نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسنده

• مصطفی موسوی

استادیار دانشگاه تهران

چکیده

اخذ و اقتباس در فرهنگ اسلامی سابقه‌ای دیرینه دارد. کتابت قرآن و حدیث از ابتدا تابع قواعد خاص و سخت‌گیرانه‌ای بوده، ولی این رعایت امانت در نقل آثار دیگر چندان مورد اعتنا نبوده ‌است. این عدم رعایت امانت گاه تا جایی پیش می‌رود که به‌درستی می‌توان نام سرقت ادبی یا انتحال را بر آن گذاشت. نمونه‌های این موارد چنانند که نمی‌توان بی‌اعتنا از کنار آن‌ها گذشت. عدم رعایت امانت در نقل مطلب همیشه در مظان سرقت ادبی نیست، چنان که در شمایل الاتقیای رکن‌الدین دبیر کاشانی، عارف چشتی و نویسندة اواخر قرن هفتم و اوایل قرن هشتم می‌بینیم که نام اثر و صاحب اثر مطالب منقول را ذکر می‌کند، اما چنان تغییراتی در مأخذ ایجاد می‌کند که نشان می‌دهد اساساً رعایت امانت در روش او جایی ندارد. در این مقاله سعی شده‌ است با نشان‌دادن نمونه‌هایی قابل تأمل، ارتباط این مسئله با سنت شفاهی، مبانی اعتقادی و چگونگی تلقی امروزی از آن بررسی شود و در ضمن اهمیت شمایل الاتقیا در تاریخ تصوف نشان داده شود. این کتاب نخستین اثری است که در آن پس از گذشت بیش از دویست سال از مرگ عین القضات همدانی، به آثار و افکار او به دیده قبول استشهاد شده است.

کلیدواژه‌ها

• اخذ و اقتباس
• اخلاق علمی
• تمهیدات عین القضات
• سرقت ادبی
• سنت شفاهی
• شمایل الاتقیا
• کتابت قرآن و حدیث

عنوان مقاله [English]

Tradition of Adaptation in texts And Its appearance in Shamayel al- Atghiya by Rukn al-Din Dabir of Kashan

نویسنده [English]

• Mostafa Mousavi

چکیده [English]

Adaptation has a long history in Islamic culture. Transcribing and recording Holy Quran and hadith (tradition) has strictly been under severe rules and regulations, while little attention was paid to fidelity in translating and quoting other works. This infidelity sometimes went to excess so that it could be properly considered as plagiarism. Such instances cannot be neglected because of their excessiveness, although infidelity in quoting cannot be always considered as plagiarism. A definite example is Shamayel al-Atghiya by Rukn al-Din, the actuary of Kashan - a mystic of Chashtiyyah sect in late 7th to early 8th(Hegira century) /13th to 14th AD – who makes such modifications and alterations in sources that shows the absence of trusteeship in his method, giving book-titles of the quoted materials and their authors' names,. Using some contemplative examples of adaptation and plagiarism, this article attempts to survey their relations in oral tradition and ideological principles as well as modern attitudes towards them. The article also underlines the significance of Shamayel al-Atghiya as the first work after 200 years dealing appreciatively with teachings and works of 'Ayn al-Quzat of Hamadan, adducing his opinions.

کلیدواژه‌ها [English]

• adaptation
• 'Ayn al-Quzat of Hamadan
• oral tradition
• Plagiarism
• scientific ethics
• Shamayel al-Atghiya
• Transcribing and recording Holy Quran and hadith