نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

• مهدی علیایی مقدم ¹
• پدرام شهبازی بختیاری ²

¹ استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه تهران

² دانش‌آموخته کارشناسی ارشد زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه تهران

چکیده

تشخّصِ زبانِ قصایدِ ناصرخسرو در گرو چه عواملی است؟ اصلی­ترین کوشش این پژوهش پاسخ­دادن به این پرسش است. ازآنجاکه پرداختن به تمام مشخّصاتِ زبانِ قصاید او، در یک مقاله نمی­گنجد، اینجا تلاش شده است مختصّات زبان او عمدتاً در سطح نحو زبان بررسی شود؛ یعنی ساختار گروه­های نحوی و جمله­ها، اگرچه از توجّهی گذرا به سطح آوایی کلام او نیز غفلت نشده­ است. این بررسی وقتی کاملاً میسّر می­شود که با مقایسة عناصر نحوی زبان او با شاعران پیشین و معاصرش، میزان برجستگی شعرش معیّن شود؛ ازاین­رو، بررسیِ ویژگی‌های زبان قصاید او در قیاس با زبان قصاید دو شاعر متقدّمش (فرّخی و عنصری) و یک شاعر هم‌عصرش (قطران)، به­مثابة زبانِ معیارِ قصیده‌سراییِ عصر، مهمّ­ترین بخش این پژوهش است. در بررسی فراوانی هریک از عناصر نحوی در قصیده­های معیّن ناصرخسرو و مقایسة آن با فراوانی آنها در قصاید فرخی و عنصری و قطران که در وزن و قافیه با قصیده­های او مشترک‌اند، روش آماری را پیش گرفته‌ایم؛ بنابراین، قصاید ناصرخسرو در سطح نحو در این موارد نسبت به سه شاعر دیگر برجسته و متمایز می­نماید: کاستی توازی نحوی و حذف فعل، کاستی گروه اسمی بدلی و وجه دعا، بی ارتباطی تمهید نحوی تضمین با محور عمودی خیال، فزونی نقش ترغیبی زبان، هنجارگریزی نحوی، کهنه­گرایی، نقش جمله(­واره)­های پیروِ وابستۀ شرطی و تقابلی و تعلیلی در ایجاد اسلوبِ فلسفی کلام او. در این مقاله به‌جای تعابیر کلّی و مبهمی که غالباً از زبان قصاید ناصرخسرو به­دست­­داده‌اند، داده­های کمّی قابل‌سنجشی فراهم آمده است که تحلیل­های این مقاله، تنها یکی از نتایج ممکنِ حاصل از آنهاست.

کلیدواژه‌ها

• سبک‌شناسی
• نحو زبان
• ناصرخسرو
• عنصری
• فرخی
• قطران

عنوان مقاله [English]

The Language in Naser Khosrow's Elegies on Syntactic Level

نویسندگان [English]

• Mahdi Olyaee Moghaddam ¹
• Pedram Shahbazi Bakhteeyari ²

¹ Assistant Professor of Persian Language and Literature Department University of Tehran

² Graduated Master of Persian Language and Literature, University of Tehran

چکیده [English]

Answering the question: "What are the factors make the language in Naser Khosrow's elegies prominent?" is the main effort has been done in present study. Since it was not possible to examine all the language features in the poetry in his elegies, it has mainly been tried to explore some aspects of his language on syntax level, which is the structure of syntactic groups and sentences. Although the phonetic level of his speech has also been somehow considered in a glance. This study will be completed when it comes to comparing the syntactic elements of his language with poets before him and his contemporary poets, to determine the prominence of his poetry. Therefore, the study of the linguistic features of his elegies, in comparison with the language is used in the elegies of two pioneering poets (Farrukhi and Unsuri) and one of his contemporary poets (Qatran), is the most important part of this research. To study the frequency of each syntactic elements in Naser Khosrow's specific elegies and to compare it with the frequency in the elegies of Farrukhi, Unsuri and Qatran, which are similar in their meter and rhymes, we have used the statistical method. The results show that Naser Khosrow's elegies are more distinguishable than the other three poets' on the level of syntax for following reasons: shortness of syntactic equilibrium and verb deletion, shortness of counterfeit nominal group and praying mode, the irrelevance of syntactic arrangement of quotation with the vertical axis of imagination, increasing hortative role of the language, syntactic abnormality, archaism, the role of following sentence(s) in  conditional, contradictory and causative dependents in creation of the philosophical forms of his word. Rather than the general and obscure interpretations have often been provided about the elegies of Naser Khosrow, some quantitative data is provided in present paper that its analysis is just one of their possible results.

کلیدواژه‌ها [English]

• Stylistics
• Syntax
• Naser Khosrow
• Unsuri
• Farrukhi
• Qatran