Document Type : Research Paper

Authors

1 Associate Professor in Persian Language and literature, University of Tehran

2 MA. Graduate in Persian Language and literature, University of Tehran

Abstract

Persian poets of all religious and theological tendencies have been under the influence of the verses of the Koran. This influence is expressed in various forms (allusion, quotation, reference, adaptation etc.) in their poems to the extent that few poems can be found which are void of such contents. As different Islamic sects have different interpretations of Koranic verses and references, each interprets verses of the Koran according to their own definitions and teachings and also with regard to the socio-political conditions of their time. In this research, the use of the term “pen” in the poems of prominent Persian-speaking poets of religious-theological tendency is investigated. Considering that no specific research has been done in this field, the analysis and classification of poetry’s perceptions of one of the themes of the Koran is worthwhile. After analyzing and categorizing exegetes and theologians’ interpretations of the word “pen,” a selected group of poets’ perceptions of the word is studied. It is worth noting that in doing so a more correct understanding of verses mentioning the word “pen” is accomplished. The selected poets of this research are Ferdowsi, Naser Khosrow, Khayyam, Sana’i, Khaqani, Nizami, Attar, Saadi, Rumi, Hafez, and Jami.

Keywords

قرآن مجید (1374)، ترجمة ابوالحسن شعرانی، تهران، کتاب­فروشی اسلامیّه.
اترک، حسین (1389)، «مقایسة لوگوس مسیحی، حقیقت عیسوی و حقیقت محمّدی»، الهیّات تطبیقی، ش2، 65-86.
الهی­منش، رضا (1385)، «نخستین آفریده از منظری اسلامی و مسیحی»، هفت آسمان، ش31، 29-54.
بخاری، ابی­عبدالله محمّد بن اسمعیل (1862)، الجامع الصحیح، تصحیح لودلف کرهل، لیدن، بریل.
بدوی، عبدالرحمن (1996)، مذاهب الاسلامیین، بیروت، دارالعلم للملایین.
بقلی شیرازی، روزبهان (1360)، شرح شطحیّات، تصحیح هانری کربن، تهران، طهوری.
ـــــــــــــ (1395)، عرایس البیان فی حقایق القرآن، ترجمة علی بابایی، تهران، مولی.
ترمذی، ابوعیسی محمّد (1398)، الجامع الصحیح-سنن الترمذی، احمدمحمّد شاکر، بی­جا، مصطفی البابی الحلبی و اولاده.
جامی، نورالدین عبدالرحمن (1386)، مثنوی هفت اورنگ، به تصحیح مرتضی مدرس گیلانی، تهران، اهورا.
ـــــــــــــ (1390)، دیوان، تصحیح محمّد روشن، تهران، نگاه.
جرجانی، علی ابن محمّد شریف (1985 )، تعریفات، تصحیح گوستاو فلوگل، بیروت، مکتبة لبنان.
حافظ، خواجه شمس­الدین محمّد (1362)، دیوان، تصحیح پرویز ناتل خانلری، تهران، خوارزمی.
حلبی، علی­اصغر (1389)، تاریخ علم کلام در ایران و جهان اسلام، تهران، اساطیر.
حلّی، جمال­الدین (1388)، کشف­ المراد شرح تجرید الاعتقاد، ترجمه و شرح فارسی ابوالحسن شعرانی، تهران، اسلامیّه.
خاقانی شروانی، افضل­الدین بدیل (1382)، دیوان، تصحیح ضیاء­الدین سجّادی، تهران، زوار.
ـــــــــــــ (۱۳۸۷)، تحفة العراقین (ختم الغرایب) خاقانی شروانی، به کوشش علی صفری آق‌قلعه، تهران، میراث مکتوب.
خالقی­مطلق، جلال (1363)، «معرفی قطعات الحاقی شاهنامه»، ایران­نامه، پاییز 1363، ش9، 26-53.
خیّام، ابوحفص­عمر (1321)، رباعیّات، به اهتمام محمّدعلی فروغی و قاسم غنی، تهران، چاپ رنگین.
ـــــــــــــ (1367)، رباعیّات(طربخانه)، گردآوری یاراحمد رشیدی، تصحیح جلال­الدین همایی، تهران، هما.
ـــــــــــــ (1379)، رباعیّات، گردآوری حسین دانش، ترجمة توفیق سبحانی، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
خیّام (1883)، رباعیّات عمر خیّام، تصحیح وینفیلد، لندن، تروبنر.
دهخدا، علی­اکبر (1325-1352)، لغت­نامه، تهران، مجلس و دانشگاه تهران.
رازی، فخرالدین (بی­تا)، التفسیر الکبیر، عبدالرحمن محمّد، قاهره، جامع الازهر.
زریاب خویی، عبّاس (1370)، «نگاهی تازه به مقدّمه شاهنامه»، ایران­نامه، ش37, 14-23.
زمخشری، جارالله (1389)، تفسیر کشّاف، ترجمة مسعود انصاری، تهران، ققنوس.
سجّادی، سیّدجعفر (1373)، فرهنگ معارف اسلامی، تهران، کومش.
سعدی، مصلح­الدین عبدالله (1359)، بوستان، تصحیح غلامحسین یوسفی، تهران، انجمن استادان زبان و ادبیّات فارسی.
ـــــــــــــ (1385)، غزل­های سعدی، تصحیح غلامحسین یوسفی، تهران، سخن.
سنایی غزنوی، ابوالمجد مجدود بن آدم (1354)، دیوان، تصحیح محمّدتقی مدرس رضوی، تهران، سنایی.
ـــــــــــــ (1387)، حدیقة الحقیقه و شریعة الطریقه، تصحیح محمّد تقی مدرس رضوی، تهران، دانشگاه تهران.
ـــــــــــــ (1360)، مثنوی­­های حکیم سنایی به انضمام شرح سیر العباد الی المعاد، تصحیح محمّدتقی مدرس رضوی، تهران، بابک.
سهراب­نژاد، علی­حسن و روح­الله یوسفی (1390)، «تأویلی از مفهوم قلم در مثنوی تحریمة القلم»، جستارهای ادبی، ش172، 49-74.
السیوطی، جلال­الدین عبدالرحمان (بی­تا)، اللآلی المصنوعة فی الاحادیث موضوعة، بیروت، دارالمعرفة.
شریف، میان­محمّد (1362)، تاریخ فلسفه در اسلام، ترجمة نصرالله پورجوادی و دیگران، تهران، مرکز نشر دانشگاهی.
شلش، عدنان بن محمّد (1425)، شیخ الاسلام ابن تیمیه محدثاً، الاردن، دارالنفائس.
شیرازی، صدرالدین­محمّد بن ابراهیم (1383)، اسفار اربعه، ترجمة محمّد خواجویی، جلد4، تهران، مولی.
شیرانی، حافظ محمودخان (1369)، درشناختفردوسی، ترجمة شاهد چوهدری، تهران، علمی و فرهنگی.
صفا، ذبیح­الله (1366)، تاریخ ادبیّات در ایران، چاپ هفتم، تهران، فردوس.
طبرسی، ابوعلی فضل بن الحسن (1358)، مجمع البیان فی التفسیر القرآن، ترجمة شیخ­محمّد رازی، تهران، فراهانی.
عطّار، فریدالدین (1388)، اسرارنامه، تصحیح محمّدرضا شفیعی­کدکنی، تهران، سخن.
ـــــــــــــ (1380)، دیوان، تصحیح تقی تفضلّی، تهران، علمی و فرهنگی.
ـــــــــــــ (1386الف) اسرارنامه، تصحیح محمّدرضا شفیعی­کدکنی، تهران، سخن.
ـــــــــــــ (1386ب) مختارنامه، تصحیح محمّدرضا شفیعی­کدکنی، تهران، سخن.
ـــــــــــــ (1388)، منطق الطیر، تصحیح محمّدرضا شفیعی­کدکنی، تهران، سخن.
غزالی، محمّد (1377)، احیاء علوم الدین، تصحیح بدوی احمد طبانه، اندونسیا، کریاطه­فوتراً سماراغ.
فردوسی، ابوالقاسم (1969)، شاهنامه، تصحیح آ.برتلس و دیگران، مسکو، دانش.
ـــــــــــــ (1361)، احادیث مثنوی، تهران، امیرکبیر.
کاشانی، عبدالرزاق (1393)، تأویلات قرآن حکیم، ترجمة سیّدجواد هاشمی علیا، تهران، مولی.
گلدزیهر، ایگناس (بی­تا)، درس­هایی دربارة اسلام، ترجمة علی­نقی منزوی، بی­جا، بی نا.
ـــــــــــــ (1386)، «افکار نو افلاطونی و گنوسی در حدیث»، ترجمة رضا الهی­منش، هفت آسمان، ش36، 181-220.
محیط طباطبایی، محمّد (مهر و آبان 1313)، «عقیدة دینی فردوسی»، مهر، ش17و 18، 635-672.
مشکور، محمّدجواد (1372)، فرهنگ فرق اسلامی، با مقدّمه و توضیحات کاظم مدیرشانه­چی، مشهد، آستان قدس رضوی.
مصاحب، غلامحسین (1345)، دایرة المعارف فارسی، تهران، فرانکلین.
مولوی، جلال­الدین محمّد (1363)، مثنوی معنوی، تصحیح رینولد الین نیکلسون، تبه اهتمام نصرالله پورجوادی، تهران، امیرکبیر.
ـــــــــــــ (1385)، کلیّات شمس، تصحیح بدیع­الزمان فروزانفر، چاپ سوم، تهران، دانشگاه تهران.
مهدوی دامغانی، احمد (بهار1372)، «مذهب فردوسی»، ایران­شناسی، ش17، 20-53.
قبادیانی، ناصرخسرو (1387)، دیوان ناصر خسرو، تصحیح مجتبی مینوی و مهدی محقق، تهران، دانشگاه تهران.
ـــــــــــــ (1390)، گشایش و رهایش، تصحیح سعید نفیسی، تهران، اساطیر.
نظامی، الیاس بن یوسف (1313)، مخزن الاسرار، تصحیح وحید دستگردی، تهران، ارمغان.
ـــــــــــــ (1315)، هفت پیکر، تصحیح وحید دستگردی، تهران، ارمغان.
ـــــــــــــ (1316)، شرف­نامه، تصحیح وحید دستگردی، تهران، ارمغان.
ـــــــــــــ (1317)، اقبال­نامه، تصحیح وحید دستگردی، تهران، ارمغان.
ـــــــــــــ (1380)، دیوان قصاید و غزلیّات، تصحیح سعید نفیسی، تهران، فروغی.
نیکلسون، رینولد الین (1388)، تصوّف اسلامی و رابطة انسان و خدا، ترجمة محمّدرضا شفیعی­کدکنی، تهران، سخن.
همایی، جلال­الدین (1362)، مولوی نامه/ مولوی چه می­گوید، تهران، چاپ پنجم، آگاه.
یاحقی، پرویز (1367)، «قلم آفریننده»، جستارهای ادبی، ش 79، 21-32.