نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه علامه طباطبائی

2 دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه علامه طباطبائی

چکیده

بهرام بیضایی از نویسندگان، پژوهشگران و هنرمندان شاخص ایران است که در عرصۀ نمایش، آثار ارزشمند و ماندگاری خلق کرده است. گونه­­شناسی آثار نمایشی او اگرچه به­صورت پراکنده و در لابه­لای نوشته­هایی چند موردتوجّه قرارگرفته است، کمتر به­صورت علمی، به دسته­بندی و تحلیل گونه­شناسانۀ آنها پرداخته­اند. از میان نظریّات گونه­شناسی، نورتروپ فرای دیدگاه درخور توجّهی دارد و طبقه­بندی کاربردی­ای از گونه­شناسی ارائه می‌دهد. او هریک از گونه­های کمدی، رمانس، تراژدی و آیرونی/ طنز را با یکی از میتوس­های بهار، تابستان، پاییز و زمستان تطبیق می‌دهد و برای هر میتوس، شش نوع یا مرحله قائل است که به تقسیم­بندی دقیق درون­گونه­ای منجر می‌شود. باتوجّه­به دیدگاه فرای، باید درنظرداشت که دو اثر مهمّ بهرام بیضایی با عناوین چهار صندوق و در حضور باد قابل­ارزیابی و نقد گونه­شناسانه هستند. در پژوهش پیش­رو، کوشیده­ایم ضمن بهره­گیری از روش تحلیل کیفی، با تکیه بر مطالعات کتابخانه­ای و اسنادی و کاربست نظریّۀ «میتوس» نورتروپ فرای، تحلیل گونه­شناسانه­ای از نمایش­نامه­های فوق ارائه کنیم. دستاوردهای پژوهش، گویای این است که نمایش­نامه­های چهارصندوق و در حضور باد ذیل گونۀ کمدی نوع اوّل قرارمی­گیرند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Typology of Two Plays: “Four Boxes” and “In the Presence of Wind” on the Basis of Northrop Frye's Theory of Archetypes

نویسندگان [English]

  • Shirzad Tayefi 1
  • Koroush Salman Nasr 2

1 Associate professor of Allameh Tabataba'i University of Persian Language and Literature

2 Master student of Persian language and literature, Allameh Tabataba'i University

چکیده [English]

Bahram Beyzyai is one of the prominent Iranian writers, researchers and artists who has created valuable and abiding works in the field of drama. Although some scattered works has been done in a few writings to introduce the typology of his works, but it is hard to find a certain classification and typological analysis of his works which has been scientifically accomplished. Among the theories of typology, Northrop Frye's theory of archetypes has a noteworthy place and can be considered as a functional classification of typology. He accommodates each of the literary genres of comedy, romance, tragedy, and irony / humor with one of the myths of spring, summer, autumn and winter, and assumes six types or phases for each of them that results in an accurate inter-typical classification. So, two outstanding works of Beyzyai named "Four Boxes" and "In the Presence of wind" can be evaluated and criticized typologically on the basis of Frye's theory. Through a method of qualitative analysis and based on library and documentary studies, it has been tried, in present research, to propose a typological analysis of above mentioned plays on the basis of Northrop Fry's theory of archetypes. The results show that "Four Boxes" and "In the Presence of wind" should be classified as the first type of comedy.     

کلیدواژه‌ها [English]

  • Bahram Beyzaei
  • Northrop Frye
  • Myths
  • Spring
  • Comedy
  • Four Boxes
  • In the Presence of Wind
استات، اندرو (1389)، کمدی، ترجمۀ بابک تبرّایی، تهران، چشمه.
ایگلتون، تری (1393)، پیش­درآمدی بر نظریّۀ ادبی، ترجمۀ عباس مخبر، تهران، مرکز.
احمدی، بابک (1395)، ساختار و تأویل متن، چاپ هجدهم، تهران، مرکز.
بلزی، کاترین (1379)، عمل نقد، ترجمۀ عباس مخبر، تهران، قصّه.
بنتلی، اریک (1376)، «مضحکه، کمدی، تراژدی کمدی»، ترجمۀ منصور براهیمی، فارابی، ش 27، 138- 179.
بیضایی، بهرام (1396 الف)، دیوان نمایش 2، چاپ چهارم، تهران، روشنگران و مطالعات زنان.
                          ( 1396 ب)،  نمایش در ایران، چاپ یازدهم، تهران، روشنگران و مطالعات زنان.
                          (1392)، جدال با جهل، گفتگو، نوشابه امیری، چاپ چهارم، تهران، ثالث.
                          (1386)، «سال­شمار زندگی و آثار بهرام بیضایی»، سیمیا، ش 2، 15-28.
بیلسکر، ریچارد (1387)،  اندیشۀ یونگ، ترجمۀ حسین پاینده، تهران، آشیان.
تایسن، لوئیس (1387)، نظریّه­های نقد ادبی معاصر (راهنمای آسان فهم)، ترجمۀ مازیار حسین­زاده و فاطمه حسینی، ویراستار حسین پاینده، تهران، نگاه امروز و حکایت قلم نوین.
زرین­کوب، عبدالحسین (1392)، ارسطو و فن شعر، چاپ هشتم، تهران، امیرکبیر.
سیفی­آزاد، رحمان (1380)، «اژدهاک، پرده­خانه، سلطان­مار، تحلیل سه اثر بهرام بیضایی»، بیدار، ش 12، 91-97.
سیم، استوارت (1380)، ساختارگرایی و پسا ساختار گرایی، ترجمۀ فتّاح محمّدی، فارابی، دورۀ یازدهم، ش اوّل، 111-138.
فرای، نورتروپ (1378)، ادبیّات و اسطوره در اسطوره­ و رمز، ترجمۀ جلال ستاری، تهران، سروش.
                          (1377)، تحلیل نقد، ترجمۀ صالح حسینی، تهران، نیلوفر.
                          (1376)، «میتوس بهار: کمدی»، ترجمۀ منصور براهیمی، فارابی، دورۀ هفتم، ش سوم، 108-137.
کی گوردن، والتر (فروردین 1370)، «درآمدی بر نقد کهن­الگویی»، ترجمۀ جلال سخن­ور، ادبستان فرهنگ و هنر، ش16، 28-31.
گرین، ویلفرد؛ مورگان، لی (1376)، مبانی نقد ادبی، ترجمۀ فرزانه طاهری، تهران، نیلوفر.
مقدادی، بهرام (1393)، دانشنامۀ نقد ادبی از افلاطون تا امروز، تهران، چشمه.
ویسمات، و.ک و بروکز، سی (1376)، «ارسطو و کمدی»، ترجمۀ منصور براهیمی، فارابی، دورۀ هفتم، ش سوم، ویژۀ کمدی، 50-69.
هارلند، ریچارد (1388)، درآمدی تاریخی بر نظریّۀ ادبی از افلاتون تا بارت، ترجمۀ گروه ترجمۀ شیراز و علی معصومی و شاپور جورکش، تهران، چشمه.