نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه زبان و ادب فارسی دانشگاه تهران

2 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران

چکیده

لامعی گرگانی شاعر مطرح قرن پنجم هجری در دورۀ حکمرانی سلجوقیان بزرگ است. از آنجا که لامعی به دوره‌ای تعلق دارد که می‌توان آن را دورۀ انتقال فرهنگی از عصر غزنوی به عصر سلجوقی دانست، شاعر قابل اعتنایی است، همچنین به این دلیل که حجم شعر رسمی و درباری در دورۀ نخستِ سلجوقیان (عصر طغرل و الب‌ارسلان و ملکشاه) از دورۀ قبل و بعد کمتر است و او درحقیقت شاعر شاخص دربار سلجوقیان بزرگ و یگانه قصیده‌سرایی است که وزیر خردگرا و بدفرجام سلجوقی، عمیدالملک کندری را مدح گفته است، دیوان کاملی از او در دست نداریم. نسخه‌هایی ناقص از این دیوان باقی مانده است که تاریخ تحریر هیچ‌یک از آنها از دورۀ قاجاریه فراتر نمی‌رود‌ و اغلب از روی جنگ­ها و تذکره‌ها فراهم آمده‌اند. این دیوان ناقص بارها به چاپ رسیده است که البته با جست‌وجوی پژوهشگرانی چون سعید نفیسی، دبیرسیاقی و علی‌اشرف صادقی، حجم آن به حدود 1200 بیت رسیده است. با جست‌وجوی دقیق‌تر در منابع خطی، می‌توان بخش دیگری از دیوان اشعار این شاعر کهن را بازسازی کرد. این مقاله با معرفی منابع تازۀ شعر لامعی در میان سفینه‌ها، حاوی 52 بیت نویافته از این شاعر است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

: Lamei Gorgani, Manuscripts, Anthologies, Biographies, Newly-founded verses

نویسنده [English]

  • Esmaeil Shamoushaki 2

چکیده [English]

Lamei Gorgani was a famous poet who lived in 5th century AH during the reign of great Seljuks. Since he belongs to the period of cultural transition from the Ghaznavids to the Seljuks, he can be considered as an important notable poet, and because the volume of court and official poetry in early Seljuk period (the period of Tughril, Alp Arsalan and Malik Shah) was less than the periods before and after Lamei, so it can be said that he was the most prominent poet of Seljuk court who had composed odes in praise of 'Amid al Molk Kondori, the Seljuk portentous rationalist minister. There is no complete Divan of him. There are some incomplete copies of his works which none of their writing history goes before the Qajar era and are all collected from different anthologies and biographies. With about 1200 verses by the efforts of some scholars such as Nafisi, Dabir-Siyaqi and Ali Ashraf Sadeqi, his incomplete divan has been frequently published.Another part of this old poet may be recovered through a careful search in manuscripts.Including his 52 newly founded verses, this article introduces new resources of Lamei's poems.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Lamei Gorgani
  • Manuscripts
  • Anthologies
  • Biographies
  • Newly-founded verses
ابن حوقل (1345)، صورة الارض، ترجمۀ جعفر شعار، تهران، بنیاد فرهنگ ایران.
اسدی، ابومنصور (1365)، لغت فرس، تصحیح فتح‌الله مجتبایی و علی‌اشرف صادقی، تهران، خوارزمی.
بارتولد، واسیلی ولادیمیروویچ (1377)، جغرافیای تاریخی ایران، ترجمۀ همایون صنعتی‌زاده، تهران، بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.
بیاض (بی‌تا)، نویسنده ناشناخته، شمارة 8149، کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی.
بیهقی، ابوالفضل (1383)، تاریخ بیهقی، تصحیح علی‌اکبر فیاض، به اهتمام محمدجعفر یاحقی، مشهد، دانشگاه فردوسی.
جنگ؛ منتخبات اشعار (بی‌تا)، مؤلف ناشناخته، شمارة 532، کتابخانۀ کاخ گلستان.
جنگ (بی‌تا)، نویسنده ناشناخته، شمارة 2446، کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران.
جنگ (بی‌تا)،نویسنده ناشناخته، شمارة 53 د،کتابخانۀ دانشکدۀ ادبیات دانشگاه تهران.
حدود العالم من المشرق الی المغرب (1372)، نویسنده ناشناخته، با مقدمۀ بارتولد، تعلیقات مینورسکی، ترجمۀ میرحسین‌شاه، با تصحیح و حواشی مریم میراحمدی و غلامرضا ورهرام، تهران، دانشگاه الزهرا.
دهخدا، علی اکبر (1363)، امثال و حکم، جلد 2، چاپ ششم، تهران، امیرکبیر.
رازی، شمس قیس (1388)، المعجم فی معاییر اشعار العجم، به تصحیح محمد بن ‌عبدالوهاب قزوینی و تصحیح مجدد سیروس شمیسا، تهران، علم.
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1375)، صور خیال در شعر فارسی، چاپ ششم، تهران، آگاه.
                                                      (1393)، «سیر تحوّل ادبیات فارسی»، کلاس درس تاریخ ادبیات فارسی، دانشگاه تهران، 6 آبان 1393.
صادقی، علی‌اشرف (1389)، «اشعاری تازه از لامعی دهستانی»، مجموعه مقالات پژوهش­های         ایرا­ن­شناسی، جلد بیستم (آفرین‌نامه)، به کوشش نادر مطلبی کاشانی، تهران، بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار، 104-113.
صفا، ذبیح‌الله (1355)، تاریخ ادبیات در ایران، جلد 2، تهران، امیرکبیر.
صفی‌پور، علی (1388)، «یک نکتۀ تاریخی در گزارش زندگی لامعی»، پیام بهارستان، سال دوم، شماره 6، 179-184.
عنصری بلخی، حسن ‌بن ‌احمد (1365)، دیوان، به تصحیح سیدمحمد دبیرسیاقی، تهران، سنایی.
عیدگاه طرقبه‌ای، وحید (1392)، «تصحیح بیت­هایی از دیوان ناصرخسرو»، نامۀ فرهنگستان، شمارۀ 5-6، 136-151.
کاشی، تقی‌الدین محمد بن ‌علی (1007ق)؛ خلاصة ‌الاشعار، شمارة 272، کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی.
گرگانی، فخرالدین اسعد (1349)، ویس و رامین، به تصحیح ماگالی تودوا و الکساندر گواخاریا، تهران، بنیاد فرهنگ ایران.
لامعی گرگانی، ابوالحسن ‌بن ‌محمد (1319)، دیوان، به تصحیح سعید نفیسی، به اهتمام ح کوهی کرمانی، تهران، بی نا.
                                                                     (1389)، دیوان، به کوشش سیّدمحمد دبیرسیاقی، با همکاری فرهاد قربان‌زاده، تهران، اشجع.
                                                                  (1391)، دیوان، به تصحیح محمد درزی، گرگان، پیک ریحان.
                                                                  (1025ق)، جنگ، شمارة 8836، کتابخانه مجلس شورای اسلامی،
                                                                     (1204 ق)، جنگ، شمارة 13561، کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی.
لسترینج، گای (1390)، جغرافیای تاریخی سرزمین­های خلافت شرقی، ترجمۀ محمود عرفان، تهران، علمی فرهنگی.
مقدسی، احمد بن ‌محمّد (1361)، احسن التقاسیم فی معرفة ‌الاقالیم، ترجمۀ علینقی منزوی، تهران، شرکت مؤلفان و مترجمان ایران.
نظامی عروضی، ابوالحسن احمد بن ‌عمر (1366)، چهار مقاله، به تصحیح محمد قزوینی و با تصحیح مجدد محمد معین، تهران، صدای معاصر.
هدایت، رضاقلی‌خان (1340)، مجمع ‌الفصحا، ج 3، به کوشش مظاهر مصفا، تهران، امیرکبیر.