نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

• مصطفی موسوی ¹
• سیاوش گودرزی ²

¹ استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه تهران

² دانشجوی دکتری زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه تهران

چکیده

هر سخن در بافتی برون‌متنی پدیدار می‌شود که زبان‌شناسان نقش‌گرا به آن «بافت موقعیّت» می‌گویند و در بلاغت اسلامی آن را «اقتضای حال» نامیده‌اند. در نگاه نقش‌گرایان، کسانی که در کنش دوسویۀ سخن‌گفتن دخیل‌اند (گوینده و مخاطبان)، بخشی از بافت موقعیّت هستند. مؤلف سخن خود را خطاب به مخاطب می‌گوید؛ حال هم می‌تواند با او گفت­وگو کند و او را نیز به‌گونه‌ای در کلام شرکت دهد، نظر خود را بگوید و نظر او را نیز جویا شود و هم می‌تواند بدون آنکه مشارکت مخاطب را در گفت­وگو برانگیزد، کاملاً یک‌سویه مطالبی را بیان کند و سخن را به پایان برساند. در این مقاله این پرسش را طرح کرده‌ایم که مولوی در کلام واعظانۀ خود چه ‌تفاوت‌های زبانی‌ای در مقایسه با کلام غیرواعظانۀ خود بروز می‌دهد. همچنین تغییر بافت و مخاطب در وعظ و غیروعظ، چه تأثیری بر سطح تعامل مولوی با مخاطب و همچنین در بروز نگرش شخصی مؤلف در کلام دارد؟ به این منظور، مطابق نظریۀ نقش‌گرای هلیدی، به بررسی عوامل مؤثر در شکل‌گیری فرانقش بین‌الافرادی دو متن از مولوی (فیه‌ما‌فیه واعظانه و مکتوبات غیرواعظانه) پرداخته و کاربرد فاعل‌ها، کارکردهای تعاملی سخن و عناصر جهتی کلام را بررسی کرده‌ایم.

کلیدواژه‌ها

• فیه‌ما‌فیه
• مکتوبات
• مولوی
• فرانقش بین‌الافرادی
• گفت وگو
• مخاطب

عنوان مقاله [English]

Mowlavi's Interaction with the Audience in Fihe-Ma-Fihe and Maktubat

نویسندگان [English]

• Mostafa Moosavi ¹
• Siavash Goodarzi ²

¹ Assistant professor in Persian language and Literature, University of Tehran

² Student of Persian Literature and Language / University of Tehran

چکیده [English]

Every speech appears in an extra-textual context that functionalist linguists call it the Context of Situation and is known as "the requirement of situation" in Islamic rhetoric. As the Functionalist Linguists suggest, the ones (the speaker and the audiences) who participate in a bilateral speaking action are both parts of the Context of Situation. The author addresses the audience in his speaking. He can make a dialogue by giving to the audience a participant role, commenting, and asking his opinion; or he can say something and bring his speech to an end unilaterally, considering no actual role for his audience in this interaction. Recognizing the linguistic difference between Mowlavi's preaching and non-preaching texts is the main issue of present paper: What is the effect of context variation and audience change on the Mowlavi's interaction with the audience and also on his attitude when expressing something in the text? So, implementing Halliday’s Functional Grammar theory, the affecting factors form the interpersonal metafunction in two works (Fihi Ma Fihi and Maktubat as a preaching and a non-preaching work, respectively) of Mowlavi have been studied. Meanwhile, Subjects, interactive speech functions, and modal elements have been analyzed.
 

کلیدواژه‌ها [English]

• Fihi Ma-Fihi
• Maktubat
• Mowlavi
• Interpersonal Metafunction
• Dialogue
• Audience