محمدرضا ترکی؛ آسیه فرحی یزدی؛ روح الله هادی
دوره 9، شماره 1 ، شهریور 1398، ، صفحه 21-40
چکیده
در این مقاله پیشینۀ نظری «انوا ع شعر» در آراء قدما تا قرن هفتم با سیر تاریخی تحلیل و بررسی شده است. ضرورت طرح موضوع از آنجا شکل گرفت که ملاحظه شد باوجود گستردگی بحث و نظر دربارة تقسیمبندی و تعریف ...
بیشتر
در این مقاله پیشینۀ نظری «انوا ع شعر» در آراء قدما تا قرن هفتم با سیر تاریخی تحلیل و بررسی شده است. ضرورت طرح موضوع از آنجا شکل گرفت که ملاحظه شد باوجود گستردگی بحث و نظر دربارة تقسیمبندی و تعریف انواع شعر در مطالعات معاصر، آنچه در این حوزه مغفول مانده است، پاسخ به این پرسش است که آیا در نظریۀ ادبی قدما تعریف و دستهبندی روشنی از انواع شعر وجود داشته است و اگر پاسخ آری است، مبنای تقسیمبندی پیشینیان از انواع شعر چه بوده است. وجود عباراتی در ابیات خاقانی که بهصراحت از ده شیوۀ شاعری نام میبرد، این نظریّه را قوّت میبخشد که در مباحث نظری قدما تعریف و طبقهبندی روشنی از انواع شعر وجود داشته است.بدینمنظور آراء قدما تحت چهار عنوان فیلسوفان و منطقیان، ادیبان و بلاغیان عرب، آثار نقد ادبی و بلاغی فارسی و شاعران بررسی شد و این نتیجه بهدستآمد که مبحث انواع ادبی (بهطور خاص شعر) میان قدما و بهویژه عربها، مبحثی کاملاً شناخته شده بود و در آثار نقد ادبی و بلاغی آنان، فصل یا دستکم عنوانی به آن اختصاص داده میشد.در حوزۀ ادب فارسی، مباحث نظریّۀ انواع شعر بسیار متأخرتر از ادیبان عرب و کاملاً متأثر از آنان است؛ باوجوداین، جریان ناپیدایی از تحوّل نظریّۀ انواع شعر و تقسیمبندی آن در دورههای مختلف، در لابهلای ابیات شاعران قابل ردیابی است.