مطالعه‌ی تصویر دهه‌ی بیست جنوب ایران در رمان همسایه‌ها

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه تهران

2 دانشجوی دکترای زبان و ادبیات عربی دانشگاه تهران

چکیده

 یکی از مسائلی که در خوانش یک اثر ادبی مورد توجه قرار می­گیرد، بررسی نحوه بازخورد تصویر اجتماع و روابط مختلف موجود در جامعه در دنیای تخیل نویسنده است. آن­چه در ذهن نویسنده می‏گذرد بی‏تردید از برداشت‏ها، قضاوت‏ها و احتمالا ایدئولوژی‏های سیاسی اجتماعی زمان او خالی نیست. احمد محمود، نویسندة نام آشنای خطة جنوب، در رمان همسایه­ها با نگاه واقع­گرایانة خود توانسته است با نشان دادن مراحل رشد و تکوین یک نوجوان بر گسترة روزگار ملی شدن صنعت نفت و دورة فعالیت­های حزبی، دغدغه­های نسلی را عیان کند. آشنایی همه جانبة نویسنده با اقلیم و فضای روزگار داستان، خلق زبان و توصیفات قوی، شخصیت­های ملموس و دوست داشتنی، روایت خطی و پرکشش، نمایش واقعی و باورپذیر از فرهنگ و عقاید و گرفتاری­های مردم و ارائة تصویری صادقانه از وقایع سیاسی دورة ملی شدن صنعت نفت، از مهم­ترین شاخصه­های این اثر است. «خالد» در رمان همسایه­ها در حقیقت نماد ملتی است که روزگاری طولانی گرفتار استعمار بیگانه بوده و حقوق خویش را نشناخته است، اما سرانجام به آن مرحله از شناخت می­رسد که  در راه ملی­گرایی حقیقی خود،  با جهل، فقر و ظلم مبارزه می­کند.

کلیدواژه‌ها


آبراهامیان، یرواند (1377)، ایران بین دو انقلاب، ترجمة محمد ابراهیم فتاحی، تهران، نشر نی.
بیل، جیمز (1368): مصدق، نفت و ناسیونالیسم ایرانی، ترجمة عبدالرضا هوشنگ مهدوی، تهران، نشر نو.
حسینی، مریم و آرزو شهبازی (1392)، « نقد مارکسیستی رمان همسایه­ها، احمد محمود»، هفتمین همایش پژوهش­های زبان و ادبیات فارسی، صص 476-489.
دستغیب، عبدالعلی (1378)، نقد آثار احمد محمود، تهران، معین.
راوندی، مرتضی (1374)، تاریخ اجتماعی ایران، ج 8، تهران، نگاه.
زنوزی جلالی، فیروز (1386)، باران بر زمین سوخته، تهران، نشر تندیس.
شکری، فدوی (1386)، واقع‏گرایی در ادبیات داستانی معاصر، تهران، نگاه.
گلستان، لیلی (1386)، حکایت حال، گفتگو با احمد محمود، تهران، معین.
 گودرزی، محمدرضا (1386)، بازتاب سیاست در ادبیات داستانی ایران از سال 1376 تا پایان آبان ماه 1383، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و هنر و ارتباطات.
 محمود، احمد (1353)، همسایه‏ها، تهران، امیرکبیر.
مصدق، محمد (1372)، خاطرات و تألمات دکتر محمد مصدق، چاپ هفتم، تهران، علمی.
نقی­پور، علی اکبر (1380)، تاجی بر تارک تاریخ معاصر: تحلیلی از جریان ملی شدن صنعت نفت، تهران، ایران­مهر.
یاوری، حورا (1388)، داستان فارسی و سرگذشت مدرنیته در ایران، تهران، سخن.