مرضیه همتی؛ فاطمه سادات طاهری؛ علیرضا فولادی
دوره 12، شماره 1 ، شهریور 1401، ، صفحه 141-164
چکیده
بسیاری از شاعران برای بیان اندیشههای خود فنّ مناظره را برگزیدهاند. از آنجا که گستردهترین افق شعری فارسی متعلّق به نوع غنایی است، تعداد بسیاری از مناظرههای فارسی نیز زیرمجموعۀ این ...
بیشتر
بسیاری از شاعران برای بیان اندیشههای خود فنّ مناظره را برگزیدهاند. از آنجا که گستردهترین افق شعری فارسی متعلّق به نوع غنایی است، تعداد بسیاری از مناظرههای فارسی نیز زیرمجموعۀ این نوع ادبی قرار گرفتهاند. شاعر در این مناظرهها میان عاشق و معشوق گفتوگو یا پرسش و پاسخی ترتیب میدهد و هرطرف میکوشد با برتریدادن دیدگاههای خود، حریف را قانع یا به پذیرش نظر خویش مجبور کند. شاعران معاصر نیز در اشعار خود بهفراوانی از مناظره استفاده کردهاند؛ امّا بیش از آنکه به تفاخر و رقابت با طرف مقابل بپردازند، به گفتوگو و تعامل پرداختهاند و کوشیدهاند فضایی برهانی تشکیل دهند. پژوهش حاضر با شیوۀ توصیفی-تحلیلی انجام شده و به این پرسشها پاسخ داده است که مناظرههای عاشقانه در غزل سبک عراقی با مناظرههای عاشقانۀ غزل معاصر چه تفاوتهایی دارند و علّت پیدایش این تفاوتها چیست؟ سپس به این نتایج دست یافته که غزل معاصر به دلیل دگرگونیهای حاصل از شرایط سیاسی و اجتماعی ایران و در نتیجۀ تغییر جهانبینی شاعران، به گفتوگو روی آورده و با تغییر جایگاه معشوق و فردیّتیافتن وی، تغییرات بنیادین در غزلهای مناظرهای معاصر ایجاد شده است؛ بهگونهای که غزلهای مناظرهای معاصر از نظر ساختار، موضوع و محتوا، جنسیّت عاشق و معشوق با غزلهای مناظرهای سبک عراقی تفاوت دارند.