نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسنده

• سیدمهدی دادرس

دانش آموخته دکتری زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه علامه طباطبایی

چکیده

مقالة حاضر شواهد و اسنادی را بررسی می­کند که پایگاه ادبی فارسی دری را در خوزستان قدیم، تا پیش از تکوین گونة ادبی معیار، یعنی تا پایان قرن ششم هجری قمری روشن می­کند. این اسناد را  می­توان به دو دسته تقسیم کرد: نخست، شعرای منسوب­به خوزستان که در تذکره­ها و تواریخ از آنان یاد شده و ابیاتی نیز به ایشان نسبت داده شده است؛ شامل ابوالعلاء شوشتری، دهقان خوزی، شعرای     آل­بنجیر و بختیاری اهوازی؛ دوم، آثار منثور نگاشته­شده در خوزستان، یعنی تفسیر ابوعلی جبائی و تفسیر ام­الکتاب. از شعرای نامبرده، بختیاری اهوازی به احتمال بسیار شخصیّتی مجعول است و از زندگی و آثار باقی نیز اطلاع چندانی نداریم؛ لذا قضاوت دربارة سهم ادبی ایشان در تاریخ ادب دری آسان نیست. در وجود یا محل نگارش آثار منثورِ مذکور نیز قطعیّتی وجود ندارد. نظر به این مقدمات، می­توان گفت که هرچند سهم ادبای خوزستان در شکل­گیری فارسی معیار ادبی (در قرن هفتم هجری) در مقایسه با ادبای خراسان بسیار ناچیز است، بی­تردید مردم خوزستان با ادبیّات دری آشنایی داشته و به نوبة خود سهمی در گسترش و حرکت آن به­سوی زبانی معیار ایفا کرده­اند.

کلیدواژه‌ها

• فارسی نوِ آغازین
• فارسی معیار ادبی
• دَری
• خوزستان
• تاریخ ادبیّات

عنوان مقاله [English]

A Review of the Literary Base of Early Modern Persian (Darī Persian) in Khuzestan

نویسنده [English]

• Seyyed Mehdi Dadras

چکیده [English]

Some evidences and documents that clarify the literary position of Darī Persian in Old Khuzestan have been analyzed in present essay prior to the development of the standard literary genre or until the end of the 12^th century. The evidences can be divided into two groups: First, those belong to the poets attributed to Khuzestan - including Abul ʽAlā Shushtari, Dihqān-i Khuzi, poets of the house of Bunjir, and Bakhtiari of Ahwāz - whose verses have been quoted in Tadhkiras and history books. Secondly, the prose works written in Khuzestan, such as the Quranic interpretations of Abu ʽAli Jubbāʼi and another interpretation Umm al-kitāb. Among the above-mentioned poets, Bakhtiari Ahwazi is probably a counterfeit personality and there is little biographical information about the others; therefore it is so hard to judge on their literary contribution in the history of Darī literature. There is also uncertainty about the existence of the mentioned prose texts or their real geographical origins. Based on these facts, however, the authors of Khuzestan, in comparison to those of Khorasan, seem being familiar with Darī literature even before the rise of the standard literary Persian during 13^th century and had an important role in its expansion and moving toward a standard language.

کلیدواژه‌ها [English]

• Early Modern Persian
• the Standard Literary Persian
• Darī
• Khuzestan
• History of Literature