نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیئت علمی گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه سمنان

2 دانشجوی دکترای زبان و ادبیات فارسی دانشگاه سمنان

چکیده

ابوحفص حدّاد یکی از مشایخ و بنیان‌گذاران مکتب ملامتیه در نیشابور قرن سوم بوده است. در این پژوهش با بررسی منابع کهن، آگاهی‌هایی دربارۀ زندگی و خانوادۀ ابوحفص به دست داده‌ایم و با تأمّل در سخنانی که از وی نقل شده است، برخی از زوایای اندیشۀ او را روشن کرده‌ایم که از طرفی بیانگر خطوط اصلی تفکّر وی و از سوی دیگر نشان دهندۀ اصول ملامتیه است.
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Exploring the Life and the Thoiughts of Abu Hafs al-Haddad

نویسندگان [English]

  • iNaser Rahimi 1
  • Rahimeh Edham 2

چکیده [English]

Abu Hafs al-Haddad was one of the masters and founders of Malāmatiyya (or Malamatis) in Nishapur in the 9th century (about 3rd Hijri century). Through a deep study of ancient sources, in present article, we have rendered some valuable details about his life and family, some of the aspects that reflect the main lines of his thoughts have been made clear, on one hand; and the principles of Malāmatiyya have been shown, on the other hand.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Abu Hafs al-Haddad
  • Ayesha
  • Safra al-Raziye
  • Malāmatiyya
  • Ego
  • Fear
ابن تغری بردی، جمال­الدین ابی المحاسن یوسف (بی­تا)، النجوم الزاهرة فی ملوک مصر و القاهرة، مصر، المؤسسةالمصریة.
ابن تیمیه، احمد بن عبدالحلیم بن تیمیة الحرانی(1403 هـ)، الاستقامه، تحقیق د. محمد سالم، المدینة المنورة ، جامعة الامام محمد بن سعود.
ابن جوزی، ابوالفرج جمال­الدین عبدالرحمن (2004 م)، تلبیس ابلیس، بیروت، دارالکتب العلمیة.
                                                                                   (1979 م)، صفة الصفوة، تحقیق محمود فاخوری- د. محمدرواس قلعه جی، طبعةالثانیة، بیروت، دارالمعرفة.
ابن عساکر، علی بن الشیخ ابی محمد ( 2003 م)، تاریخ دمشق، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
ابن ماکولا، علی بن هبةالله بن ابی نصر(1411 هـ)، الاکمال فی رفع الارتیاب عن المؤتلف و المختلف فی الاسماء و الکنی و الانساب، بیروت، دارالکتب العلمیة.
ابن ملقّن، سراج الدّین ابوحفص عمر بن علی( 1406 هـ)، طبقات الاولیاء، تصحیح نورالدین شریبه، چاپ دوم، بیروت.
ابن ندیم، ابوالفرج محمد بن اسحاق (1430 هـ/ 2009 م)، الفهرست، قابله علی اصوله و علّق علیه و قدم له أیمن فؤاد سید، لندن، مؤسسة الفرقان للتراث الاسلامی.
ابوطالب مکی، محمد بن علی بن عطیة الحارثی (1422 هـ/ 2001 م)، قوت القلوب، تحقیق د. محمود ابراهیم محمد الرضوانی، قاهره، مکتبة دار التراث.
ابوعلی عثمانی، حسن بن احمد،(1374) ترجمة الرسالةالقشیریة، تحقیق بدیع‌الزمان فروزانفر، چاپ چهارم، تهران، علمی و فرهنگی.
ابونعیم اصفهانی، احمد بن عبدالله( 1405 هـ)، حلیة الاولیاء و طبقات الاصفیاء، طبعةالرابعة، بیروت، دارالکتاب العربی.
انصاری هروی، خواجه عبدالله (1362)، طبقات الصوفیه، مقابله و تصحیح محمد سرور مولایی، تهران، توس.
بناکتی، فخرالدین ابوسلیمان داود بن محمّد ( 1378)، تاریخ بناکتی، به کوشش جعفر شعار، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
بیهقی، ابوبکر احمد بن الحسین ( 1410 هـ)، شعب الایمان، تحقیق محمد السعید بسیونی زغلول، بیروت، دارالکتب العلمیه.
پورجوادی، نصرالله (1388)، مجموعۀ آثار ابو عبدالرحمن سلمی (1)، چاپ دوم، تهران، مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفۀ ایران.
                                       (1372)، مجموعۀ آثار ابو عبدالرحمن سلمی (2)، تهران، مرکز نشر دانشگاهی.
ثعلبی، ابو اسحاق احمد بن محمد النیسابوری (1422هـ)، تفسیر ثعلبی، تحقیق الامام ابی محمد بن عاشور، مراجعه و تدقیق الاستاذ نظیر الساعدی، ج 30، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
جامی، نورالدین عبدالرحمن (1373)، نفحات الانس من حضرات القدس، ترجمۀ ابوعلی عثمانی، مقدمه و تصحیح و تعلیقات محمود عابدی، چاپ دوم، تهران، انتشارات اطلاعات.
حاکم نیشابوری، ابوعبدالله( 1375)، تاریخ نیشابور، ترجمۀ محمد بن حسین خلیفۀ نیشابوری، مقدمه و تصحیح و تعلیقات محمدرضا شفیعی­کدکنی، تهران، آگاه.
حسینی، مریم (1385)، نخستین زنان صوفی، تهران، علم.
خطیب بغدادی، ابوبکر احمد بن علی بن ثابت (1997 م)، تاریخ بغداد، بیروت، دارالکتب العلمیه.
ذهبی، ابو عبدالله محمد (بی­تا)، تاریخ الاسلام، بیروت، دارالکتب العلمیة.
                                               (1997 م)، سیر أعلام النبلاء، بیروت، دارالفکر.
                                               (1985 م)، العبر فی اخبار من غبر، بیروت، دارالکتب العلمیه.
روزبهان بقلی، ابی محمد (بی­تا)، عرایس البیان فی تفسیر القرآن البقلی الشیرازی، شماره 4407، کتابخانه مجلس.
زاهدی، زین الدین جعفر (1353)، «سهم ایرانیان در علوم و معارف اسلامی»، نامۀ آستان قدس، شمارۀ مخصوص (مهر)، 28 102.
زرّین­کوب، عبدالحسین ( 1388)، جستجو در تصوف ایران، چاپ نهم، تهران، امیرکبیر.
سرّاج طوسی، ابی نصر عبدالله (1914)، اللمع فی التصوف، و قد اعتنی بنسخة و تصحیحة رنولد الن نیکلسون، مطبعة بریل فی مدینة لیدن.
سلمی، ابوعبدالرحمن محمد (1421 هـ/ 2001 م)، تفسیر سلمی (حقائق التفسیر)، تحقیق سید عمران، بیروت، دارالکتب العلمیه.
                                                        (1998 م)، طبقات الصوفیه و یلیه ذکر النسوة المتعبدات الصوفیات، تحقیق مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت، دارالکتب العلمیه.
سمعانی، ابی سعد عبدالکریم (1400 هـ)، الانساب، تحقیق عبدالرحمن بن یحیی المعلمی الیمانی، الطبعة الثانیة، قاهره، مکتبة ابن تیمیه.
سیرجانی، ابوالحسن علی بن الحسن(1390)، البیاض و السواد، تصحیح و تحقیق محسن پورمختار، تهران، مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفۀ ایران.
شعرانی، عبدالوهاب (1315 هـ)، طبقات شعرانی، مصر، مکتبة ملتزمیة.
صفدی، صلاح­الدین خلیل ( 1431 هـ/ 2010 م)، الوافی بالوفیات (الجزءالثالث و العشرون)، بیروت، دار النشر «الکتاب العربی» برلین.
عطّار نیشابوری، فریدالدین( 1384)، تذکرة الاولیا، بر اساس نسخۀ نیکلسون، علم.
عکری دمشقی، عبدالحی بن احمد، شذرات الذهب فی اخبار من ذهب، بیروت، دارالکتب العلمیه.
غزالی، ابی حامد محمد (بی­تا)، احیاء علوم­الدین، بیروت، دار الهادی بیروت.
                                                (1382)، کیمیای سعادت، به کوشش حسین خدیو جم، چاپ دهم، تهران، علمی و فرهنگی.
قشیری، ابوالقاسم (1374)، الرسالة القشیریة، تحقیق عبدالحلیم محمود و محمود محمود بن الشریف، تهران، بیدار.
کلابادی، ابی بکر محمد ( 1413 هـ/ 1993 م)، التعرف، تحقیق احمد شمس­الدین، بیروت، دارالکتب العلمیه.
مایل هروی، نجیب (1381)، این برگ‌های پیر؛ مجموعه بیست اثر چاپ نشدۀ فارسی از قلمرو تصوف، تهران، نی.
مستملی بخاری، ابو ابراهیم اسماعیل (1363)، شرح التعرف لمذهب التصوف (نور المریدین و فضیحة المدعین)، مقدمه و تصحیح و تحشیۀ محمد روشن، تهران، اساطیر.
میهنی، محمد بن منور (1389)، اسرار التوحید فی مقامات الشیخ ابی سعید، مقدمه و تصحیح و تعلیقات محمدرضا شفیعی کدکنی، چاپ نهم، تهران، آگاه.
هجویری، ابوالحسن علی (1387)، کشف المحجوب، مقدمه و تصحیح و تعلیقات محمود عابدی، چاپ چهارم، تهران، سروش.
یافعی، عبدالله بن اسعد (2003 م)، مرآة الجنان و عبرة الیقظان فی معرفة ما یعتبر من حوادث الزمان، بیروت، دارالکتب العلمیه.