نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

• حسن ذوالفقاری ¹
• سید مهدی طباطبایی ²

¹ دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تربیت مدرس

² استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

مَثَل به ­عنوان «ستون فرهنگ مردم» و یکی از اقسام ادبی، همواره محل توجه شاعران بوده است تا جایی که کاربرد آن به همراه تمثیل و استشهاد، یکی از ویژگی­‌های سبکی در تاریخ ادب فارسی به‌شمار می­آمده است. در دوره‌های تاریخی ادب فارسی، رویکرد شاعران به مَثَل یکسان نبوده است و هر چه خط سیر تاریخ ادبیات را از آغاز تاکنون ادامه می‌دهیم، در سده­‌های اخیر، به دلیل پیوند بیشتر ادبیات با زبان و فرهنگ عامّه، این رویکرد پر رنگ‌تر می‌شود. سبک هندی را می‌توان نقطة عطف کاربرد مثل در ادب فارسی دانست که آن را به یکی از معیارهای سنجش توانمندی شاعران تبدیل کرد و شاعران این دوره، افزون بر انعکاس امثال رایج در اشعار خود، در این موضوع نوآوری و مثل‌های تازه‌ای در ادب فارسی رونمایی کردند. بیدل از جمله شاعرانی است که مثل در اندیشة او جایگاهی ویژه دارد و کمتر غزلی از اوست که مثلی را در خود جای نداده باشد. این پژوهش در پی آن است تا با بررسی میزان و چگونگی تأثیرپذیری بیدل از امثال فارسی، نمونه‌هایی از ارسال مثل‌ها و ابیات مثل شدة او به‌ دست دهد. روش پژوهش به صورت اسنادی و با استفاده از امکانات کتابخانه‌ای و شیوة تحلیل محتوا و طبقه‌بندی داده‌هاست.

 
*. این مقاله مستخرج از طرح بازتاب ضرب‌المثل‌ها در دیوان پنجاه شاعر است که در صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران کشور انجام شده است.

کلیدواژه‌ها

• بیدل
• ضرب‌المثل
• سبک هندی
• امثال منظوم

عنوان مقاله [English]

Utilization of Persian Proverbs in Bidel's Sonnets

نویسندگان [English]

• Hasan Zolfaghari ¹
• Seyed Mahdi Tabatbaie ²

چکیده [English]

As a "pillar of popular culture" and as a literary genre, proverb has been always paid attention by poets to the point that its utilization besides allegory and allusion is considered as one of stylistic features of Persian Literature. Poets have not had same approach toward proverb in different historical periods of Persian literature, and as the trajectory of literary history continues from the beginning until now, this approach gets more highlighted; especially in recent centuries due to the stronger literary links exist between language and folklore. The Indian Style can be considered as the turning point of proverb utilization in Persian literature that made it a criterion to assess the poets' capability; and the poets of this period unveiled some new proverbs and other innovations in addition to common proverbs existed in poems. Bidel was one of those poets who considered a notable position for proverb and there are less of his sonnets with no proverb in it. Providing some examples of Bidel's verses, this study is to evaluate the rate and the quality of his impressibility from Persian proverbs.The research has been accomplished on the basis of documentaries and library facilities by the method of content analysis and data classification.

کلیدواژه‌ها [English]

• Bidel
• proverb
• Indian style
• Poetic Proverbs