نوع مقاله : علمی- پژوهشی
نویسندگان
1 استاد گروه زبان و ادبیّات فارسی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
2 دانشیار گروه زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه تهران
3 دانشجوی دکتری زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه تهران
چکیده
تصدیر یکی از آرایه‌های بدیعی و تمهیدات هنری است و کاربرد آن در متون ادبی سابقه‌ای کهن و طولانی دارد. تکرار الفاظ در شعر، صورت‌های مختلفی دارد و طیّ تاریخ، تعبیرها و تعریف‌های مختلفی از آن ارائه شده است؛ مانند جناس، تصدیر یا همان ردّالصدر الی العجز/ ردّالصدر علی العجز و تکریر. در این پژوهش با رویکردی جدید تلاش شده است پس از ذکر سیر تاریخی آرای برآمده از بلاغت کهن فارسی در این زمینه، نظر قدما دربارۀ یکی از صورت‌های تکرار، یعنی تصدیر، واکاوی و دیدگاه‌های گوناگون دربارۀ آن بررسی شود. همچنین جایگاه و صورت‌های مختلف دیگر تکرار در بدیع لفظی، معنوی، معانی و در اصطلاحات ادبی موجود در این کتاب‌ها تبیین می‌شود. از نگاه بدیعیان، به‌تَبَع تعریفِ عروضیان، شش جایگاه اصلی در ساختار هر بیت شعر وجود دارد که عبارت است از: صدر، حشو(1)، عروض، ابتدا، حشو(2) و عَجُز؛ و آرایۀ تصدیر یا همان ردّالعجز علی الصدر/ ردّالصدر الی العجز، الگوهایی از تکرار واژه است که براساس این جایگاه‌ها شکل گرفته است. حال‌‌آنکه در شعر فارسی، تکرار، الگوهای دیگری نیز دارد. در مقالۀ حاضر این الگوها از منظری انتقادی بررسی می‌شود تا با نگاهی دقیق‌تر، شیوۀ مؤلّفان کتاب‌های بدیعی و رویکرد تصنّعی آن‌ها، در تبیین یکی از وجوه هنری کلام ادبی نقد شود و به صورت‌های متنوّع و هنری‌تر این شیوه از تکرار در شعر فارسی بیشتر توجّه شود.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
A Critique of Rhetoricians’ Views on Epanalepsis
نویسندگان [English]
- taghi poornamdarian 1
- Roohollah Hadi 2
- Ziba Eshraqi 3
1 Professor, Department of Persian Language and Literature, Institute for Humanities and Cultural Studies
2 Associate Professor, Department of Persian Language and Literature, University of Tehran
3 PhD Student of Persian Language and Literature, University of Tehran
چکیده [English]
Epanalepsis is a literary device whose use in literary texts has a long history. Repetition of words in poetry has different forms, epanalepsis being one of them. This research, with a new approach, tries to trace the historical course of ancient Persian rhetoricians’ views on epanalepsis. It also describes other forms of literary repetition mentioned in their books. From rhetoricians’ point of view, there are six main positions in the structure of each verse of the poem. Epanalepsis is an example of the repetition of a word based on these positions. In Persian poetry, however, repetition has other patterns too. In the present article, these models are examined from a critical perspective in order to take a closer look at the rhetoricians’ critique of poetry and to pay more attention to this form of repetition in Persian poetry.
کلیدواژه‌ها [English]
- Rhetoric
- Badi
- Criticism
- Epanalepsis
- Rad al-Sadr ala al-Ajz
- Figure of speech
- Poetry
)