روح الله هادی؛ علیرضا حاجیان نژاد؛ زینب نصیری
دوره 10، شماره 2 ، اسفند 1399، ، صفحه 21-37
چکیده
شعر نظامی از نظر بلاغت ارزش چشمگیری دارد. توجّه شاعر به اصول بلاغی و چگونگی ارتباط او با مخاطب از مباحث برجستۀ شعر نظامیاست که از طریق بررسی این مباحث، میتوان به توانایی شاعر در هنر شاعری و تأثیرگذاری ...
بیشتر
شعر نظامی از نظر بلاغت ارزش چشمگیری دارد. توجّه شاعر به اصول بلاغی و چگونگی ارتباط او با مخاطب از مباحث برجستۀ شعر نظامیاست که از طریق بررسی این مباحث، میتوان به توانایی شاعر در هنر شاعری و تأثیرگذاری بر مخاطب خود پی برد. در منظومۀ خسرو و شیرین، شاعر بیش از هر اثر دیگری از عنصر گفتوگو بهره برده است. حضور مخاطب و توجّه شاعر به وی کاملاً مشهود است و بین گوینده و شنونده ارتباطی دوسویه برقرار است؛ از اینرو، وجوه مختلف جمله بسامد زیادی در اشعار او دارد و با تحلیل این وجوه از منظر علم معانی میتوان به کارکرد ادبی و هنری آنها در متن پی برد. یکی از ویژگیهای نحوی جمله، «وجه» است که کارکرد بسیارمهمّی در تحلیل بلاغی متون ادبی دارد. وجه جملات، کارکرد تعاملی زبان را نشان میدهد و از میزان ارتباط نویسنده با مخاطب حکایت میکند. بر این اساس، وجه جملات از مؤثّرترین عوامل ایجاد پویایی و چندصدایی در متن است. در این پژوهش به بررسی وضعیّت وجه جمله در شعر نظامی با تأکید بر منظومۀ خسرو و شیرین میپردازیم و کارکرد وجوه امری، پرسشی و ندایی و همچنین وجه شرطی را که بنا بر فرضیّۀ ما کارکرد مهمّی در شعر نظامی دارند، بررسی میکنیم. در بخش جملات امری، به جملات دعایی نیز که کاربرد بسیاری در شعر نظامی دارند، میپردازیم.