امیر سلطان محمدی؛ سید منصور سادات ابراهیمی
دوره 9، شماره 1 ، شهریور 1398، ، صفحه 201-219
چکیده
اشعار خاقانی مشحون از نکاتی است که به انواع علوم زمانة او اشاره دارند و وی آنها را در تاروپود شعر خود تنیده است. همین اصل باعث شده است تا دریافت شعر او بدون درک دقایقی که از انواع علوم (طب، نجوم، ...
بیشتر
اشعار خاقانی مشحون از نکاتی است که به انواع علوم زمانة او اشاره دارند و وی آنها را در تاروپود شعر خود تنیده است. همین اصل باعث شده است تا دریافت شعر او بدون درک دقایقی که از انواع علوم (طب، نجوم، تاریخ، اسطوره، جغرافیا و…) در شعرش بهکاربسته است، محال بنماید. یکی از مبانی مهمّی که خاقانی در اشعارش برای فربهکردن فضای شعری بهره جسته است، آیات الهی، احادیث و روایات پیشوایان دینی است. در زمانة خاقانی کودکان در مکاتب، اوّلین علومی که میآموختند، علوم دینی بود و این خود شامل قرآن و احادیث میشد. بیشک، این آموزهها در ذهن و زبان این کودکان و در آیندة هنری آنان بیتأثیر نبود. کمتر شاعری را میتوان یافت که در اثر یا آثار او این مبانی به شکل عیان تبلور روشن نداشته باشد. در شعر خاقانی نیز به طریق اولی و به این دلیل که او مطابق با سبک شعری خود، هر بیت را با تصاویر و مضامینی چون مضامین دینی میآراید، این بازتاب پررنگ است. گاهی بیتوجّهی کاتبان و ناسخان و بعدتر مصحّحان دیوان خاقانی باعث شده است که وجوه اصیل شعر او تحریف شود یا به حاشیه رود. در این مجال به تناسب فضای ممهَّد، به نمونههایی پرداخته خواهد شد که خاقانی آنها را متناسب با فضای روایی پرداختهاست، ولی برخی ناسخان، کاتبان یا مصحّحان به آن بیتوجّه بودهاند.
