نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه بوعلی سینا همدان

چکیده

هرچند تا با اکنون چند تصحیح از دیوان خاقانی شروانی به فرجام رسیده و تحقیقات و مقالات بسیاری در باب شناخت این شاعر دیرآشنا و تصحیح و شرح آثار وی نوشته شده است، هنوز هم بیت­های بسیاری در دیوان خاقانی می­توان یافت که اشکال در ضبط و احتمال تصحیف، آنها را از لحاظ معنایی دستخوش اختلال کرده و ارزش­های بلاغی و ادبی‌شان را نیز یکسره از میان برده است. به نظر می­رسد یکی از معیارها و روش‌هایی که امروزه می­توان در تصحیح شعرها و نوشته‌های خاقانی از آن بهره برد، تصحیح آثار خاقانی بر پایۀ آثار خود وی است. در این جستار، تصحیف فراگیرِ «پروار» به «پرواز» که در چند بیت از دیوان و نیز در تحفۀ‌العراقین و منشآت رخ داده، تصحیح و بررسی شده است و کوشش شده بر پایۀ یافتنِ ابیات و مضمون­های همسان در آثار خاقانی و سایر شاعران ادب فارسی، پیشنهادهایی برای تصحیح و توضیحِ این بیت­ها آورده شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Parvāz or Parvār? A Contemlation on Khāghāni's Poetry

نویسنده [English]

  • majid mansouri

Assistant Professor in Persian Language and Literature,Bu-Ali Sina university

چکیده [English]

Although some corrections have already been made to Khāghāni Shirwani's Divan and many researches have been accomplished to know this famous poet and the other works about him, many verses can be found in his Divan that might be semantically disturbed and their rhetorical and literary values have been completely eliminated due to a mistake in recording or editing. Correcting Khāghāni's works on the basis of his own works seem being one of the criteria and methods can be used today in correcting his poems. The general editing of Parvār in to Parvāz, occurred in some of his divan's verses, Tohfat al-A'erfin and Munshaat have been analyzed and corrected and it has been tried to suggest some new corrections based on other verses  and similar themes in the of Khāghāni and other persian poets

کلیدواژه‌ها [English]

  • The Divan of Khāghāni
  • edition
  • Correction
  • Parvāz
  • Parvār
استعلامی، محمد (1387)، نقد و شرح قصاید خاقانی براساس تقریرات استاد بدیع­الزمان فروزانفر، تهران، زوّار.
انوری، حسن و دیگران (1390)، فرهنگ بزرگ سخن، تهران، سخن.
انوری، محمد بن محمد (1376)، دیوان، به اهتمام محمدتقی مدرس رضوی، تهران، علمی و فرهنگی.
برزگر خالقی، محمدرضا (1387)، شرح دیوان خاقانی، تهران، زوار.
بیلقانی، مجیرالدین (1358)، دیوان، به تصحیح محمدآبادی، تبریز، مؤسسه تاریخ و فرهنگ ایران.
خاقانی شروانی، افضل‌الدین بدیل (1357)، تحفة­العراقین، حواشی و تعلیقات یحیی قریب، تهران،امیرکبیر.
                             (1386)، تحفۀ­العراقین(ختم­الغرائب). به کوشش علی صفری آق­قلعه، تهران: میراث مکتوب.
                          (1316)، دیوان، به تصحیح و تحشیه و تعلیقات علی عبدالرسولی، تهران، سعادت.
                         (1378)، دیوان، به کوشش ضیاء­الدین سجادی، تهران، زوّار.
                         (1375)، دیوان، به تصحیح میرجلال­الدین کزازی، تهران، مرکز.
                         (1384)، منشآت خاقانی، به تصحیح محمد روشن، تهران، دانشگاه تهران.
دهخدا، علی اکبر (1377)، لغت‌نامه، تهران، دانشگاه تهران.
رونی، ابوالفرج (1304)، دیوان، ، به تصحیح چایکین، (ضمیمۀ سال ششم ارمغان)، بی‌جا، مطبعة شوروی.
سجادی، ضیاء­الدین (1382)، فرهنگ لغات و تعبیرات خاقانی، تهران، زوّار.
سنایی غزنوی، ابوالمجد (1385)، دیوان، به سعی و اهتمام مدرس رضوی، تهران، کتابخانۀ سنایی.
عطار نیشابوری، شیخ فریدالدین محمد (1390)، دیوان، به اهتمام و تصحیح تقی تفضلی، تهران، علمی و فرهنگی.
فرخی سیستانی، علی بن جولوغ (1378)، دیوان، به کوشش محمد دبیرسیاقی، تهران، زوّار.
کزازی، میرجلال­الدین (1389)، گزارش دشواری­های دیوان خاقانی، تهران، مرکز.
مایل­هروی، نجیب (1369)، نقد و تصحیح متون، مشهد، بنیاد پژوهش­های اسلامی آستان قدس رضوی.
منوچهری دامغانی، احمد بن قوص (1381)، دیوان، به کوشش محمد دبیرسیاقی، تهران، زوّار.
نسوی، ابوالحسن علی بن احمد (1354)، بازنامه، تصحیح علی غروی، تهران، وزارت فرهنگ و هنر، مرکز مردم­شناسی ایران.
نظری، جلیل (1383)، «تصحیح چند واژه در دیوان خاقانی و معنی آنها»، لوح فشرده مجموعه مقالات دومین همایش ملی ایران‌شناسی، تهران، 30 آذر - 3 دی 1383، 756-769.