نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسنده

دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران

چکیده

در یکی از حکایات اسرارالتوحید، جمله­ای از زبان قصابی خطاب به ابوسعید دیده می­شود که متضمن ترکیب «افسوس­خواره» است. شفیعی­کدکنی در تعلیقات کتاب مذکور، این ترکیب را از «افسوس»    به­معنای «مسخره» دانسته و شرحی برآن نوشته ­است؛ امّا با استناد به شواهد متنی از منابع دیگر و نیز باتوجه­به ساختار معنایی جملة موردبحث در متن اسرارالتوحید، می­توان دانست که این ترکیب احتمالاً از افسوس به ­معنای ستم ساخته شده و مقصود قصاب بیان مفت­خوری و بیکارگی صوفیان است. در این جستار، علاوه­بر اقامة شواهد تأییدکنندۀ این معنا از متون دیگر، بحثی نیز دربارة ارتزاق صوفیان از راه فتوحات مطرح و نشان داده شده است که هرچه از دوران نخستین تصوف فاصله می­گیریم، فتوحات جایگاه مهم­تری در نظام خانقاه­ها پیدا می­کند و پرداختن به مشاغل یدی در میان صوفیه از رونق    می­افتد. ضمن اینکه دراین­میان، به برخورد مردم عامی با صوفیان و نیز اجبار در دادن فتوحات هم اشاره­ای شده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Explanation of a Sentence in Asrar-al-towhid and A Look at Sufis' Provisions

نویسنده [English]

  • hamidreza salmani

phd student, tehran university

چکیده [English]

There
is a sentence by a butcher to Abusaeed in one of the stories of “Asrar-al-towhid
(Maqamat of Sheikh Abusaeed Abollkheir) that contains a “regretful”
combination. Professor Shafie Kadkani believes, based on what he has written in
the appendix to the book, that the “regretful” combination denotes “ridicule”
and has described it; but according to the other sources,
and based on the semantic structure of above-mentioned sentence it can be said that the combination means
“oppression”, and the
butcher intended to express the Sufis' parasitic manner
of life.  Besides citing evidences that
confirm the mentioned meaning from other texts, it has been shown, in present
paper and through a discussion on Sufis' provisions by their illuminations,
that the more we get away from the earliest periods of
Sufism, the illuminations get more important places in monastery system and
engaging in manual jabs decreases among the Sufis.   Meanwhile the approach of common
people to Sufis and the
situation made them to give illuminations are the other discussed issues.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Asrar-al-towhid
  • Regretful
  • Sufis' Jobs
  • Sufis' Provisions
  • Illuminations
ابن ابی­سعد، جمال­الدین ­ابوروح­لطف­الله (1384) حالات و سخنان ابوسعید ابوالخیر، تصحیح و تعلیقات محمّدرضا شفیعی­کدکنی، چاپ ششم، تهران، سخن.
ابن جوزی، ابوالفرج (1389) تلبیس ابلیس، ترجمة علیرضا ذکاوتی قراگوزلو، چاپ سوم، تهران، مرکز نشر دانشگاهی.
افلاکی، شمس­الدین­احمد (1362) مناقب­العارفین، به کوشش تحسین یازیجی، چاپ دوم، تهران، دنیای کتاب.
انوری، علی ­بن محمّد (1376)، دیوان، تصحیح مدرس رضوی، چاپ پنجم، تهران، علمی و فرهنگی.
بلخی، ابوالمعالی­محمّد (1390)، بیان­الادیان، تصحیح جعفر واعظی، تهران، اقبال.
بلعمی، ابوعلی­محمّد [منسوب] (1389) تاریخنامة طبری (ترجمة تاریخ طبری)، تصحیح محمّد روشن، چاپ چهارم، تهران، سروش.
بیهقی، ابوالفضل (1370)، تاریخ بیهقی، به ­اهتمام قاسم غنی و علی­اکبر فیاض، بی­جا، خواجو.
ترجمة تفسیر طبری (1339)، تصحیح حبیب یغمایی، تهران، دانشگاه تهران.
جاحظ، ابوعثمان عمرو (1357 هـ.ق)، الحیوان، به تحقیق عبدالسلام محمّد هارون، بیروت، دار احیاء تراث عربی.
جامی، نورالدین­عبدالرحمن (1386)، نفحات­الانس، تصحیح محمود عابدی، چاپ پنجم، تهران، سخن.
جعفریان، رسول (1369)، «رویارویی فقیهان و صوفیان در عصر صفویان»، کیهان اندیشه، ش 33، آذر و دی، 101- 127.
حافظ، شمس­الدین محمّد (1369)، دیوان، به اهتمام محمّد قزوینی و قاسم غنی، چاپ ششم، تهران: زوار.
حلبی، علی­اصغر (1377)، خواندنی­های ادب فارسی، چاپ اوّل از ویرایش جدید، تهران، اساطیر.
دهخدا، علی­اکبر (1377)، لغت­نامه، زیرنظر محمّد معین و سیدجعفر شهیدی، تهران، دانشگاه تهران.
دهخدا، علی­اکبر (1361)، امثال و حکم، چاپ پنجم، تهران، امیرکبیر.
دیلمی، ابوالحسن (1363)، سیرت ابن خفیف شیرازی، تصحیح ا. شیمل، به کوشش توفیق سبحانی، تهران، بابک.
رافعی­قزوینی، عبدالکریم (1391)، التدوین فی­ذکر اخبارقزوین، تصحیح عزیزالله عطاردی، تهران، عطارد.
زاکانی، عبید (1999)، کلیات، به کوشش محمّدجعفر محجوب، نیویورک،Bibliohteca persica press.
سعدی­شیرازی، مصلح­الدین (1385)، غزلیّات، تصحیح غلامحسین یوسفی، تهران، سخن.
سعدی­شیرازی، مصلح­الدین (1389)، گلستان، تصحیح غلامحسین یوسفی، چاپ نهم، تهران، خوارزمی.
سورآبادی، ابوبکر (1380)، تفسیر سورآبادی، تصحیح سعیدی سیرجانی، تهران، فرهنگ نشر نو.
سهروردی، شهاب­الدین (1364) عوارف­المعارف، ترجمة ابومنصور اصفهانی، به اهتمام قاسم انصاری، تهران، علمی و فرهنگی.
سهلگی، محمّد (1385) دفتر روشنایی ]کتاب النور[، ترجمه و تعلیقات محمّدرضا شفیعی­کدکنی، چاپ سوم، تهران، سخن.
شفیعی­کدکنی، محمّدرضا (1391)، تازیانه­های سلوک، چاپ سیزدهم، تهران، آگه.
شفیعی­کدکنی، محمّدرضا (1388)، نوشته بر دریا (از میراث ابوالحسن خرقانی)، چاپ چهارم، تهران، سخن.
ظهیری­سمرقندی، محمّد (1349)، اغراض­السیاسة فی اعراض­الریاسة، تصحیح جعفر شعار، تهران، دانشگاه تهران.
عطار، فریدالدین (1383)، تذکرة­الاولیاء، تصحیح رینولد نیکلسون، به کوشش ع. روح­بخشان، چاپ دوم، تهران، اساطیر.
عطار، فریدالدین (1381)، اسرارنامه، به­تصحیح سیدصادق گوهرین، چاپ سوم، تهران، زوار.
عطار، فریدالدین (1386 الف)، دیوان، به اهتمام تقی تفضلی، تهران، علمی و فرهنگی.
عطار، فریدالدین (1386ب)، اسرارنامه، ­مقدمه؛ تصحیح و تعلیقات محمّدرضا شفیعی­کدکنی، تهران، سخن.
غزالی، ابوحامدمحمّد (1384)، کیمیای سعادت، به کوشش حسین خدیوجم، چاپ دوازدهم، تهران، علمی و فرهنگی.
فردوسی، ابوالقاسم (1389) شاهنامه، به کوشش سعید حمیدیان، چاپ هفدهم، تهران، قطره.
قزوینی­­رازی، عبدالجلیل (1331)، النقض، تصحیح و تعلیقات سیدجلال­الدین حسینی ارموی (محدث)، بی­جا، سپهر.
مایل­هروی، نجیب (1384)، در شبستان عرفان (مجموعه رسائل فارسی از پیران ایران)، چاپ دوم، تهران، قطره.
میبدی، ابوالفضل­­رشیدالدین (1361)، کشف­الاسرار و عدة­الابرار، به اهتمام علی اصغر حکمت، چاپ چهارم، تهران، امیرکبیر.
میهنی، محمّد (1390) اسرارالتوحید، تصحیح محمّدرضا شفیعی­کدکنی، چاپ دهم، تهران، آگاه.
نخجوانی، محمّد (1355)، صحاح­الفرس، تصحیح عبدالعلی طاعتی، چاپ دوم، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
هجویری، علی­ (1390) کشف­المحجوب، تصحیح محمود عابدی، چاپ هفتم، تهران، سروش.