بررسی ظرفیت‌های نمایشی حکایت «زن پارسا»ی الهی‌نامه عطار برای اقتباس نمایشنامه

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیئت علمی گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان

2 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان

چکیده

نگاهی به سابقة اقتباس از متون ادبی در هنرهای نمایشی­ ازجمله سینما، تلویزیون و تئاتر در جهان نشان می­دهد که اقتباس می­تواند خلأهای متنی موجود در بخش تئاتر و سایر انواع نمایش را به بهترین وجه پر کند. در ادبیات فارسی، به ­رغم توصیفی بودن متون ادبی، کم نیستند آثاری که ظرفیت­های نمایشی زیادی دارند و می­توان با بهره­گیری از آن­ها به غنای متون نمایشی افزود. یکی از این آثار که به دلیل شهرت منطق‌الطیر و تذکرةالاولیاء، ارزش‌های ادبی و هنری آن کمتر شناخته ‌شده، الهی‌نامة عطار نیشابوری است. این اثر سرشار از حکایت‌های داستانی است که برخی از آن­ها از ظرفیت‌های نمایشی بسیاری برخوردارند و تاکنون موردتوجه پژوهشگران قرار نگرفته­اند. در این مقاله با تکیه بر جایگاه و اهمیت اقتباس از آثار ادبی، به روش توصیفی-تحلیلی و براساس تعریف قرن هجدهمی از تئاتر ارسطویی، ظرفیت‌های نمایشی حکایت زن پارسا بررسی و وجوه معنایی و ویژگی­های ساختاری و ... آن، به­عنوان زمینه­ای مناسب برای اقتباس تحلیل می‌شود.

کلیدواژه‌ها


آل­محمد، رضا (1362)، «پیرامون مفهوم درام»، هنر، ش 4، 312-315.
اخوت، احمد (1392)، دستور زبان داستان، چ دوم، اصفهان، فردا.
استارمی، ابراهیم (1390)، «مبانی تئاتر روایی برشت با استناد به نمایشنامه ننه دلاور و فرزندانش»، پژوهش ادبیات معاصر جهان، ش 61، 5-24.
ایگلتون، تری (1388)، پیش­درآمدی بر نظریة ادبی، ترجمة عباس مخبر، تهران، مرکز.
امامی،‌ فاطمه (1389)، «عناصر داستانی حکایت زن پارسا در الهی‌نامة عطار»، پژوهشنامة ادب حماسی (پژوهشنامه فرهنگ و ادب)، سال ششم، ش 10، 344-371.
بلیکر، ایروین (1372«عناصر فیلم­نامه­نویسی روایی»، ترجمة محمد گذرآبادی، فارابی، دورة پنجم، 166-181.
بی­نیاز، فتح الله (1388 درآمدی بر داستان­نویسی و روایت­شناسی، تهران، افراز.
حیاتی، زهرا (1383)، «تطبیق ساختار داستان شیخ صنعان با الگوی فیلمنامه»، پژوهش‌های ادبی، ش 3، 45-64.
رضایی، رضا (1383)، «یادداشت­هایی دربارة تبدیل قصه به نمایشنامه»، هنر، ش 61، 49-54.
سهیلی­راد،  فهیمه (1386)، «بررسی جنبه‌های نمایشی در شماری از داستان‌های تذکرة­الاولیاء عطار نیشابوری»، مدرس هنر،‌ دورة دوم، ش 2، 25-40.
سیگر، لیندا (1383فیلمنامه اقتباسی، ترجمة عباس اکبری، تهران، نقش و نگار.
شهریاری، خسرو (1365 کتاب نمایش، تهران، امیرکبیر.
عطار، فریدالدین (1387الهی­نامه، به تصحیح محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران، سخن.
قادری، نصرالله (1391 آناتومی ساختار درام، چ چهارم، تهران، نیستان.
مرادی، شهناز (1368اقتباس ادبی در سینمای ایران، تهران، آگاه.
مک­کی، رابرت. (1387)، داستان، ساختار، سبک و اصول فیلم‌نامه‌نویسی، ترجمة محمد گذرآبادی، تهران، هرمس.
مکی،‌ ابراهیم (1390 شناخت عوامل نمایش، چ هفتم، تهران، سروش.
میرصادقی، جمال (1390 عناصر داستان، چ ششم، تهران، سخن.
میرصادقی، جمال و میمنت میرصادقی (1388 واژه­نامة هنر داستان­نویسی، تهران، مهناز.
ویینی، میشل (1377 تئاتر و مسائل اساسی آن، ترجمة سهیلا فتاح، چ اول، تهران، سمت.
 
Freytag, G. (1894), Freytag's Technique of the Drama: An Exposition of Dramatic Composition and Art, Scott, Foresman and Company, Chicago, New York.
Letwin, D . & J. Stockdale and R. Stockdale (2008), The Architecture of Drama, Lanham, Maryland.
Woodbridge, M. E. (1898), The Drama: Its Law and Its Tecnique, Boston Chicago, Allyn and Bacon.