نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه علامه طباطبائی

2 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه علامه طباطبائی

چکیده

«تمثیل» ازجمله مفاهیمی است که از قدیمی­ترین ادوار در عرصه­های گوناگون مطالعات ادبی، از بلاغت و رتوریک گرفته تا هرمنوتیک، موردتوجّه و مداقّه قرارگرفته است. بااین­حال، در هیچ­یک از پژوهش‌های پرشماری که به­طور مستقیم و غیرمستقیم به تمثیل پرداخته­اند، سعی نشده است حوزه­های مختلف معنایی این مفهوم پرکابرد به­وضوح مشخّص شود. این در حالی است که شناخت حوزه‌های معنایی اصطلاحات کاربردی در هر دانش، از زیربنایی‌ترین نیازهای آن به­شمارمی‌رود. پژوهش حاضر تلاشی است در جهت کاویدن مصادیق گوناگون مفهوم تمثیل در عرصۀ مطالعات ادبی در زبان‌های فارسی، عربی و انگلیسی و در پی آن است که تعریف روشنی از تمثیل در هر حوزه ارائه دهد. به همین منظور،  با نگاهی تطبیقی و با رجوع به منابع دست اوّل در تمام زبان‌ها ابتدا به تعاریف تمثیل در مهم­ترین منابع بلاغت اسلامی نظری می­افکنیم و سپس می­کوشیم کاربرد این اصطلاح را در بلاغت و دیگر عرصه­های مطالعات ادبی غرب بررسی کنیم. با نظر به آراء بلاغت‌نگاران در باب تمثیل و کاربرد آن نزد شعرا و نویسندگان، می‌توان سه معنای اصلی را برای این اصطلاح بازشناخت: الف) تمثیل در مقام یک شگرد بلاغی؛ ب) تمثیل به منزله یک نوع ادبی؛ ج) تمثیل به عنوان وروشی برای خوانش و تفسیر آثار ادبی.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Comparative Look at Allegory in Literary Studies

نویسندگان [English]

  • Davood Esparham 1
  • zeynab akbari 2

1 Associate Professor in Persian Language and Literature, Allameh Tabataba'i University

2 Ph.D. Candidate in Persian Language and Literature, Allameh Tabataba'i University

چکیده [English]

“Allegory” is one of the oldest concepts that have been taken into consideration in many literary studies from rhetoric up to hermeneutics. No attempt has been made to clarify the semantic fields of this widely used concept in numerous studies have been, directly or indirectly, conducted; however, the recognition of the semantic fields of applied terminology is considered as the most basic needs in every knowledge. This study is to explore various examples of allegory in the field of literary studies in Persian, Arabic, and English languages and seeks to provide a clear definition of allegory in each domain. Therefore, referring to the first-hand resources in all mentioned languages, and looking comparatively at the definitions of allegory in the most important sources of Islamic rhetoric, it will be tried to examine this term in rhetoric and other fields of literary studies in West. Based on the opinions of rhetoric experts about allegory and the ways the poets and the writers used it, three main meanings can be recognized for this term: a) allegory as a rhetorical technique; b) allegory as a literary type; c) allegory as a form of reading and interpreting literary works.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Literary Studies in West
  • Comparative literature
  • Islamic Rhetoric
  • Terminology Allegory
قرآن کریم (۱۳۸۹)، ترجمة محمدمهدی فولادوند، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
ابن­الأثیر، ضیاءالدین (1999)، المثل السائر، تحقیق احمد الحوفی و بدوی طبانه، القاهرة، دار نهضة مصر.
ابن­رشیق، أبوعلی الحسن (بی­تا)، العمدة فی محاسن الشعر و آدابه و نقده، تحقیق عبدالحمید هنداوی، بیروت، المکتبة العصریة.
ابن­وهب الکاتب، اسحاق بن ابراهیم (بی­تا)، البرهان فی وجوه البیان (منشور بعنوان نقد النثر و منسوب خطأ لقدامة)، تحقیق عبدالحمید العبادی، القاهرة.
ابودیب، کمال (1392)، صور خیال در نظریّة جرجانی، ترجمة فرزان سجودی و فرهاد ساسانی، تهران، نشر علم.
أبوعبیده، معمر بن المثنی (2006)، مجاز القرآن، تحقیق أحمد فرید المزیدی، بیروت، دارالکتب العلمیة.
احمدی، بابک (1393)، ساختار و تأویل متن، تهران، مرکز.
الباقلانی، محمدبن طیب (1972)، اعجاز القرآن، تحقیق احمد صفر، قاهرة، دارالمعارف بمصر.
پورنامداریان، تقی (1375)، رمز و داستان­های رمزی، تهران، علمی و فرهنگی.
ج‍رج‍ان‍ی‌، ع‍ب‍دال‍ق‍اه‍ر ب‍ن‌ ع‍ب‍دال‍رح‍م‍ن ‌(1361)، اسرار البلاغه، ترجمۀ جلیل تجلیل، تهران، دانشگاه تهران.
خفّاجی، عبدالله (1952)، سرّالفصاحة، صححه و علّق علیه عبدالمتعال الضعیدی، مصر، محمدعلی صبیح و اوّلاده.
رضا دوست، علی‌اکبر (1393)، هرمنوتیک تطبیقی مولانا و آگوستین، رسالة دکتری، به راهنمایی منوچهر اکبری، دانشگاه تهران.
زاید، علی عشری (2004)، البلاغة العربیة تاریخها مصادرها مناهجها، القاهرة، مکتبة الآداب.
السکاکی، ابویعقوب یوسف بن ابی‌بکر (1987)، مفتاح العلوم، ضبطه و شرحه نعیم زرزور، بیروت، دارالکتب العلمیة.
شفیعی­کدکنی، محمدرضا (1380)، صور خیال در شعر فارسی، تهران، آگه.
ضیف، شوقی (1383)، تاریخ و تطور علوم بلاغت، ترجمۀ محمدرضا ترکی، تهران، سمت.
عسکری، ابوهلال حسن (1986)، الصناعتین: الکتابة و الشعر، تحقیق علی­محمد البجاوی و محمدابوالفضل ابراهیم، بیروت، المکتبة العصریة.
فتوحی، محمود (1386)، بلاغت تصویر، تهران، سخن.
قدامة ابن جعفر، أبوالفرج (بی­تا)، نقدالشعر، تحقیق محمد عبدالمنعم خفّاجی، بیروت، دارالکتب العلمیة.
القزوینی، محمد بن عبدالرحمن الخطیب (بی­تا)، الایضاح فی علوم البلاغة، بیروت، دارالکتب العلمیة.
قیس رازی، شمس­الدین­محمد (1360)،المعجم، به کوشش عبدالوهاب قزوینی و مدرس رضوی، تهران، زوّار.
کریمی، لطف­الله (1391)، «بررسی تطبیقی آرایه­های ادبی فارسی– انگلیسی»، عرفانیات در ادب فارسی، سال 3، ش 10، 111-126.
معاذالهی، پروانه و مریم سعیدی، (1388)، «بررسى تطبیقى تمثیل در انگلیسى و فارسى: مطالعه­اى موردى در دو کتاب منطق­الطیر عطار و سیر و سلوک زائر جان بانین»، ادبیّات تطبیقی، سال 3، ش 11، 235-251.
نصری، عبدالله (1381)، راز متن (هرمنوتیک، قرائت­پذیری، متن و منطق فهم دین)، تهران، سروش.
نظری، نجمه (1388)، «بررسی تطبیقی چند اصطلاح ادبی در بلاغت فارسی و اروپایی»،  رشد آموزش زبان و ادب فارسی، پاییز، ش 91، 37-41.
هارلند، ریچارد (1381)، درآمدی تاریخی بر نظریّه ادبی از افلاتون تا بارت، ترجمة علی معصومی و همکاران، تهران، چشمه.
Abrams, M. H. (1976), A Glossary of  Literary Terms,  New York.
Aristotle. (1991). On Rhetoric. Trans. by George A. Kennedy. Oxford,UK: Oxford University Press.
Cicero. (1954). De ratione dicendi. Trans. H. Caplan. London: Heinemann.
Clifford, Gay (1974), The Transformation of Allegory, London: Routledge and Kegan Paul.
Fletcher, A. (1964), Allegory: The Theory of a Symbolic Mode, Ithaca: Cornell University Press.
Frye, N. (1957), Anatomy o f Criticism. Princeton: Princeton University Press.
Frye, N. (1963), Fables o f Identity: Studies in Poetic Mythology. New York: Harcourt
Greenfield, S. N. (1998), The Ends of Allegory, Newark: University of  Delaware Press.
Kelley, T. M. )1991), Reinventing Allegory. Cambridge: Cambridge University Press.
Milford, Michael S. (2005), “Rherorical Allegory” (Ph.D diss., University of  Kansas
Parris, D. P. (2002). Imitating the parables: allegory, narrative, and the role of mimesis. Journal fo r the Study o f the New Testament, 25, 33-53.
Quintilian, Marcus Fabius. (1920). Institutio Oratoria. Trans. by H.E. Butler. Loeb Classical Library, Cambridge: Harvard University Press.
Tambling, Jeremy  (2010), Allegory:The new critical idiom, London:  Routledge.
Treip, M. A. (1994), Allegorical Poetics and the Epic, Lexington: University of  Kentucky.
Van Dyke, C. (1985), The Fiction o f Truth: Structures o f Meaning in Narrative inDramatic Allegory. Ithaca: Cornell University Press.
Whitman, J. (1987), Allegory: The Dynamics of an Ancient and edieval Technique, Cambridge: Harvard University Press.