نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسنده

• مریم مشرف المُلک

دانشیار گروه زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

نفوذ قرآن و تفسیر قرآن در مثنوی بسیار زیاد است؛ به­گونه‌ای­که مثنوی را به گنجینة تفسیر قرآن بدل ساخته است، امّا در میان تفسیرهای مختلفی که مورد استفادة مولانا بوده تاکنون به تفسیرهای عرفانی چهار قرن اوّل کم‌توجّهی شده است. در این مقاله با تکیه بر تفسیر سهل بن عبدالله تستری (وفات: 283ق) و ابوعبدالرّحمن سُلَمی (وفات: 412ق) نشان می‌دهیم که رویکرد باطنی مولانا به قرآن و شیوۀ تأویل آیات قرآنی در مثنوی، متأثّر از تفسیرهای عرفانی کهن است. موضوعاتی چون جدال با نفس، تعبیر از نفس به بت و «عِجل» (گوساله)، مکر نفس، و همچنین فرازهایی از آداب صوفیّه چون جوع و اکل حلال و پرهیز از آزار و نوع‌دوستی، در این تفسیرها آمده که در مثنوی بازتاب یافته است. همچنین موضوعات دیگری چون مکر و استدراج الهی، توکّل و ترک تدبیر در مثنوی، ریشه در تفسیرهای عرفانی قرآن دارد. مولانا این روش تأویلی را آگاهانه به کار بسته و ازاین‌رو مثنوی را «کشّاف قرآن» نامیده است.

کلیدواژه‌ها

• تفسیر عرفانی
• مثنوی معنوی
• حقائق التّفسیر
• ابوعبدالرّحمن سُلمی
• سهل بن عبدالله تستری
• مولوی

عنوان مقاله [English]

The Influence of Mystical interpretations of Qur'an on Mowlavi's Mind and Language

نویسنده [English]

• Maryam Mosharrafolmolk

Associate Professor in Persian Language and Literature, Shahid Beheshti University

چکیده [English]

The Qur'an interpretation has had a powerful influence on Mathnawi in a way that his Mathnawi can be considered a treasure of Qur'anic interpretation, however the mystical interpretations of the first four Hijri centuries have been neglected among the various interpretations used by Mowlavi. Relying on interpretations had been accomplished by Sahl ibn Abdullah Tustari (died: 283 AH) and Abu Abd al- Rahman Sulami (died: 412 AH), it has been shown that Mowlavi's esoteric Mathnawi approach to the Qur'an and the way of hermeneutic interpreting of Qur'anic verses are influenced by older mystical interpretations. Some topics in Mathnawi such as the “Struggling against the lower soul”, "interpreting soul as idol and 'Ijl (calf)", "seduction of self", and some parts of Sufi customs such as "long fasting" and "eating halal foods", and "avoidance of persecution and altruism"  are what existed in these interpretations and are reflected in Mathnawi. Some other topics in Mathnavi such as "divine indulgence", "divine wisdom", and “keeping reliance on God” and "leaving the trick" are all rooted in Qur'anic mystical interpretations. Mowlavi has deliberately used this type of hermeneutics, so he has called Mathnavi as "the Decoder of Qur'an".
 

کلیدواژه‌ها [English]

• Mystical Interpretation
• Mathnavi Manavi
• Haqayeq al- Tafsir
• Abu Abd al- Rahman Sulami
• Sahl ibn Abdullah Tustari
• Mowlavi