نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسنده

• سیّد مرتضی میرهاشمی

سیّد مرتضی میرهاشمی دانشیار زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه خوارزمی

چکیده

یکی از موضوعات شعری در ادب فارسی، ساقی‌نامه‌سرایی است. این موضوع ادبی که با نظامی گنجوی و چه‌بسا با الهام گرفتن وی از اشعار موسوم به خمریّات ـ که البتّه پیش‌تر سابقه‌ای هم داشته است ـ پدید آمد، پس از نظامی مورد توجّه گویندگان مختلف در اعصار گوناگون قرار گرفت و در عین حال دچار تغییرات و تحوّلاتی شد. بررسی و مطالعه دربارۀ این تحوّلات که آن را می‌توان به سه بخشِ تحوّل در قالب (استفاده از بعضی قالب‌های دیگر چون ترجیع‌بند و ترکیب‌بند)، تحوّل در معنا (گنجاندن موضوعات دیگر در ساقی‌نامه‌ها که پیش‌تر سابقه ای نداشت)، تحوّل در تصاویر و تعابیر شاعرانه (ساختن تعابیر و تصاویر تازه به‌خصوص برای میِ معهود در ساقی‌نامه‌ها) تقسیم کرد؛ موضوعی که در این مقاله بدان پرداخته شده است. تلاش ذهنی گویندگان ادوار مختلف در ایجاد این تحوّلاتْ کمابیش مشهود است، امّا در این میان، تنوّع‌جویی برخی از شاعران عصر صفوی، آب‌ورنگ دیگری دارد که بی‌تردید حاصل تأثیرپذیری از سبک شعری تازه (سبک اصفهانی یا هندی) آن عصر است.
 
 

کلیدواژه‌ها

• واژه‌های کلیدی: ساقی‌نامه
• نظامی
• ‌ملّا عبدالنّبی فخرالزّمانی
• تذکرۀ میخانه
• تعابیر شاعرانه

عنوان مقاله [English]

Few Points on the Evolution of Form and Meaning in Sāghināmeh

نویسنده [English]

• Sayyed Morteza Mirhashemi

چکیده [English]

The Sāghināmeh composing is one of the poetic subjects in Persian literature. Likely inspired by the poems called Khamriyyas, a style which had already had some records, Nizāmi Ganjavi introduced this literary subject. Many Iranian literary figures have paid attention to the subject and had made some changes to transform it in Form and Meaning. This paper debates on these changes which can be divided into three kinds: 1. the evolution in form (such as the use of some other forms like Tarjie-band and Tarkib-band), 2. evolution in meaning (fitting some unprecedented subjects with no records in other Sāghināmehs ) and 3. transition in poetic images and interpretations (creating new interpretations and images, especially for the promised wine in the Saghinamehs). Although, the intellectual efforts of composers during different periods are more or less obvious, but the nature of the poets who lived through the Saffavids’ era is absolutely different and undoubtedly was under the influence of a new poetic style ( Isfahani or Indian style) of the period.
 
:

کلیدواژه‌ها [English]

• Sāghināmeh
• Nizāmi Ganjavi
• Mullah Abd al- Nabi Fakhr al-Zamāni
• Tazkere-ye Meikhaneh
• Poetic Interpretations