نوع مقاله : علمی- پژوهشی
نویسنده
دانشگاه تهران
چکیده
امیر ابومحمّد عمادی غزنوی از شاعران سرشناس قرن ششم هجری قمری است که در زمان حیات از شهرت بسزایی برخوردار بوده است. با این حال از زندگی او آگاهی زیادی نداریم و دیوان اشعارش نیز تاکنون به دست ما نرسیده است. در این مقاله، نویسنده کوشیده است با شناسایی منابع متعدّد و گاه جدید و با اتّکا بر اشعار چاپ‌شده و چاپ‌نشدة عمادی، پرتو تازه‌ای بر زندگی این شاعر بزرگ عهد سلجوقی بیفکند. در پایان، از خلال کتاب‌های چاپی و جُنگ‌ها و مجموعه‌های خطّی، مآخذ اشعار عمادی ـ که برای جمع‌آوری و تدوین دیوان وی باید از آنان استفاده شود ـ معرّفی شده است.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
A New Glance on the Life of ‘Imadi Qazvini (with an introduction of some newfound sources of his poems)
نویسنده [English]
- Mohammad Afshin- Vafaie
چکیده [English]
Amir Abu Mohammad ‘Imadi Ghazvini was one of the most prominent poets of the 6th century A.H who was very famous in his lifetime, but we don’t know much about his life and have not yet obtained his divan. The author, in present study, has tried to eradicate on the life of this great poet of the Seljuk era introducing several sources, sometimes new, depending on ‘Imadi’s published or unpublished poems. Finally, the sources of ‘Imadi’s poems would be presented through several published books, poem collections (Jongs) and manuscripts.
کلیدواژه‌ها [English]
- The Persian Poetry in 6th Century
- ‘Imadi Ghazvini
- ‘Imadi Shahriyari
- The praised ones by ‘Imadi
ابن اسفندیار کاتب (1320)، تاریخ طبرستان، به تصحیح عبّاس اقبال، تهران، کتابخانة خاور.
ابوالمجد محمّد تبریزی (1381)، خلاصة الاشعار فی الرّباعیات، سفینة تبریز، تهران، مرکز نشر دانشگاهی.
ابوحنیفه عبدالکریم بن ابی‌بکر (1389)، «مجمع الرّباعیات»، به کوشش بهروز ایمانی، اوراق عتیق، تهران، کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، ص 17-54.
ابوطالب تبریزی، خلاصة الافکار، نسخة شمارة 4303 کتابخانة ملک، مورَّخ 1240 ق.
ابونصر انوشروان بن خالد الکاشانی (1974 م)، تاریخ دولة آل‌سلجوق، القاهره، دار الرّائد العربی.
احمد بن محمّد بن زید طوسی (1382)، قصّة یوسف، به اهتمام محمّد روشن، تهران، علمی و فرهنگی.
افشار، ایرج (1390)، «هشت شاعر در سفینة بولونیا»، سفینه و بیاض و جنگ، تهران، سخن، ص 245-262.
اقبال، عبّاس (1384)، وزارت در عهد سلاطین بزرگ سلجوقی، تهران، دانشگاه تهران.
امین احمد رازی (1389)، تذکرة هفت اقلیم، تصحیح محمّدرضا طاهری، تهران، سروش.
انوری (1376)، دیوان، به اهتمام محمّدتقی مدرّس رضوی، تهران، علمی و فرهنگی.
اوحدی بلیانی (1389)، عرفات العاشقین و عرصات العارفین، به تصحیح ذبیح‌الله صاحبکاری و آمنه فخر احمد، به نظارت محمّد قهرمان، تهران، کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی و میراث مکتوب.
بدرالدّین قوامی رازی (1334)، دیوان، به تصحیح جلال‌الدّین ارموی محدّث، تهران، سپهر.
بشری، جواد (1390)، «جلد دوم سفینة 243 سنا، پابرگ (11)»، آینة پژوهش، شمارة پیاپی 130، ص 64-74.
بیاض شمارة 1066 مرکز احیاء میراث اسلامی، به خطّ تقی کاشی، کتابت اوایل قرن یازدهم قمری.
تقی کاشی، خلاصة الاشعار و زبدة الافکار، نسخة خطّی شمارة 272 کتابخانة مجلس، مورَّخ 1007 قمری.
ــــــــــــــــــــــــــ نسخة خطّی شمارة 5964 دانشگاه تهران، مورَّخ 1033 قمری.
ــــــــــــــــــــــــــ نسخة خطّی شمارة 667-668 کتابخانة ایندیا آفیس در لندن.
جمال خلیل شروانی (1375)، نزهةالمجالس، تصحیح محمّدامین ریاحی، تهران، علمی.
ـــــــــــــــــــــ نسخة شمارة 1667 مجموعة علی امیری جارالله در سلیمانیّه، مورَّخ 741 قمری.
جُنگ اسکندری، نسخة خطّی شمارة Add.27261 موزة بریتانیا، مورّخ 813- 814 قمری.
حسین بن غیاث‌الدّین محمود سیستانی، خیرالبیان، نسخة شمارة 923 کتابخانة مجلس، مورّخ 1087 قمری.
دانش‌پژوه، محمّدتقی (1348)، فهرست میکروفیلم‌های کتابخانة مرکزی دانشگاه تهران، دانشگاه تهران.
«دو دیوان کهن از روزگار مغول» (1389)، به کوشش حسن عاطفی، پژوهش‌های ایران‌شناسی (آفرین‌نامه)، جلد بیستم، به کوشش نادر مطلّبی کاشانی، تهران، موقوفات محمود افشار، ص 114-147.
راوندی (1333)، راحة الصدور و آیة السّرور، تصحیح محمّد اقبال، تهران، امیرکبیر.
رضی‌الدّین نیشابوری (1390)، «رضی‌نامه»، تصحیح افشین عاطفی، متون ایرانی، به کوشش جواد بشری، دفتر یکم، تهران، کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، ص 13-122.
سفینة بولونیا، نسخة شمارة 3283 کتابخانة دانشگاه بولونیا در ایتالیا، کتابت اوایل قرن هشتم قمری.
سفینة شمارة 14456 کتابخانة گنج‌‌بخش پاکستان، کتابت نیمة دوم قرن هشتم قمری.
سفینة شمارة 203 کتابخانة دانشکدة ادبیّات دانشگاه مشهد، احتمالاً کتابت قرن یازدهم قمری.
سفینة شمارة 2446 کتابخانة مرکزی دانشگاه تهران، احتمالاً کتابت نیمة اوّل قرن دوازدهم قمری.
سفینة شمارة 3528 کتابخانة مرکزی دانشگاه تهران، کتابت اواسط قرن دهم قمری.
سفینة شمارة 449 کتابخانة راغب‌پاشا در استانبول، مورّخ 754 قمری.
سفینة شمارة 5319 کتابخانة ملّی ملک، کتابت قرن دهم قمری.
سفینة شمارة 534 کتابخانة مجلس سنای سابق، کتابت قرن دهم قمری.
سفینة شمارة 651 کتابخانة مجلس سنای سابق، کتابت قرن یازدهم قمری.
سفینة شمارة 798 کتابخانة مجلس سنای سابق، احتمالاً کتابت اوایل قرن سیزدهم قمری.
سنایی غزنوی (1354)، دیوان، به اهتمام محمّدتقی مدرّس رضوی، تهران، کتابخانة سنایی.
سیّد حسن غزنوی (1362)، دیوان، تصحیح محمّدتقی مدرّس رضوی، تهران، اساطیر.
سیف‌الدّین اسفرنگی (1357)، دیوان، تصحیح و تحقیق زبیده صدیقی، مولتان.
شمس قیس رازی (1338)، المعجم، به تصحیح محمّد قزوینی و مدرّس رضوی، تهران، دانشگاه تهران.
صدرالدّین ابوالحسن علی حسینی (1380)، زبدة التّواریخ، تهران، ایل شاهسون بغدادی.
ظهیر فاریابی (1381)، دیوان، تصحیح امیرحسن یزدگردی، به اهتمام اصغر دادبه، تهران، قطره.
ظهیرالدّین نیشاپوری (2004 م)، سلجوق‌‌نامه، به کوشش ای.ایچ.مورتن، بنیاد ای.جی.دابل‌یو.گیب.
ظهیری سمرقندی (1362)، سندباذنامه، تصحیح احمد آتش، تهران، کتاب فرزان.
عابدی، محمود و عبّاس بگ‌جانی (1392)، «قصیده‌ای از سیّد حسن در دیوان سنایی»، آینة میراث، پیاپی 52، ص 161-189.
عبدالباقی نهاوندی (1924)، مآثر رحیمی، به کوشش محمّد هدایت حسین، کلکته.
عبدالنّبی فخرالزّمانی، طراز الاخبار، نسخة خطّی شمارة 358 کتابخانة مجلس سنا، مورّخ 1043 قمری.
عمادی شهریاری (1381)، دیوان، مقدّمه و تصحیح ذبیح‌الله حبیبی‌نژاد، تهران، طلایه.
عوفی، محمّد (1335)، لباب الالباب، به کوشش سعید نفیسی، تهران، ابن سینا.
فرائد السّلوک (1368)، تصحیح و تحشیة نورانی وصال و غلامرضا افراسیابی، تهران، پاژنگ.
فروزانفر، بدیع‌الزّمان (1380)، سخن و سخنوران، تهران، خوارزمی.
قزوینی، محمّد (1332)، «ممدوح عمادی»، بیست مقالة قزوینی، جلد دوم، تهران، ابن سینا، ص 343-354.
قزوینی، محمّد (1363)، «احمد بن منوچهر شصت‌کله»، مقالات، جلد دوم، تهران، اساطیر، ص 453-485.
کمال‌الدّین اسمعیل (1348)، دیوان، به اهتمام حسین بحرالعلومی، تهران، دهخدا.
مجد همگر (1375)، دیوان، به تصحیح احمد کرمی، تهران، ما.
مجمل التّواریخ و القصص (1379)، نسخة عکسی مورَّخ 751 (کتابخانة دولتی برلین)، تهران، طلایه.
مجموعة اشعار و مراسلات، نسخة شمارة 487 لالا اسماعیل در کتابخانة سلیمانیّه، مورَّخ 742 قمری.
مجموعة شمارة 2449 کتابخانة مرکزی دانشگاه تهران، کتابت اواخر قرن هفتم یا اوایل قرن هشتم قمری.
مجموعة شمارة 40 کتابخانة مجلس شورای اسلامی، کتابت قرن یازدهم قمری.
محدّث (حسینی ارموی)، میرجلال‌الدّین (1358)، تعلیقات نقض، تهران، انجمن آثار ملّی.
محمّد بن بدر جاجرمی، مونس الاحرار، نسخة مؤلّف شمارة 11272 در کتابخانة مجلس، مورّخ 741 قمری.
منهاج سراج (1343)، طبقات ناصری، تصحیح عبدالحیّ حبیبی، دو جلد، کابل، انجمن تاریخ افغانستان.
میرافضلی، سیّد علی (1376)، «بررسی نزهة المجالس»، معارف، دورة چهاردهم، شمارة پیاپی 40، ص 90-147.
میرجمال‌الدّین حسین انجو شیرازی (1351)، فرهنگ جهانگیری، ویراستة رحیم عفیفی، مشهد، دانشگاه مشهد.
ناصرالدّین منشی کرمانی (1338)، نسائم الاسحار من لطائم الاخبار، تهران، دانشگاه تهران.
نجم‌الدّین ابوالرّجاء قمی (1388)، ذیل نفثة المصدور، رونویسی حسین مدرّسی طباطبایی، تهران، کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
هنر، علی‌محمّد (1386)، یادداشت‌های سندبادنامه، تهران، بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.
یاری‌گل‌درّه، سهیل (1391)، «پژوهشی در اشعار عمادی شهریاری»، کتاب ماه ادبیّات، شمارة پیاپی 191، ص 58-68.
یوسفی، غلامحسین (1347)، مقدّمه بر التصفیة فی احوال المتصوّفه، قطب‌الدّین العبّادی، ب
)