تقی پورنامداریان؛ لاله معرفت
دوره 6، شماره 1 ، خرداد 1395، ، صفحه 37-56
چکیده
«تقابل‌های هم‌جوار» (همنشینی دو رکن متقابل)، اصطلاحی است در پیوند با علم معانی نحو. این اصطلاح، هنرسازهای پنهان در مثنوی است که در این نوشتار براساس نظریة نظم (ساخت) و علم معانی نحو، ساختهای ...
بیشتر
«تقابل‌های هم‌جوار» (همنشینی دو رکن متقابل)، اصطلاحی است در پیوند با علم معانی نحو. این اصطلاح، هنرسازهای پنهان در مثنوی است که در این نوشتار براساس نظریة نظم (ساخت) و علم معانی نحو، ساختهای گوناگون و الگوهای متنوع آن تبیین و تحلیل شدهاست؛ ازجملة این الگوهای تقابلی عبارتاند از: تقابل‌های هم‌جوار در یک جمله با هویّت دستوری یکسان (تقابل‌های معطوف، تقابل‌های هم‌جوار مضاف و مضافٌإلیهی و موصوف و صفتی)، تقابل‌های هم‌جوار در یک جمله با هویّت دستوری ناهمسان و تقابل‌های هم‌جوار در دو جمله شامل تقابل‌های عطفی و غیرعطفی. همراهی این الگوها با دیگر عناصر زیباییشناسی چون انواع آرایههای بلاغی و موسیقی کلام، بر ظرفیّت معنایی و حسن بلاغی آنها میافزاید. این گونهگونی موجب پویایی زبانی، بلاغی و معنایی هر چه بیشتر شعر مولانا شده است. بسامد فراوان این هنرسازه، ویژگیای سبکی در شعر مولانا آفریده است و گذشته از تأثیر بلاغی و زیباشناسانه در القای زمینة معنایی سخن، بهویژه در اندیشههای بنیادین ذهن مولانا مؤثر است. در این نوشتار، تقابل‌های هم‌جوار معرفی و ساختار نحوی ابیاتی که شامل این هنرسازهاند، تحلیل زیباشناسی شدهاند.
