نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه الزهرا(س)

2 دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه الزهرا(س)

چکیده

موضوعات و درون­مایه‌های آثار بهرام بیضایی تنوع چشمگیری دارد. وی در آفرینش‌های ادبی خود، شگردهای ادبی گوناگونی ارائه می‌دهد که در پژوهش حاضر، ضمن بررسی، تحلیل و طبقه‌بندی موضوع‌های داستانی بیضایی، این شگردها در روایتِ داستان نمایش داده می‌شود. در این پژوهش 24 اثرِ ادبی بیضایی که شامل سیزده فیلم‌نامه، هشت نمایشنامه و سه برخوانی است، بررسی می‌­شوند. روش پژوهش، توصیفی- تحلیلی است؛ بدین‌صورت که ابتدا موضوعات مورداستفاده بیضایی مشخص و سپس دربارة هریک از آنها، نمونه‌هایی ارائه و تحلیل می‌شود. موضوعات موردعلاقة بیضایی عموماً شامل موضوعات ملی، اجتماعی، تاریخی، مذهبی و اعتراضی به سینماست. او در آثارش فضاهای بسیاری به ‌‌نمایش گذارده، ولی به ‌ارائة موضوعات اجتماعی و ملی اقبال بیشتری نشان داده و آثار متعددی در این حوزه‌ها آفریده است. وی برای طرح مضامین اجتماعی‌، از شگردهای هنری گوناگونی چون «به کارگیری اسطوره‌ها»، «اقتباس از متون کهن»، «تمثیل» و «استفاده از قابلیّت‌های ادب عامه» سود می‌جوید.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Representation of Literary Subject and Techniques in the Works of Bahram Beyzai

نویسندگان [English]

  • Maryam Hoseini 1
  • Roghyeh Vahabi Daryakenari 2

1 Professor in Persian Language and Literature, Alzhra University

2 Ph.D. Student in Persian Language and Literature, Alzhra University

چکیده [English]

There is an impressive variation in the subjects and the themes of Bahram Beyzai's works. To create his literary works he uses different literal techniques that are going to be explained in present study besides reviewing, analyzing and categorizing his fictional topics. 24 Beyzai's literary works including 13 screenplays, 8 plays and 3 barkhanies (loud verbal narrating) have been reviewed in present study through an analytic-descriptive method, in a way that the topics have been used by Beyzai are determined, initially, and then each of them are analyzed presenting some specific instances. Beyzai's favorite topics generally include national, social, historic and religious subjects and protesting cinema. He has displayed different spaces in his works, although he has paid more attention to social and national issues and has created numerous works in these fields. To bring these social themes up he benefits several artistic techniques such as “adaptation from ancient texts”, “allegory” and “utilization of public literary abilities”. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • storytelling
  • subject
  • Bahram Beyzai
  • Screenplay
  • Play
اسلانی، کتایون (1390)، «بررسی تطبیقی پردۀ نئی اثر بهرام بیضایی با حکایات مشابه آن در متون کهن فارسی»، پایان­نامة کارشناسی ارشد، با راهنمایی شهرام زرگر، دانشگاه هنر تهران.
امجد، حمید و احمد پایداری (1386)، «سینما و تئاتر بدون تجربه­کردن می‌میرند»، سیمیا، شمارة 2، 199-215.
انوشه، حسن (1376)، فرهنگ‌نامة ادب فارسی، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
باقری، الهام (1391)، از اسطوره تا تاریخ، از تاریخ تا اسطوره، تهران، رازگو.
بیضایی، بهرام (1379)، «نقد و بررسی سه‌برخوانی، نوشتۀ بهرام بیضایی»، کارنامه، شمارة 13، 28- 37.
                         (1387الف)، تاریخ سری سلطان در آبسکون، چاپ سوم، تهران، روشنگران و مطالعات زنان.
                         (1387ب)، فیلم در فیلم، چاپ دوم، تهران، روشنگران و مطالعات زنان.
                         (1387پ)، مجلس ضربت زدن، چاپ دوم، تهران، روشنگران و مطالعات زنان.
                         (1388)، سگ‌کشی، چاپ سوم، تهران، روشنگران و مطالعات زنان.
                         (1389الف)، دیباچۀ نوین شاهنامه، چاپ ششم، تهران، روشنگران و مطالعات زنان.
                         (1389ب)، مجلس قربانی سِنّمار، چاپ چهارم، تهران، روشنگران و مطالعات زنان.
                         (1389پ)، وقتی همه خوابیم، تهران، روشنگران و مطالعات زنان.
                         (1390)، روز واقعه، چاپ پنجم، تهران، روشنگران و مطالعات زنان.
                         (1391الف)، دیوان نمایش ا و 2، چاپ چهارم، تهران، روشنگران و مطالعات زنان.
                         (1391ب)، سه‌ بَرخوانی، چاپ ششم، تهران، روشنگران و مطالعات زنان.
                         (1391پ)، سیاوش‌خوانی، چاپ ششم، تهران، روشنگران و مطالعات زنان.
                         (1391ت)، مرگ یزدگرد، چاپ دهم، تهران، روشنگران و مطالعات زنان.
                         (1392الف)، پرده نئی، چاپ ششم، تهران، روشنگران و مطالعات زنان.
                         (1392ب)، سهراب‌کشی، چاپ چهارم، تهران، روشنگران و مطالعات زنان.
                         (1392پ)، شب هزار و یکم، چاپ پنجم، تهران، روشنگران و مطالعات زنان.
                         (1392ت)، مقصد، چاپ چهارم، تهران، روشنگران و مطالعات زنان.
                         (2012)، «اسطوره در کارهای بهرام بیضایی+ پادکست»، دانشگاه....، انجمن پژوهشی ایرانشهر  http://www.Iranshahr.org.
خرندزی زیدری نسوی، شهاب‌الدین محمد (1384)، سرگذشت خوارزمشاهیان به روایت سیرت جلال‌الدین منکبرنی، تصحیح مجتبی مینوی، چاپ سوم، تهران، علمی و فرهنگی.
خلج، منصور (1381)، نمایشنامه‌نویسان ایران: از میرزا فتحعلی آخوندازاده تا بهرام بیضایی، تهران، اختران.
ریحانی، فرزین (1388)، «مقالة یونگ و سه برخوانی بیضایی»، نمایش، شمارة 115 و 116، 48-51.
کهنمویی‌پور، ژاله (1384)، «اسطوره در عصر نو»، مجموعه مقالات اسطوره و ادبیّات، تهران، سمت. 184-192.
رضایی، مهدی (1383)، آفرینش و مرگ در اساطیر، تهران، اساطیر.
ناظرزادۀ کرمانی، فرهاد (1373)، «مطالعه‌ای تطبیقی میان نمایشنامه و داستان»، هنر، شمارۀ 25، 251-281.
طسوجی تبریزی، عبدالطیف (1393)، هزار و یک‌شب، جلد اوّل، قم، قلم مکنون.
عبدی، محمد (1394)، غریبة بزرگ (زندگی و آثار بهرام بیضایی)، تهران، ثالث.
عطار نیشابوری، فریدالدین محمد (1392)، الهی­نامه، تصحیح محمدرضا شفیعی­کدکنی، چاپ ششم، تهران، سخن.
قوکاسیان، زاون (1378)، گفتگو با بهرام بیضایی، چاپ سوم، تهران، آگاه.
لاهیجی، شهلا (1372)، سیمای زن در آثار بهرام بیضایی، چاپ دوم، تهران، روشنگران و مطالعات زنان.
میرصادقی، جمال (1385)، عناصر داستان، چاپ پنجم، تهران، سخن.
یاحقی، محمّدجعفر (1386)، فرهنگ اساطیر و داستان‌واره‌ها در ادبیّات فارسی، تهران، فرهنگ معاصر.
یوسفی، مهری (1390)، «بررسی آثار بهرام بیضایی با رویکرد تاریخ‌گرایی نوین»، پایان­نامة کارشناسی ارشد، با راهنمایی کامران سپهران، دانشگاه هنر تهران.
 Shaw, Harry (1972), A Dictionary of literary Terms, New York, McGraw-Hill.
 Cuddon, J.A (1978), Dictionary of literary Terms and literary theory, New York, Penguin books.