نجمه دُرّی؛ مسعود دوست پرور
دوره 10، شماره 2 ، اسفند 1399، ، صفحه 59-79
چکیده
«چشتیّه» طریقتی تأثیرگذار در سرزمین هندوستان است. این طریقت با برجستهساختن سویۀ عملی عرفان، جایگاه خود را به عنوان یک نظام عرفانی مقتدر تثبیت کرده است. مبانی هستیشناسانۀ این طریقت عرفانی را ...
بیشتر
«چشتیّه» طریقتی تأثیرگذار در سرزمین هندوستان است. این طریقت با برجستهساختن سویۀ عملی عرفان، جایگاه خود را به عنوان یک نظام عرفانی مقتدر تثبیت کرده است. مبانی هستیشناسانۀ این طریقت عرفانی را پیران پرآوازهای همچون معینالدّین چشتی نظریّهپردازی کردهاند. امیرخسرو و امیرحسن دهلوی، دو شاعر مطرح هندوستان، متأثّر از آموزههای این طریقت به آفرینش آثار خویش پرداختهاند. در این میان، یکی از مفاهیم بنیادین طریقت که به عنوان موهبتی ازلی و اساس هستی ارزیابی و معرّفی میشود، عشق است. بر باور ایشان عشق در تمام ذرّات عالم امکان، ساری و جاریاست. نوشتار پیش رو با تحلیل منابع این طریقت عرفانی، درصدد پاسخگویی به این مسئله است که اساساً مفهوم عشق در نظام هستیشناسانۀ چشتیّه از چه جایگاهی برخوردار است؟ آیا عقل همیشه در تقابل با عشق است؟ دیدگاه چشتیّه در زمینۀ عشق مجازی چیست؟ نتایج حاصل از دریافت و تشریح برخی از متون منتسب به این گفتمان عرفانی که تاکنون در ایران به چاپ نرسیدهاست، با رویکرد تحلیل محتوایی، ناظر بر این حقیقت است که اندوه، لازمۀ طیّ طریق عشق است و عقل هدایت، موهبتی الهیاست. بر اساس تحلیل منابع یافتشده، در گفتمان چشتیّه عشق مجازی، الزاماً منتج به عشق حقیقی نمیشود؛ مگر آنکه درون سالک از آلایشها پالایش یافته باشد.