نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسنده

استادیار زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه پیام نور یزد

چکیده

بخش زیادی از آیات قرآن کریم به ذکر مسائل زنان ـ از جمله حقوق و وظایف و احکام شرعی و فقهی آنان ـ اختصاص دارد. علاوه بر آن، در برخی سوره‌ها از زنانی نام برده یا به زنانی اشاره شده است که در ماجراهای تاریخی و پدید آوردن قصّه‌های قرآنی، نقش‌آفرین بوده‌اند. در تحقیق حاضر، آن دسته از آیات قرآنی مرتبط با زن ـ که در نوبت سوم کشف‌الاسرار مطرح شده ـ از جهت نوع تأویل و دیدگاه‌های صوفیانه، با استفاده از منابع کتابخانه‌ای، به شیوة توصیفی ـ تحلیلی بررسی و نقد شده است. مجموع بررسی‌ها نشان می‌دهد بیشتر تأویل‌های میبدی در این‌گونه آیات، از نوع تطبیقی است و او تلاش می‌کند از رهگذر آیات، بدون توجّه به جنسیّت زن، مبانی و اصول عرفان و تصوّف را واکاوی کند و اندیشه‌های صوفیانة خود را بگوید. در این میان، نحوة نگرش میبدی به منزلت و جنس زن مشخّص است؛ چراکه صرف نظر از برخی موارد، نگرش وی اکثراً با نگاهی مهرآمیز و گاهی با ترحّم همراه است.
 
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Analysis of Mystical Attitudes of Rashid al-Din Meybodi about verses on Women in Kashf al-Asrar

نویسنده [English]

  • Maryam al-Sadat Asadi Firouzabadi

چکیده [English]

A large number of verses in Holy Quran deal with the issues of women, such as their rights and duties and the juridical commandments about them. In addition, the names of some famous women have been pointed out in some of its chapters (Surahs) who played main roles in Quranic stories or historical events. Utilizing library sources, women-related Quranic verses which have been brought in third edition of Kashf al-Asrar will be criticized for the sake of their interpretation and Sufi perspective through a descriptive-analytic method. An overall survey shows that most of Meybodi’s interpretations are comparative and he tries to analyze the fundamentals of Sufism and expresses his mystical thoughts by use of Quranic verses with no attention to the gender of Woman. So, Meybodi’s attitude about the status and sexuality of women would be clear. Regardless some few cases, he has a lovely and compassionate attitude toward them.  
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Kashf al-Asrar
  • Rashid al-Din Meybodi
  • Interpretation
  • Esoteric Exegesis
  • woman
  • Mysticism
 
قرآن کریم.
انصاری، قاسم (1380)، مبانی عرفان و تصوّف، چاپ دهم، تهران پیام نور.
انصاری، عبدالله بن محمّد (1388)، صد میدان، تصحیح سهیلا موسوی، چاپ سوم، تهران، زوّار.
پورجوادی، نصرالله (1388)، پژوهش‌های عرفانی، چاپ دوم، تهران، نی.
جامی، عبدالرّحمان (1386)، نفحات الانس، تصحیح محمود عابدی، چاپ پنجم، تهران، سخن.
جوادی آملی، عبدالله (1388)، زن در آیینة جلال و جمال، چاپ نوزدهم، قم، مرکز نشر اسراء.
خلاصة شرح تعرّف (1386)، تصحیح احمدعلی رجایی، چاپ دوم، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
دزفولیان، کاظم (1388)، اصطلاحات و تعبیرات عرفانی کشف‌الاسرار، چاپ اوّل، تهران، طلایه.
دهخدا، علی‌اکبر (1373)، لغت‌نامه (15 جلد)، تهران، دانشگاه تهران.
زرّین‌کوب، عبدالحسین (1378)، صدای بال سیمرغ، تهران، سخن.
ــــــــــــــــــــــــ (1386)، جستجو در تصوّف ایران، چاپ هشتم، تهران، امیرکبیر.
سجّادی، سیّد جعفر (1373)، فرهنگ معارف اسلامی، چاپ سوم، جلد اوّل، تهران، کومش.
سیوطی، عبدالرّحمن بن ابی‌بکر (1380)، الإتقان فی علوم القرآن، ترجمة حائری قزوینی، تصحیح محمّد ابوالفضل ابراهیم، چاپ سوم، تهران، امیرکبیر.
شیمل، آن ماری (1381)، زن در عرفان و تصوّف اسلامی، ترجمة مهدوی دامغانی، چاپ دوم، تهران، تیر.
غزّالی، محمّد (1372)، کیمیای سعادت، تصحیح احمد آرام، چاپ سوم، تهران، محمّد.
قاسم‌پور، محسن (1381)، پژوهشی در جریان‌شناسی تفسیر عرفانی، چاپ اوّل، تهران، مؤسّسة فرهنگی ـ هنری ثمین.
قائمی، علی (1362)، تشکیل خانواده در اسلام، قم، دانش اسلامی.
قشیری، عبدالکریم بن هوازن (1387)، رسالة قشیریّه، ترجمة ابوعلی عثمانی، تصحیح فروزانفر، چاپ اوّل، تهران، زوّار.
کاشانی، عزّالدین محمود (1387)، مصباح الهدایه و مفتاح الکفایه، تصحیح عفّت کرباسی و برزگر خالقی، چاپ سوم، تهران، زوّار.
معین، محمّد (1371)، فرهنگ فارسی، چاپ هشتم، تهران، امیرکبیر.
مکارم شیرازی، ناصر (1384)، تفسیر نمونه، چاپ بیست‌وهشتم، تهران،‌ دارالکتب الإسلامیّه.
میبدی، ابوالفضل رشیدالدّین (1376)، کشف‌الاسرار و عدّةالابرار، به سعی و اهتمام علی‌اصغر حکمت، چاپ ششم، تهران، امیرکبیر.
نفیسی، سعید (1385)، سرچشمة تصوّف در ایران، به اهتمام عبدالکریم جربزه‌دار، چاپ دوم، تهران، اساطیر.
هجویری، علی بن عثمان (1387)، کشف المحجوب، تصحیح محمود عابدی، چاپ چهارم، تهران، سروش.
انزابی‌نژاد، رضا (1374)، «دربارة کشف‌الاسرار و مؤلّف آن»، مجموعه مقالات دربارة تفسیر کشف‌الاسرار و عدّة الابرار (زبان اهل اشارت)، به کوشش جلالی پندری، یزد، یزد.
حجازی، بهجت‌السّادات (1383)، «نیمة لطیف آفرینش در اندیشة مولانا»، مجلّة دانشکدة ادبیّات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی، شمارة 3، مشهد، دانشگاه فردوسی.
فکرت، محمّد آصف (1379)، «گزارش واژه‌ای چند از کشف‌الاسرار با توجّه به فارسی هروی»، یادنامه ابوالفضل رشیدالدّین میبدی، به کوشش مهدی ملک‌ثابت، یزد، نیکو روش.
محمّدبیگی، شاهرخ (1379)، «ترجمه و تفسیر و تأویل آیت تسمیت»، یادنامة ابوالفضل رشیدالدّین میبدی، به کوشش مهدی ملک‌ثابت، یزد، نیکو روش.