نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسنده

• وحید عیدگاه طرقبهی

استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران

چکیده

وزن شعر ناصرخسرو همیشه موردتوجه ادیبان و شعرپژوهان بوده است و همواره این شاعر را با ویژگی‌های وزنی خاصش می­شناخته اند. با این­همه، کمتر پژوهش کاملی دربارة ویژگی‌های وزنی شعر او صورت گرفته ‌است. در این جستار کوشش در آن بوده است تا با بررسی دقیق بیت‌بیت شعر ناصرخسرو، دگرگونی‌های وزنی­ای که در شعرش رخ داده‌است، شناسایی و دسته­بندی شود و با به­دست­دادن بسامد هرکدام از دگرگونی‌ها، تصویر دقیق‌تری از سبک فردی این شاعر فراهم آید. مهم‌ترین دگرگونی وزنی در شعر ناصرخسرو تبدیل دو هجای کوتاه به یک هجای بلند است که در برخی از کتاب­های عروضی با نام تسکین شناخته می‌شود و در شعر او از دو جهت برجسته است؛ یکی از جهت بسامد بسیار زیاد آن، و دیگری از جهت مواضع رخداد آن در زنجیرة عروضی بیت. این بررسی همچنین گامی است برای تدوین قواعد نامدوّن عروض کهن پارسی که طبیعتاً ملاک‌های کار خود را بیشتر در متن‌های کهن می‌جوید تا سخنان عروض‌نویسان. از مهم‌ترینِ این قواعدِ نامدوّن، می‌توان به امکان استفاده از تسکین در رکن نخست مصراع اشاره کرد که تاکنون کمتر بدان اشارت رفته و هنوز به کتاب‌های عروض وارد نشده ‌است.

کلیدواژه‌ها

• عروض
• اختیارات شاعری
• تسکین
• قلب
• سبک فردی
• شعر کهن پارسی
• وزن شعر ناصرخسرو

عنوان مقاله [English]

A Review on the Frequency of Rhythmic Options in the Odes of Naser Khosrow

چکیده [English]

 
Although less complete research has been accomplished on the rhythm of Naser Khosrow's poems, literary scholars and poetry researchers has always paid attention to the rhythm of his poems and has always known him by the rhythmic features of his poetry. Through a careful analysis on each verses of Naser Khosrow, it has been trying in present essay; to find and categorize the rhythmic variations have happened in his poems and to provide a more accurate image of his personal style reviewing the frequency of these variations. The most important rhythmic variation in Naser Khosrow's poetry is converting two short syllables in to a long syllable, what is called Relief in some prosodic books and is outstanding in his poetry for two reasons: first, for its high frequency; and second, for its position in prosodic chain of the verse. This study is also a step to codify the rules of ancient Persian prosody that naturally seek their criteria in old texts instead of the words of prosodists. Of the most important none-codified rules can point to the use of Relief in the first pillar of hemistich that has not yet pointed to and have not entered in the books of prosody.

کلیدواژه‌ها [English]

• Rhythm
• Naser Khosrow
• Prosody
• Poetic Options
• Relief
• Variation
• Personal Style
• Persian Old Poetry