نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسنده

• لیلا نوروزپور

استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه گلستان

چکیده

فیض­کاشانی، فیلسوف شاعری است که غزلیّات او هرچند از نظر ادبی چندان پرمایه نیست، امّا از منظر جریان­شناسی غزل عرفانی فارسی حائز اهمیّت است. بررسی این غزلیّات نشان می­دهد که فیض از قالب غزل برای بیان مناجات و دعا، تحمیدیّه و توصیه­های شرعی و گاه انتقاد اجتماعی سود برده است. صبغة عرفانی که به­ویژه متأثّر از عرفان ابن­عربی است، در غزلیّات او فراوان دیده می‌شود. در این نوشتار اجمالاً در بحث از معرفت­شناسی، به راه­های کسب علم و لزوم جلای باطن برای کسب معرفت از دیدگاه فیض اشاره شده است. سپس در بخش هستی‌شناسی، ابیاتی با موضوعاتی چون نسبت خداوند با هستی؛ یعنی تجلّی واحد در کثیر، گذر از کثرت به وحدت، تجلّی غیب در شهادت، فیض اقدس و مقدّس، رحمت و فقر ذاتی موجودات، ارتباط جزء و کلّ، انسان مظهر اسم جامع، تجدّد امثال و معدوم­بودن غیرحق بررسی شده است. دیدگاه فیض متأثّر از حکمت متعالیّه است؛ چراکه معرفت عرفانی و شهودی از منابع معرفتی آن است. در این مقاله ابیاتی برگزیده و تحلیل شده­اند که نشان می­دهد چگونه این اندیشه­های عرفانی در سبک ادبی بیان تصویری می­یابد. تحلیل­ها نشان می­دهد اندیشه­های مطرح در این اشعار از طریق شیوة چینش واژگان، دلالت­های ثانوی، تداعی­ها و تصویرسازی، جنبة شاعرانه یافته است.

کلیدواژه‌ها

• هستی‌شناسی عرفانی
• غزل دورة صفوی
• شعر عرفانی-فلسفی
• عرفان
• فیض کاشانی

عنوان مقاله [English]

Mystical Ontology in Feyz Kashani’s Sonnets

نویسنده [English]

• Leila Nowruzpur

Assistant Professor of Persian Language and Literature at Golestan University

چکیده [English]

Feyz Kashani (died in 1680) was a philosopher and a poet whose poetry, although not literally considerable, holds a very important role in terms of understanding the nature of Persian mystical sonnet. The study of his sonnets shows that Feyz has benefited the form of sonnets to express prayers, eulogies, and religious advices and sometimes social criticism. The mystical manifestation of his poetry, especially influenced by Ibn Arabi's mysticism, is recognizable in many of his sonnets. In this paper, briefly in the epistemological discussion, an overview has been conducted on the ways of acquiring knowledge and the necessity of inner-self polishing to gain wisdom from the point of Feyz's view. Then, in the ontology section, some of his poems that contain themes such as: the relation between God and universe, the manifestation of unity in plurality, passing the plurality to get unity, the manifestation of the unseen world in intuition, the sacred and holy grace, the mercy and inherent poverty of creatures, the relation between the component and the whole, man as the manifestation of comprehensive name, recreation of samples and mortality of unfair have been analyzed. Fayz's view is influenced by transcendental wisdom; because the mystical and intuitive knowledge are of its epistemic resources. Some of Feyz's sonnets have been selected and examined, in present study, to show how his mystical thoughts are converted into a literary style of expression. The results show that the ideas expressed in these poems have gotten poetic aspect through the order of words, secondary implications, associations and imagination.

کلیدواژه‌ها [English]

• Mystical Ontology
• Sonnet during the Safavid Period
• Mystical-philosophical Poetry
• Mysticism
• Feyz Kashani