دو تحریر متفاوت از جامع التمثیل

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران

2 دانش‌آموخته‌ی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران

چکیده

جامع­ التمثیل را محمدعلی حبله‌رودی در قرن یازدهم تألیف کرده است. این کتاب مجموعه‌ای است از امثال و حکم و نیز حکایات و مواعظ مرتبط با آنها. از این کتاب نسخه‌های خطی فراوانی در کتابخانه‌های مختلف جهان موجود است. نگارندگان در تلاش برای تصحیح انتقادی این کتاب متوجة دو تحریر متفاوت از آن شدند. کلیات این دو تحریر یکسان است، اما در برخی از مطالب و نیز شیوۀ نگارش با هم تفاوت‌های اساسی دارند. این مقاله به تفاوت‌های این دو تحریر و دلایل ترجیح یک گروه از نسخه‌ها بر دیگری می‌پردازد و می‌کوشد علل و انگیزه‌های به وجود آمدن این دو تحریر را بررسی کند؛ تا آنجا که در نهایت درمی‌یابیم آنچه به عنوان جامع التمثیل در ایران رایج است صورتی بسیار متفاوت از اصل کتاب حبله‌رودی است و احتمالا کسی در این کتاب دست برده و مطالبی را از آن کاسته یا به آن افزوده است تا جامع التمثیل به قامت کتابی صرفاً واعظانه درآید و به عبارت دیگر، وجه وعظ‌آمیز و اخلاقی و مذهبی این کتاب بر وجه ادبی آن غلبه کند.

کلیدواژه‌ها


اشکوری، سیدجعفر (1388)، فهرست کتب خطی کتابخانۀ مجلس، ج 28، تهران، کتابخانۀ مجلس.
افشار، ایرج و محمدتقی دانش‌پژوه (1354)، فهرست کتاب­های خطی کتابخانۀ ملی ملک، ج 2، تهران، دانشگاه تهران.
حبله‌رودی، محمدعلی، جامع التمثیل، شمارۀ سند 2209، نسخه خطی کتابخانۀ ایندیا آفیس.
                                           ، جامع التمثیل، شمارۀ سند 1135،نسخه خطی کتابخانۀ ملک.
دانش‌پژوه، محمدتقی (1348)، فهرست میکروفیلمهای کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران، ج 1، تهران، دانشگاه تهران.
سروری کاشانی، محمدقاسم (1338)، مجمع الفرس، تصحیح محمد دبیرسیاقی، تهران، کتاب­فروشی علی‌اکبر علمی.
عوفی، محمد (1387)، جوامع الحکایات و لوامع الروایات، تصحیح امیربانو مصفا، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
                             (1386الف)،جوامع الحکایات و لوامع الروایات، تصحیح امیربانو مصفا، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
                            (1386ب)،جوامع الحکایات و لوامع الروایات، تصحیح امیربانو مصفا، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
                             (1386ج)،جوامع الحکایات و لوامع الروایات، تصحیح امیربانو مصفا، مظاهر مصفا، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
گلچین معانی، احمد (1346)، فهرست کتب خطی کتابخانۀ آستان قدس رضوی، ج 7، کتابخانۀ آستان قدس رضوی.
قرة العین (1354)، مؤلف ناشناس، تصحیح امین پاشا اجلالی، تبریز، چاپخانۀ شفق.
هبله‌رودی، محمدعلی (1344)، مجمع الأمثال، تصحیح صادق کیا، تهران، ادارۀ فرهنگ عامه.
Abdul muqtadir, maulavi (1925), Catalogue of the Arabic and Persian manuscripts in the oriental public library at bankipore, vol ix, Calcutta.
Ethé, H. (1903-37), Catalogue of the Persian manuscripts in the Library of the India Office, vol 1, Oxford.