ـ 1350 ـ»، مجموعه اشعار منوچهر نیستانی، چاپ صالح سجادی، اصلاحات و اضافات تیرنگ نیستانی، تهران، نگاه، ص545-554.
نیستانی، منوچهر (1384)، گزینة اشعار، گزینش و بررسی علی باباچاهی، تهران، مروارید.
ـــــــــــــــــ (1393)، مجموعه اشعار منوچهر نیستانی، تهران، نگاه.
همایی، جلال‌الدین (1382)، فنون بلاغت و صناعات ادبی، چ21، بی‌جا، هما.