فاطمه حاجی رحیمی؛ سلمان رحیمی
دوره 11، شماره 2 ، اسفند 1400، ، صفحه 197-215
چکیده
در فلسفۀ اخلاق، معیار ارزشگذاری و سنجش افعالِ اخلاقی یکی از مباحث برجسته است. ایمانوئل کانت، فیسلوف آلمانی، معتقد است تنها فعلی واجد ارزش اخلاقی است که مطابق با تکلیف باشد و فاعل هیچگونه انگیزۀ دیگری ...
بیشتر
در فلسفۀ اخلاق، معیار ارزشگذاری و سنجش افعالِ اخلاقی یکی از مباحث برجسته است. ایمانوئل کانت، فیسلوف آلمانی، معتقد است تنها فعلی واجد ارزش اخلاقی است که مطابق با تکلیف باشد و فاعل هیچگونه انگیزۀ دیگری غیر از عمل به وظیفه نداشته باشد. برای فهم اینکه چه عملی مطابق با وظیفه است، باید به امر مطلق مراجعه کرد. مراد از امر مطلق که تمام وظایف اخلاقی ما را مشخّص و معیّن میکند، این است که میگوید بنا بر آن قاعدهای عمل کنید که بتوانید همزمان اراده کنید که آن قاعده، قانونی جهانشمول شود. کانت امر مطلق را حکم بدیهی عقل عملی میداند. از آنجا که این امر مطلق است، احکام به دست آمده از آن نیز مطلق خواهد بود. رستم، شخصیّت آرمانی شاهنامه در تمام عرصههای زندگی، هماره به انجام تکلیف و اجرای عدالت و داد توجّه داشت و برای رسیدن به اهداف متعالی، از ابزارها و روشهای غیر اخلاقی استفاده نکرد. با توجّه به شاهنامه، گزارههای متعدّدی دال بر وظیفهگرایی اخلاق در مکتب اخلاقی رستم به چشم میخورد. نگارندگان در پژوهش حاضر که به روش توصیفی-تحلیلی انجام شده است، به این نتیجه رسیدهاند که شخصیّت رستم با برخی از شاخصهای مکتب وظیفهگرای اخلاقی کانت همسویی و ارتباط تنگاتنگ دارد؛ این شاخصها عبارتاند از: تکالیف انسان نسبت به خود، تکلیف انسان نسبت به دیگران، تکالیفی که نسبت به طبقات خاصّ از افراد مطرح است.