نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

• محمدرضا ترکی ¹
• آسیه فرحی یزدی ²
• روح الله هادی ¹

¹ دانشیار گروه زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه تهران

² دانشجوی دکتری زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه تهران

چکیده

در این مقاله پیشینۀ نظری «انوا ع شعر» در آراء قدما تا قرن هفتم با سیر تاریخی تحلیل و بررسی شده است. ضرورت طرح موضوع از آنجا شکل گرفت که ملاحظه شد باوجود گستردگی بحث و نظر دربارة تقسیم‌بندی و تعریف انواع شعر در مطالعات معاصر، آنچه در این حوزه مغفول مانده است، پاسخ به این پرسش است که آیا در نظریۀ ادبی قدما تعریف و دسته‌بندی روشنی از انواع شعر وجود داشته است و اگر پاسخ آری است، مبنای تقسیم‌بندی پیشینیان از انواع شعر چه بوده است. وجود عباراتی در ابیات خاقانی که به­صراحت از ده شیوۀ شاعری نام می­برد، این نظریّه را قوّت می­بخشد که در مباحث نظری قدما تعریف و طبقه­بندی روشنی از انواع شعر وجود داشته است.بدین­منظور آراء قدما تحت چهار عنوان فیلسوفان و منطقیان، ادیبان و بلاغیان عرب، آثار نقد ادبی و بلاغی فارسی و شاعران بررسی شد و این نتیجه به­دست­آمد که مبحث انواع ادبی (به‌طور خاص شعر) میان قدما و به­ویژه عرب‌ها، مبحثی کاملاً شناخته شده بود و در آثار نقد ادبی و بلاغی آنان، فصل یا دست­کم عنوانی به آن اختصاص داده می‌شد.در حوزۀ ادب فارسی، مباحث نظریّۀ انواع شعر بسیار متأخرتر از ادیبان عرب و کاملاً متأثر از آنان است؛ باوجوداین، جریان ناپیدایی از تحوّل نظریّۀ انواع شعر و تقسیم‌بندی آن در دوره‌های مختلف، در لابه‌لای ابیات شاعران قابل ردیابی است.

کلیدواژه‌ها

• کارکرد
• کتب نقد ادبی و بلاغی
• شاعران
• اغراض شعر
• انواع ادبی
• انواع شعر

عنوان مقاله [English]

Chronological and Analytical History of Discourse on Literary Genres up to the End of the Seventh Century

نویسندگان [English]

• mohamadreza torki ¹
• Asiyeh Farahi Yazdi ²
• Roohollah Hadi ¹

¹ Associate Professor in Persian Language and literature, University of Tehran

² Ph.D. Candidate in Persian Language and Literature, University of Tehran

چکیده [English]

In this paper the theoretical history of “types of poetry,” as defined in ancient times up the seventh century, has been chronologically analyzed. The study was necessitated upon noticing that despite the wide extent of discussion about categorization and definition of types of poetry in contemporary studies, the question of whether there was a clear definition and categorization of types of poetry in ancient literary theories remains unanswered; and if the answer is yes, what was the basis for categorization of types of poetry? The existence of phrases in Khaqani’s verses that explicitly refer to ten types of poetry reinforces the hypothesis that ancient literary theories clearly defined and categorized types of poetry. So, under the four titles of philosophers and logicians, Arab literary scholars and rhetoricians, Persian works of literary and rhetorical criticism, and poets, ancient theories are studied and it is concluded that literary genres—particularly poetry—was a well-known subject among the ancients and especially Arabs, and in their works of literary and rhetorical criticism, a chapter or at least a title was devoted to it. In Persian literature, the theory of types of poetry is much more recent than the Arabic theory and is entirely influenced by it. Nevertheless, an evolution of the theory of types of poetry can be detected in Persian poetry.

کلیدواژه‌ها [English]

• Function
• Literary Criticism
• Rhetorical Criticism
• Poets
• Poetry Intention
• Literary Genres
• Types of Poetry